„Me dece ut dicam signorum nunc feritatem”. Proroctwa końca świata w późnośredniowiecznym przekazie. Dialog z tradycją

• Authors: Janus Katarzyna

Title variants

EN

„Me dece ut dicam signorum nunc feritatem”. Prophecies of the End of the World in the Late Medieval Message. The Dialogue with the Tradition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Studium zawiera przekład wydanego ca 1505 roku hymnu średniowiecznego, w którym anonimowy autor sięga do popularnej w późnym średniowieczu legendy o piętnastu znakach poprzedzających Sąd Ostateczny. Utwór z całą pewnością po raz pierwszy „przemówił” po polsku. W tłumaczeniu zwrócono uwagę na wierność zarówno w zakresie treści, jak i formy wiersza. Interpretacja została oparta na wskazaniu możliwie najszerszej płaszczyzny intertekstualnej oraz na objaśnieniu kontekstów teologicznych i kulturowych. Zwrócono uwagę na obecność tych samych apokryficznych wątków w polskiej literaturze dawnej. Prezentowane w niniejszym szkicu teksty aktualizujące tematykę eschatologiczną wpisują się w dyskurs tożsamości religijnej.

EN

The paper presents one of the anonymous medieval hymns, in which the End of the World is emphasized. In the late Middle Ages it was an accepted belief that the end of the world would be announced by fifteen cosmic signs: The sea will rise above the mountains; it will then subside and sink into the depths of the earth; sea monsters will appear and make frightening sounds;the sea and all the rivers will burn; trees and plants will produce a blood sweat; all the buildings on earth will crumble; stones will collide and break against each other; the earth will shake; mountains will be leveled to the ground.; the living who have hidden themselves in underground shelters will rush out; the earth will vomit up the dead and their bones will come out of their tombs; the stars will fall from the heavens and the beasts will have nothing to eat; all that is living on earth will die; fire will burn sky and earth; the dead will rise to be judged by God. There is a description of these sings in the many sources: Old Testament Apokrypha, De Civitate Dei of St. Augustine, Crisias of Verecundus da Iunca, The Golden Legend written by Jacobus de Voragine and others . The author of the presented hymn makes a dialogue with the tradition and introduces the own motifs.We can also find similar description in the works of old‑Polish authors: Baltazar Opec and Stanisław Słowakowic. In the Polish translation of the hymn special attention is paid to the fidelity in relation to the original version, in respect of such literary skills as a rhyme and a metrical frame.

Keywords

PL

hymny średniowieczne; koniec świata; Sąd Ostateczny; apokryfy

EN

Medieval Hymns; The Last Judgment; The End of the World; Apocrypha

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2018
• Issue: 2(18)2018
• Pages: 199-214

Contributors

author

Janus Katarzyna

• Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

References

• 1. Apokryfy Nowego Testamentu, t. I: Ewangelie apokryficzne. Opowiadania o Jezusie, Maryi, Józefie i Janie Chrzcicielu, red. ks. M. Starowieyski, Kraków 2003.
• 2. Apokryfy Starego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 2006.
• 3. Augustyn św., Państwo Boże, , t. 13, Pisma ojców Kościoła w polskiem tłumaczeniu, przeł. W. Kubicki, Poznań 1937.
• 4. Augustyn św., Enarrationes in Psalmos, Patrologia Latina 36, Migne 1844‑1855.
• 5. Cicero, Ad C. Herrennium de ratione dicendi (Rhetorica ad Herennium), Heinemann 1954.
• 6. Clemens Alexandrinus, Stromata, Patrologia Graeca 9, Migne 1856–1866.
• 7. Encyklopedia katolicka, t. I, red. E. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985.
• 8. Herbert Z., Hermes, pies i gwiazda, Warszawa 1957.
• 9. Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.
• 10. Hieronymus sanctus, Commentarius. in Matheum, Patrologia Latina 26.
• 11. Hieronymus sanctus, Dialogus adversus pelagianos, Patrologia Latina 23.
• 12. Krzysztofik M., Studium z dziejów krakowskich kalendarzy astrologicznych XVII wieku. Almanachy Stanisława Słowakowica jako podstawa uogólnień,Kraków 2010.
• 13. Lart de bien vivre et de bien mourir, Paryż 1453, w zbiorach Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie, http://lcweb2.loc.gov/cgi‑bin/ampage?collId=rbc3&fileName=rbc0001_2004rosen0424page.db&recNum=414).
• 14. Livre de la Vigne nostre Seigneur, Bodlejan Library, (sygn. Ms Douce 134), http://bodley30.bodley.ox.ac.uk:8180/luna/servlet/view/search?q=Shelfmark=%22MS.%20Douce%20134%22&res=2.
• 15. Mâle E., L'art religieux de la fin du Moyen Age en France, Paris 1905.
• 16. Nolle G., Die Legende Von Den Fünfzehn Zeichen Vor Dem Jüngsten Gerichte, „Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur“ 6.03.1879, s. 413‑476.
• 17. Opec. B., Żywot Pana Jezusa Chrystusa Stworzyciela i Zbawiciela rodzaju ludzkiego wedle ewangelistów świętych z rozmyślaniem nabożnem doktorów Pisma Świętego krótko zebrany przez X. Baltazara Opecia, wedle edycji Jana Hallera z roku 1522, wydany przez ks. kan. Polkowskiego z Krakowa, Gniezno 1844.
• 18. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. 3, Poznań 1980.
• 19. Postliminium cometarum abo raczej niebo z dawna a niesłusznie kometom przez filozofów odebrane, a teraz znowu prawem i wymiarem geometrycznym, z okazyjej świecącej w roku 1680 i 1681 w grudniu i styczniu komety, za staraniem i nakładem Stanisława Słowakowica, medycyny doktora i profesora, rajce krakowskiego, z przydatkiem krótkiego na końcu prognostyku, przywrócone, w Krakowie: Druk. Akademickiey 1681, w4ce, k. 38 nlb.
• 20. Romaniuk K., Apokryfy II. Nowy Testament, hasło [w:] Encyklopedia katolicka, t. 1, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, k. 762.
• 21. Signa quindecim horribilia de fine mundi et extremo iudicio Kolonia 1505, Die Bayerische Staatsbibliothek w Monachium, http://bildsuche.digitale‑sammlungen. de/ index.html?c=viewer&reset_sim_values=1&bandnummer=bsb00006408&pimage‑=00001&einzelsegmentsuche=1&einzelsegment=&l=en.
• 22. Verecundus, Crisias, lib. III, cap IV, [w:] Spicilegium solesmense complectens sanctorum patrum scriptorumque ecclesiasticorum anecdota hactenus opera, ed. J.B. Pitra, Parisiis 1858, /archive.org/stream/spicilegiumsoles04pitr#page/162/mode/2up.