Curiositas jako kategoria kultury barokowej (XVI–XVII wiek)

• Authors: Strużyńska Katarzyna

Title variants

EN

Curiositas as a category of the Baroque culture (16–17th century)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper attempts to identify the characteristic features of the curiositas category and to locate it in the culture of the Baroque era. The aim of the paper is also to paint a picture of a unique intellectual atmosphere of the scientific and artistic spheres of the time, characterised by an affinity towards the new, the original, the rare, and the diffcult. The 17th century “curiosity culture” is described as a certain type of cultural formation in which the curiositas category played a key role by setting its aesthetic and ideological profile, as well as by bringing together the various phenomena from the world of art and science.

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura
• Year: 2016
• Volume: 1(4)
• Pages: 35-51

Contributors

author

Strużyńska Katarzyna

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Arystoteles (2003). Metafi zyka. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. T. 2 (s. 601–857). Przekł., wstęp, kom. K. Leśniak et al. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jurkowski, M. (2004). Historyje świeże i niezwyczajne. Wyd. M. Kazańczuk. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN / Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.
• Tylkowski, W. (1692). Uczone rozmowy wszystkę w sobie prawie zawierające fi lozofi ją. Warszawa: Drukarnia Piotra Łęskowskiego.
• Bargieł, F. (1986). Wojciech Tylkowski SJ i jego „Philosophia curiosa” z 1669 r. Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego.
• Benedict, B.M. (2001). Curiosity: A Cultural History of Early Modern Inquiry. Chicago–London: University of Chicago Press.
• Curtius, E.R. (2009). Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum., oprac. A. Borowski. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Falęcka, B. (1980). Poeta jako twórca metafor. W: E. Sarnowska-Temeriusz (red.), Studia o metaforze (s. 57–74). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gostyńska, D. (1991). Retoryka iluzji. Koncept w poezji barokowej. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Grafton, A. (1985). The World of the Polyhistors: Humanism and Encyclopedism. Central European History, 18 (1), 31–47.
• Grześkowiak, R. (2005). Porażenie cielesnością. Poetyckie relacje Hieronima Morsztyna z sekcji zwłok. W: L. Ślęk, A. Karpiński, W. Pawlak (red.), Koncept w kulturze staropolskiej (s. 303–328). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Hocke, G.R. (2003). Świat jako labirynt. Maniera i mania w sztuce europejskiej w latach 1520–1650 i współcześnie. Przeł. M. Szalsza. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Kazańczuk, M. (2004). Wprowadzenie do lektury. W: M. Jurkowski, Historyje świeże i niezwyczajne (s. 5–19). Wyd. M. Kazańczuk. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN / Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.
• Kowzan, J. (2010). Jan Jonston. Między dawną a nową historia naturalną. W: J. Sokolski (red.), Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych (s. 129–146). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Krawiec, A. (2004). Nie tylko curiositas – z dziejów ludzkiej ciekawości w średniowieczu. Przegląd Humanistyczny, 48 (1), 27–44.
• Kroczak, J. (2007). Wstęp. W: J. Kroczak (oprac.), Staropolskie przepowiednie i mirabilia (s. 5–23). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Kurdziałek, M. (1969). Koncepcje człowieka jako mikrokosmosu. W: B. Bejze (red.), O Bogu i o człowieku. T. 2 (s. 109–125). Warszawa: Wydawnictwo SS. Loretanek-Benedyktynek.
• Le Goff, J. (1970). Kultura średniowiecznej Europy. Tłum. H. Szumańska-Grossowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Lewis, C.S. (1995). Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej. Przeł. W. Ostrowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Marcińczak, B. (2010). Historia naturalna w „Nowych Atenach” Benedykta Chmielowskiego. W: J. Sokolski (red.), Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych (s. 167–183). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Mencfel, M. (2013a). Najdoskonalsza wiedza i pełnia władzy. Kolekcjonerstwo i sztuka pamięci w epoce wczesnonowożytnej. W: M. Prejs, A. Jakóbczyk-Gola (red.), Mnemonika i pamięć kulturowa epok dawnych (s. 221–248). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Mencfel, M. (2013b). Osobliwy, czyli jaki? Kategoria niezwykłości w kulturze naukowej, artystycznej i kolekcjonerskiej epoki nowożytnej. W: A.S. Czyż, J. Nowiński (red.), Curiosità – zjawiska osobliwe w sztuce, literaturze i obyczaju (s. 10–25). Warszawa: Instytut Historii Sztuki. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Niebelska-Rajca, B. (2013). Maraviglia, novità, diffi coltà. Problemy wczesnonowożytnej estetyki niezwykłości. W: A.S Czyż, J. Nowiński (red.), Curiosità – zjawiska osobliwe w sztuce, literaturze i obyczaju (s. 66–93). Warszawa: Instytut Historii Sztuki. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Okoń, J. (2009). Kompendia – czy tylko wiedzy? Wstęp do typologii gatunku. W: I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka (red.), Staropolskie kompendia wiedzy (s. 9–32). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Otwinowska, B. (1968). „Concors discordia” Sarbiewskiego w teorii konceptyzmu. Pamiętnik Literacki, 59 (3), 81–110.
• Otwinowska, B. (1980). „Homo metaphoricus” w teorii twórczości XVII wieku. W: E. Sarnowska-Temeriusz (red.), Studia o metaforze (s. 31–56). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pawlak, W. (2009). „O pewnym sposobie naszych literatów, że przy niewielkim czytaniu mogą się wielkiemi erudytami pokazać”. Kompendia jako źródło erudycji humanistycznej. W: I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka (red.), Staropolskie kompendia wiedzy (s. 45–72). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Pawlak, W. (2012). De eruditione comparanda in humanioribus. Studia z dziejów erudycji humanistycznej w XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Pomian, K. (2001). Zbieracze i osobliwości. Paryż – Wenecja XVI–XVIII wiek. Przeł. A. Pieńkos. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Sarnowska-Temeriusz, E. (1995). Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sokolski, J. (2007). Barokowe bestiarium. W: P. Kowalski, K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red.), Bestie, żywy inwentarz i bracia mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym (s. 147–157). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Sokolski, J. (2010a). „Natura lubi się ukrywać”. Historia naturalis – magia naturalis – philosophia naturalis w Europie wczesnonowożytnej. W: J. Sokolski (red.), Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk
• przyrodniczych (s. 15–33). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Sokolski, J. (2010b). Wstęp. W: J. Sokolski (red.), Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych (s. 7–13). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Sokołowska, J. (1971). Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Sokołowska, J. (1973). Na pograniczu „dwóch nieskończoności”. O estetyce baroku europejskiego. W: T. Michałowska (red.), Estetyka – poetyka – literatura. Materiały z konferencji naukowej poświęconej zagadnieniom literatury staropolskiej, 3–4 maja 1972 (s. 143–176). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sokołowska, J. (1978). Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Stępień, P. (2014). „Czyż nie uczynił Bóg głupstwem mądrości świata?” (1 Kor 1, 20). Mądrość mędrców i mądrość Boża w „Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. W: A. Dąbrówka, P. Stępień (red.), Widzenie Polikarpa. Średniowieczne rozmowy człowieka ze śmiercią (s. 185–217). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo / Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.
• Tatarkiewicz, W. (2009). Historia estetyki. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Vasoli, C. (1996). Encyklopedyzm w XVII wieku. Przeł. A. Aduszkiewicz. Warszawa: Instytut Filozofi i i Socjologii PAN.
• Westerhoff , J.C. (2001). A World of Signs: Baroque Pansemioticism, the Polyhistor and the Early Modern
• Wunderkammer. Journal of the History of Ideas, 62 (4), 633–650.
• Wilska, M. (1991). Curiositas jako element kultury dworskiej. W: D. Gawinowa et al. (red.), Kultura średniowieczna
• i staropolska. Studia ofi arowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej
• (s. 695–703). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zabłocki, S. (1973). Powstanie manierystycznej teorii metafory i jej znaczenie na tle poglądów estetycznych
• epoki. Przyczynek do dziejów arystotelizmu w XVI wieku. W: T. Michałowska (red.), Estetyka –
• poetyka – literatura. Materiały z konferencji naukowej poświęconej zagadnieniom literatury staropolskiej,
• 3–4 maja 1972 (s. 119–142). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.