Wczesnośredniowieczne rybołówstwo mieszkańców Ostrowa Lednickiego na podstawie materiałów z badań podwodnych

• Authors: Popek Mateusz , Mosakowski Szymon , Baranowski Kacper , Ostrowski Michał , Lewek Konrad

Title variants

EN

Early medieval fishery of the inhabitants at Ostrów Lednicki based on underwater survey materials

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the early Middle Ages, fishery was one of the primary means of obtaining food. This activity was also one of the daily activities of the community living on Ostrów Lednicki, as recorded in the historical material. During more than forty years of underwater research, a significant collection of items related to fishery was amassed. As a result, it is possible to try to reconstruct this aspect of the economy. In addition, thanks to the results of archaeozoological studies, it is possible not only to infer the fishing techniques, but also the culinary preferences of the inhabitants of Ostrów Lednicki. Among the relics, one can distinguish objects used for both mass and individual fishing. Mass fishing techniques can include net fishing, the remains of which in the form of floats and weights were found during the survey. Mass fishing methods can also include the use of fish traps. One of such wicker fish traps („wiersza”), along with bait and loot, was found during surveys of the Poznan Bridge. Such fishing activities were used to provide large quantities of fish for the inhabitants of Lednicki Ostrów. The archaeological material also allows us to distinguish quite individual fishing methods. These included the use of spiked tools such as fish gigs. Among the very interesting relics are also fishing lures, which are interpreted as elements of fishing rods. This is a rather inefficient fishing method. However, evidence for the use of fishing rods is provided by a text from a page from an Anglo-Saxon prayer book dating to around 1000, on which St. Peter successfully fishes with a fishing rod. An important aspect of the reconstruction of the Lednica fishery is the comparison of ichthyological and archaeological material, which are compatible. Fish species identified through bone analysis could have been fi shed with tools identified in archaeological relics. Therefore, it can be concluded that a large part of the fish consumed by the inhabitants of Ostrów Lednicki was obtained locally. It should also be noted that traces of imported fish have been found in areas where the elites resided. Despite such intensive local fishery, the demand for fish was so great that certain species desired by the princely court were brought to Ostrów Lednicki. These species were salmonid fish and sturgeon, whose taste qualities made them particularly desirable to the upper classes. The Lednica fishery provided a means of quite important occupation for the community living on the island. The amount of fish, the variety of fishing methods suggests that it was an important way of acquiring food, and the demand for such dishes grew with the development of Christianity in the early Piast state.

Keywords

PL

rybołówstwo,; wczesne średniowiecze,; Ostrów Lednicki,; archeologia; podwodna

EN

fishery,; early Middle Ages,; Ostrów Lednicki,; underwater archaeology

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2022
• Volume: 21
• Pages: 31-56

Dates

published

2022

Contributors

author

Popek Mateusz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Centrum Archeologii Podwodnej

author

Mosakowski Szymon

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Centrum Archeologii Podwodnej

author

Baranowski Kacper

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

author

Ostrowski Michał

• Gryfice

author

Lewek Konrad

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Błędowski P., Chudziak W., Kaźmierczak R. 2020. Źródła ruchome: artefakty archeologiczne, [w:] Człowiek na pograniczu. Na peryferiach Civitas Schinesghe, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, t. 1: Ziemia lubuska, Toruń, s. 87-322.
• Bukowski Z. 1967. Uwagi o konserwacji ryb u Słowian w świetle materiałów archeologicznych i etnograficznych, Studia z dziejów gospodarstwa wiejskiego, red. M. Dembińska, t. 9, z. 3, Warszawa, s. 49-81, https://rcin.org.pl/dlibra/publication/72804/ uwagi-o- konserwacji-ryb-u-slowian-w-swietle-materialow-archeologicznych-i-etnograficznych-bukowski-zbigniew?language=pl, [dostęp: 12.07.2022].
• Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowski J. 2011. Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania 2006-2009). Toruń.
• Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowski J. 2016. Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania 2011-2015). Toruń.
• Chudziak W., Kaźmierczak R., Kowalewska B. 2020. Źródła ruchome: artefakty archeologiczne, [w:] Człowiek na pograniczu. Na peryferiach Civitas Schinesghe, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, t. 2: Pomorze Środkowe. Toruń, s. 25-97.
• Cios S. 2007. Ryby w życiu Polaków od X do XIX w., Olsztyn.
• Gręzak A., Iwaszczuk U., Pydyn A., Popek M., Radka K. 2018. Średniowieczna wiersza z rejonu mostu zachodniego na Ostrowie Lednickim, „Studia Lednickie”, t. 17, s. 161-179.
• Hensel W. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa.
• Hoffmann R. 1985. Fishing for sport in Medieval Europe. New evidence, “Speculum”, Vol. 60, No. 4, s. 877-902.
• Hoffmann R. 2000. Medieval fishing [w:] Working with water in medieval Europe. Technology and Resource-Use, red. P. Squatriti, Leiden-Boston-Köln, s. 331-393.
• Hołubowicz W. 1955. Prace wykopaliskowe na Ostrówku w Opolu w 1954 r., „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 1., s. 207-219.
• Kłodnicki Z. 1991. Ludowa wiedza o rybach polskich rybaków śródlądowych [w:] Studia nad rybołówstwem w Polsce, red. J. Gosieniecka. Toruń, s. 21-44.
• Kłodnicki Z. 1992 Tradycyjne rybołówstwo śródlądowe w Polsce. Zarys historii sposobów, narzędzi i urządzeń rybackich w świetle metody retrogresywnej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 1318, Wrocław.
• Kofel D., Popek M., Pydyn A. 2014. Long term structures in archaeology. Fishery activities in the Jeziorak and Klasztorne Lakes (Iława Lake District, Northern Poland), “Skyllis”, Vol. 14, Heft 1, s. 10-15.
• Kola A. 2000. Archeologiczne badania podwodne na reliktach mostów, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 1: Mosty traktu gnieźnieńskiego, red. Z. Kurnatowska, Lednica-Toruń, s. 11-28.
• Kola A., Wilke G. 2000. Mosty sprzed tysiąca lat. Archeologiczne badania podwodne przy rezydencji pierwszych piastów na Ostrowie Lednickim, Toruń.
• Kola A ., Wilke G. (red.) 2014. Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 2: Mosty traktu poznańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003), Kraków.
• Kola A., Radka K., Wilke G. 2016 Mosty traktu „poznańskiego” i „gnieźnieńskiego” w świetle badań podwodnych (1982-2015), [w:] Ostrów Lednicki. Rezydencjonalo-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów, red. Z. Kurnatowska, A.M. Wyrwa, Warszawa, s. 107-130.
• Kostrzewski J. 1960 Haczyki do wędki z błyskawką, „Etnografi a Polska”, t. 3, s. 257-264.
• Kowalczyk A., Pawlak E. 2021. Opracowanie sondażowych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 2021 r. na wyspie Ledniczce, w obrębie stanowiska AZP 50-32/25, w miejscowości Rybitwy stan. 4, gm. Łubowo, pow. gnieźnieński, maszynopis w archiwum Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
• Krąpiec M. 2000. Badania dendrochronologiczne reliktów mostu „gnieźnieńskiego“ w Jeziorze Lednickim, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 1: Mosty traktu gnieźnieńskiego, red. Z. Kurnatowska, Lednica-Toruń, s. 49-56.
• Kurnatowska Z. (red.) 2000. Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednicki, t. 1: Mosty traktu gnieźnieńskiego, Lednica-Toruń.
• Leśniewski P. E. 1837. Rybactwo krajowe czyli Historyja naturalna ryb krajowych. Gospodarstwo dziko żyjących w rzekach i jeziorach. Rybołóstwo. Opisanie rozmaitych narzędzi rybackich i sposobów ich używania. Rozmnażanie i przeprowadzanie ryb. Zakładanie stawów. Chów stawowy karpi i innych ryb. Szacowanie stawów rybnych i Kalendarz rybacki, Warszawa.
• Makowiecki D. 2001. Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań.
• Makowiecki D. 2003. Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych (History of fishes and fishing in Holocene on Polish Lowland in the light of archaeoichthyological studies), Poznań.
• Makowiecki D., Makowiecka M. 2014. Zwierzęce szczątki kostne z podwodnych badań archeologicznych mostu „poznańskiego” w Rybitwach, stanowisko 3a, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 2: Mosty traktu poznańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003), red. A. Kola, G. Wilke, Kraków, s. 263-270.
• Matuszewska-Kola W., Kola A. 1985. Ruchowe materiały źródłowe z archeologicznych badań podwodnych reliktów mostu wczesnośredniowiecznego w Bobięcinie koło Miastka, woj. słupskie, z lat 1977-1983, „Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia XI, Archaeologia Podwodna”, t. 2, s. 27-52.
• Mikołajczyk G. 1972. Początki Gniezna. Studia nad źródłami archeologicznymi, Bibliotheca Fontes Archeologici Posnanienses, t. 1., Warszawa-Poznań.
• Olszewski W. 1991. Sztuczne przynęty w wędkarstwie polskim [w:] Studia nad rybołówstwem w Polsce, red. J. Gosieniecka, Toruń, s. 109-126.
• Ossows ki W. 2014. Łodzie jednopienne z Jeziora Lednickiego, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 2: Mosty traktu poznańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003), red. A. Kola, G. Wilke, Kraków, s. 249–258.
• Ostrowski M. 2019. Rybacy w średniowieczu, Rzemiosła wczesnego średniowiecza, Zeszyt 1, s. 9-11.
• Radka K. 2014. Narzędzia rolnicze i gospodarskie [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 2: Mosty traktu poznańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003), red. A. Kola, G. Wilke, Kraków, s. 153-176.
• Rulewicz M. 1994. Rybołówstwo Gdańska na tle ośrodków miejskich Pomorza od IX do XIII wieku, Wrocław.
• Samsonowicz A. 1995 „Nona piscis” a regale rybne w Polsce XI-XII w., [w:] Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków, s. 189-198.
• Sankiewicz P. 2013. Kolekcja toporów ze zbiorów Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, [w:] Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza, red. P. Sankiewicz, A.M. Wyrwa, Biblioteka Studiów Lednickich, seria B1, t. 2, Lednica, s. 25-34.
• Szulta W. 2000. Narzędzia rolnicze i gospodarskie, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t.1: Mosty traktu gnieźnieńskiego, red. Z. Kurnatowska, Lednica-Toruń, s. 105-138.
• Świniarski J. 1975. Rybackie narzędzia połowu. Podział, nazwy, określenia. Szczecin.
• Wilke G. 1985. Most wczesnośredniowieczny w Bobięcinie koło Miastka. Wstępne wyniki archeologicznych badań podwodnych i analiz dendrochronologicznych jego reliktów, „Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia XI, Archeologia Podwodna”, t. 2, s. 3-26.
• Wilke G. 2000. Analiza przestrzenno-chronologiczna struktur palowych i próba rekonstrukcji mostów, [w:] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 1: Mosty traktu gnieźnieńskiego, red. Z. Kurnatowska, Lednica-Toruń, s. 57-72.
• Wyrwa A.M. 2012. Symbolika ryby i miejsce ryb w diecie klasztornej. Zarys problemu, [w:] Ryby w kulturze i rekultywacja środowiska wodnego. Szkic historyczny i badania hydrobiologiczne, red. A.M. Wyrwa, Bydgoszcz, s. 7-48.
• Znamierowska-Prüfferowa M. 1988. Tradycyjne rybołówstwo ludowe w Polsce na tle zbiorów i badań terenowych Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Toruń.

Identifiers

ISSN

0860-7893