Świat wartości w twórczości Klementyny z Tańskich Hoffmanowej adresowanej do dzieci i młodzieży (na wybranych przykładach)

• Authors: Elżbieta Stoch

Title variants

EN

The Values in the Work of Clémentine Tańska-Hoffman Addressed to Children and Adolescents (Selected Examples)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka artykułu przybliża twórczość Klementyny z Tańskich Hoffmanowej (1798-1845), pierwszej polskiej autorki oryginalnych tekstów dla dzieci i młodzieży. Pokazuje hierarchię wartości jej w utworach: pobożność, patriotyzm i postulat używania rodzimego języka w opozycji do powszechnej francuszczyzny, miłość do rodziców i rodzeństwa, przyjaźń, dary serca. Materiał egzemplifikacyjny stanowią teksty: Pamiątka po dobrej Matce, czyli ostatnie jej rady dla córki. Przez Młodą Polkę (1819), Powieści moralne dla dzieci (1820), Wiązanie Helenki (1823). Autorka nawiązuje też do wartości postulowanych w „Rozrywkach dla dzieci”, pierwszym polskim czasopiśmie dla młodego odbiorcy. Tańska, pisząc o wartościach podstawowych, odwołuje się do autorytetów z epoki wcześniejszej i jej współczesnych, na przykład w Powieściach moralnych dla dzieci kreśli sylwetkę księdza Grzegorza Piramowicza (1735-1801) oraz upowszechnia kult niezłomnego rycerza, księcia Józefa Poniatowskiego (1763-1813). Przywołane w rozprawie teksty Tańskiej-Hoffmanowej cechuje dydaktyzm i moralizatorstwo, związane z modelem ówczesnej edukacji. Autorka artykułu podejmuje także temat stosunku cenzury rosyjskiej do publikacji Hoffmanowej po powstaniu listopadowym, pokazuje uniwersalność jej dzieł i ich recepcję przez potomnych.

EN

Clémentine Hoffmanowa (1798-1845), maiden name Tańska, a Polish prose writer, one of the first Polish writers for children, the creator of the first Polish children's magazine „Entertainment for Children”. The article aims at the description the values in the work of Clémentine Tańska-Hoffman addressed to children and adolescents. Article gives a view of values: piety, patriotism, love of parents and siblings, praises the use of their mother tongue etc. Based on various sources: literary texts of Reminders of the good mother – latest her advice for her daughter (1819), Moral novels for children (1820), Binging of Helen (1823). Cited texts characterized by didacticism and moralizing, which was related to the education model in the early nineteenth century. Tańska, when was writing about values in Moral novels for children, she recalled silhouette of Father Gregory Piramowicz (1735-1801) and prince Joseph Poniatowski (1763-1813). The article describes, that publications of Hoffman after the November Uprising, were controlled by the Russian censor. Shows the universality of Tańska books and their reception by posterity.

Keywords

PL

Tańska-Hoffmanowa Klementyna (1798-1845); literatura; edukacja, wartości; dydaktyzm; dziecko; młodzież

EN

Clémentine Tańska-Hoffman (1798-1845); literature; education; values; didacticism; child; adolescents

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Pedagogiczne
• Year: 2017
• Volume: 9(45)
• Issue: 1
• Pages: 5-29

Contributors

author

Elżbieta Stoch

• Katedra Historii Wychowania i Opieki Społecznej w Instytucie Pedagogiki KUL

References

• Adamczykowa Z., Literatura dla dzieci. Funkcje, kategorie, gatunki, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej 2001.
• [B.n.a], Klementyna z Tańskich Hof[f]manowa, „Gazeta Lubelska” 231(1898), s. 2.
• Bednarczuk M., Pogonowska E., Znani, nieznani, nierozpoznani: o kilku figurach zbiorowej wyobraźni, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf 2009.
• Chmielowski P., Autorki polskie wieku XIX. Studium literacko-obyczajowe, Seria 1, Warszawa 1885.
• Chmielowski P., Klementyna z Tańskich Hof[f]manowa. Zarys biograficzno-pedagogiczny, Petersburg: nakładem Księgarni K. Grendyszyńskiego 1899.
• Gawlik S., Dziedzictwo pedagogiczne Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 1995.
• Glatz J., Rosaliens Vermachtniss an ihre Tochter Amanda, Reuthinger 1818(2).
• Klementyna Tańska, w: Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, t. VI, cz. 1, oprac. E. Aleksandrowska i in., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, s. 318-331.
• Pawlicowa A., Niewieście polonofilstwo sprzed stu lat, „Przeszłość”. Czasopismo historyczne dla wszystkich 7(1931), s. 108-109.
• Kaniowska-Lewańska I., Pierwsi twórcy oryginalnej polskiej literatury dla dzieci, w: taż, Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys rozwoju. Wybór materiałów, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1973, s. 62-75.
• Kaniowska-Lewańska I., Twórczość dla dzieci i młodzieży Klementyny z Tańskich Hof[f]manowej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu” 1964.
• Kunowski S., Wartości w procesie wychowania, wstęp i wybór tekstów Beata Lenarczyk, Kraków: Oficyna Wyd. „Impuls” 2003.
• Nehring W., Kurs literatury polskiej dla użytku szkół, Poznań 1866, s. 231-233.
• Parczewska M., [Honorata z Wiśniowskich Zapová], „Na Polską Macierz Szkolną” (Jednodniówka), Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie, maj 1918, s. 32.
• Seruga J., Z działalności cenzury rosyjskiej w Polsce (wyjątki z aktów sekretnych gubernatora rosyjskiego w Lublinie z lat 30-tych ubiegłego [XIX wieku], odbitka z „Roku Polskiego” 9(1917) i 1(1918), Kraków 1918.
• Stoch E., Literatura i teatr pod presją cenzury w pierwszej połowie XIX wieku – na przykładzie życia kulturalnego Lublina, „Napis” 15(2009), s. 141-158.

Identifiers

DOI

10.18290/rped.2017.9.1-1