Wieżowy „chmuro drapacz” przy ul. Kopernika 36/40 w Warszawie, czyli o drugim najwyższym budynku przedwojennej stolicy

• Authors: Popławska-Bukało Ewa , Popławski Bogdan

Title variants

EN

Tower ‘skyscraper’ at 36/40 Kopernika Street in Warsaw, the second-tallest building of the pre-war Warsaw

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje jeden z mało znanych budynków warszawskiej architektury przedwojennego modernizmu – gmach przy ul. Kopernika 36/40. Przed 1939 r. budynek dzięki swej 11-kondygnacyjnej wieży należał do jednych z najwyższych obiektów w Warszawie, zwanych żartobliwie „chmuro drapaczami”. Powstał w latach 1923-1928. Projektowany przez arch. Antoniego Jawornickiego dla Towarzystwa Budowy i Eksploatacji Hoteli i Sanatoriów „Helvetia”, miał być hotelem. Ze względu na upadłość spółki budowę przerwano, wkrótce jednak wznowiono ją dla nowego inwestora i użytkownika, jakim była Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych (przemianowana później na Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych). Gmach, zniszczony podczas działań II wojny światowej, odbudowano (bez górnych pięter wieży) i przeznaczono na siedzibę Zrzeszenia Pracowniczych Związków Zawodowych w Polsce (obecnie Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych). Na potrzeby tej instytucji adaptowano i scalono wewnętrznie dwa zniszczone budynki sąsiadujące z dawnym gmachem PZUW od strony ul. Sewerynów: budynek tzw. Misji Angielskiej (z 1927 r.) oraz budynek mieszkalno-biurowy PZUW (z lat 1939-1942). Poza OPZZ siedzibę swoją ma tu także Narodowy Instytut Dziedzictwa.

EN

The article presents one of the little-known buildings of pre-war Warsaw modernism – the building at 36/40 Kopernika Str. Prior to 1939, the building, with its 11-storey tower, was one of the tallest structures in Warsaw, at the time jokingly called ‘skyscrapers’. The building was constructed in the years 1923-1928. It was designed by architect Antoni Jawornicki for the Towarzystwo Budowy i Eksploatacji Hoteli i Sanatoriów “Helvetia”; it was meant to be a hotel. However, due to the company’s bankruptcy, the construction works were suspended, only to be undertaken soon again for a new investor and user – Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych (later re-named as Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych. The building, destroyed during World War II, was rebuilt (without the top storeys of the tower) and assigned as the headquarters of the Zrzeszenie Pracowniczych Związków Zawodowych w Polsce (currently Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych). For the needs of this institution, two destroyed buildings neighbouring the former PZUW building from the Sewerynów Street side were adapted and merged: the building of the so-called English Mission (built in 1927) and PZUW office and apartment building (built in 1939-1942). Aside from OPZZ, the National Heritage Board of Poland has its headquarters in the building as well.

Keywords

PL

hotel Helvetia; gmach Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych; gmach Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych; wieżowy „chmuro drapacz”; Antoni Jawornicki; Jerzy Müller

EN

Helvetia hotel; the building of Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych; the building of Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych; tower ‘skyscraper’; Antoni Jawornicki; Jerzy Müller

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 5-20

Dates

published

2016

Contributors

author

Popławska-Bukało Ewa

• konserwator zabytkoznawca Narodowy Instytut Dziedzictwa
• conservator – monument expert The National Heritage Board of Poland

author

Popławski Bogdan

• architekt
• architect

References

• Alabrudzińska E., Misje chrześcijańskie wśród Żydów w Polsce (1918-1939), „Studia Judaica” 2003, nr 1 (11), http://www.raportnowaka.pl/
• Bryła S., Spawane świetliki Gmachu Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie, „Spawanie i cięcie metali” 1929, nr 10, bcpw.bg.pw.edu.pl
• Budowa największego hotelu „Helwetja” przy ul. Kopernika w Warszawie, fot. Radzio, „Rzeczpospolita” 1927, nr 118, dodatek ilustrowany.
• Dom Komisji Centralnej Związków Zawodowych, „Stolica” 1947, nr 28.
• KCZZ w nowym własnym gmachu, „Stolica” 1948, nr 18.
• Majewski J.S., Niebotyki, „Gazeta Wyborcza”, 11.01.2013, http://wyborcza.pl/
• Majewski J.S., Warszawa nieodbudowana, lata dwudzieste, Warszawa 2004.
• Monumentalny gmach PZUW przy ul. Kopernika, fot. M. Fokus, „Tygodnik Ilustrowany” 1929, nr 44.
• Mościcki T., Teatry Warszawy 1939, Warszawa 2009.
• Popławski B., Popławska-Bukało E., karta ewidencyjna gmachu, Warszawa 2011, archiwum Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków.
• Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, „Świat” 1927, nr 27.
• Sołtys M., Krasucki M., Antoni Jawornicki 1886-1950 – architekt i urbanista, katalog wystawy, Warszawa 2009.
• Zieliński J., Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, Warszawa 2000, t. 6.
• Zieliński J., Warszawa wielkomiejska. Złota 44 i inne warszawskie niebotyki, Warszawa 2015.

Identifiers

ISSN

0029-8247