Relikty osadnictwa z okresu rzymskiego na stanowisku 2 w Ostrowitem (gm. i pow. Chojnice, woj. pomorskie). Aspekty przestrzenne i chronologia niezależna

• Authors: Sikora Jerzy , Kittel Piotr , Wroniecki Piotr

Title variants

EN

Remains of settlement from the Roman period on site 2 in Ostrowite (Chojnice commune and district, Pomeranian Voivodeship). Spatial aspects and independent chronology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W trakcie badań zespołu osadniczego w Ostrowitem, położonego w południowej części Pomorza Wschodniego, około 8 km na południowy wschód od Chojnic, nad Jeziorem Ostrowite, zidentyfikowano szereg stanowisk archeologicznych, przynależnych do kolejnych faz osadniczych:  Stanowisko 1 (AZP 26-34/2), czyli ślady osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego na wyspie jeziora.  Stanowisko 2 (AZP 26-34/3) położone na wschodnim brzegu jeziora. Na powierzchni około 27 ha zarejestrowano relikty: 1) osadnictwa neolitycznego, związanego z kulturą ceramiki wstęgowej rytej; 2) osady i niewielkiego cmentarzyska ciałopalnego związanego z fazą wielkowiejską kultury pomorskiej; 3) dużej osady produkcyjnej ludności kultury wielbarskiej z okresu rzymskiego i zapewne okresu wędrówek ludów, w tym pojedynczy grób „książęcy” oraz 4) rozległego kompleksu osadniczego z cmentarzyskiem szkieletowym z okresu między połową XI a schyłkiem XIII i początkiem XIV wieku.  Stanowisko 3 (AZP 26-34/6) - relikty dwóch mostów średniowiecznych zachowanych w dnie jeziora.  Stanowiska 5 i 6 (AZP 26-34/7, 8), czyli rozpoznane jedynie powierzchniowo ślady osadnictwa pradziejowego, średniowiecznego i nowożytnego na południowym i południowo-wschodnim brzegu jeziora. Badania archeologiczne, realizowane od 2000 roku przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego pod kierownictwem K. Walenty, zaś od 2008 r. J. Sikory koncentrują się na obszarze stanowiska 2. W ich trakcie wyeksplorowano około 650 zwartych obiektów archeologicznych. Artykuł skupia się na prezentacji wyników analiz radiowęglowych i termoluminescencyjnych przeprowadzonych na próbkach związanych z obiektami z okresu rzymskiego. Datowaniu poddano próbki pochodzące z obiektów interpretowanych jako piece wapiennicze (obiekty nr 286 i 409), związane najpewniej z nimi czworoboczne paleniska (obiekty nr 171, 287, 359, 371), palenisko owalne, jedno z serii podobnych obiektów zarejestrowanych zarówno metodą wykopaliskową, jak i podczas badań geofizycznych (obiekt nr 297), jamę o nieznanym przeznaczeniu (nr 305) oraz fragmenty zalegające w wypełnisku obiektu średniowiecznego z XII w., interpretowanego jako fosa niewielkiego założenia obronnego. W ostatnim przypadku węgle drzewne z okresu rzymskiego stanowiły materiał wtórny, o charakterze rezydualnym. Datowaniu metodą termoluminescencyjną poddano próbkę pochodzącą z pieca kopułowego (obiekt nr 100). Uzyskane daty po kalibracji zawierały się w ramach I-VI wieku naszej ery. Uzyskane daty poddano dalszej analizie korzystając z analizy statystycznej Bayesa. Wydzielono dwie fazy rozwoju osadnictwa w okresie rzymskim, a modelowanie Bayesa pozwoliło na uściślenie pierwotnie dość szerokich datowań radiowęglowych. Początek pierwszej fazy należy więc z prawdopodobieństwem 68,2% odnosić do lat między 4 a 101 AD. Przejście od fazy I do II należy odnosić do lat między 75 a 212 AD (prawdopodobieństwo 68,2%). Schyłek osadnictwa należy umieszczać w okresie między 273 a 597 AD (z tym samym prawdopodobieństwem). Tradycyjna analiza materiałów archeologicznych pozyskanych w trakcie wykopalisk została przeprowadzona przez S. Borowicz, która ustaliła ich chronologię na fazę B2/C1 okresu rzymskiego, a więc okresem między połową II do pierwszych dziesięcioleci III w. naszej ery. Datowanie radiowęglowe wskazuje na możliwość korekty tego datowania. Pozwala odnosić początki tego osadnictwa do I wieku. Pozwala także widzieć schyłek jej funkcjonowania w III, a nawet w IV lub wręcz w początkach V wieku naszej ery. Tak długie trwanie osady potwierdzają pojedyncze znaleziska: m.in.: moneta cesarza Maksymiana, panującego w latach 286-305 AD oraz zapinka z romboidalną nóżką. Analiza przestrzenna obiektów związanych z okresem rzymskim pozwoliło także na wysunięcie wniosków dotyczących struktury przestrzennej osady. Ustalono, że jej rdzeń stanowiły mieszkalne obiekty, w tym duży, trójnawowy obiekt słupowy, odkryty w centralnej części stanowiska, w szczytowej partii wyniesienia. W jego otoczeniu zarejestrowano jamy o charakterze osadniczym oraz piece wapiennicze i paleniska czworoboczne. W większej odległości, na wschodnim stoku wyniesienia zarejestrowano zwarty zespół kilkudziesięciu palenisk, związanych zapewne z działalnością gospodarczą. Czytelna jest więc tendencja do utrzymywania wyraźnych stref związanych z różnymi formami aktywności: mieszkalnej, produkcyjnej i innej gospodarczej. Dotychczasowe badania wskazują na istnienie nad Jeziorem Ostrowite stabilnego centrum osadniczego o wyraźnie zaplanowanej strukturze, funkcjonującego przez kilka stuleci. Wydaje się, że różne formy produkcji o charakterze wyspecjalizowanego rzemiosła (w tym wypał wapna, produkcja żelaza, a także najpewniej garncarstwo) były obok zajęć rolniczych, podstawą gospodarki społeczności, która zamieszkiwała ten obszar. Stabilność osadnictwa zapewniało dobre dopasowanie podstaw gospodarczych do dostępnych walorów środowiskowych obszaru.

EN

During the research on settlement complex in Ostrowite, located in the southern part of Eastern Pomerania, about 8 km south-east of Chojnice, on Lake Ostrowite, a number of archaeological sites have been identified which belong to the following settlement phases: • Site 1 (AZP 26-34/2), i.e. traces of prehistoric and medieval settlement on the island of the lake. • Site 2 (AZP 26-34/3) located on the east shore of the lake. On the surface of approximately 27 ha, following remains were registered: 1) Neolithic settlement associated with the Linear Pottery culture; 2) settlement and small cremation burial ground associated with the Wielka Wieś phase of the Pomeranian culture; 3) large production settlement of the Wielbark culture from the Roman period and probably the Migration period, including a single ‘princely’ grave; and 4) vast settlement complex with inhumation burial ground from the period between the mid-11th to late 13th and early 14th centuries. • Site 3 (AZP 26-34/6) - relics of two medieval bridges preserved at the bottom of the lake. • Sites 5 and 6 (AZP 26-34/7, 8), i.e. recognised only on the surface traces of prehistoric, medieval and post-medieval settlement on the south and south-east shore of the lake. Archaeological research, carried out since 2000 by the Institute of Archaeology of the University of Lodz under the leadership of K. Walenta, and since 2008 J. Sikora is focused on the area of site 2. In its course about 650 compact archaeological features were excavated. The paper focuses on the presentation of the results of radiocarbon and thermoluminescence analyses carried out on samples related to features from the Roman period.

Keywords

PL

okres rzymski; badania osadnicze; datowanie radiowęglowe; gradiometria magnetyczna

EN

Roman period; radiocarbon dating; settlement research; magnetic gradiometry

• Publisher: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
• Journal: Pomorania Antiqua
• Year: 2018
• Volume: Tom XXVII
• Pages: s. 209-241

Contributors

author

Sikora Jerzy

• Instytut Archeologii, Wydział Filozoficzno – Historyczny, Uniwersytet Łódzki, ul. G. Narutowicza 65, 90–131 Łódź

author

Kittel Piotr

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 88, 90-139 Łódź

author

Wroniecki Piotr