Przyjaźń w eterze? Kooperacja w zakresie techniki specjalnej i radiokontrwywiadu pomiędzy MSW a wschodnioniemiecką Stasi w latach 70. i 80. XX wieku

• Authors: Jaskułowski Tytus

Title variants

EN

FRIENDSHIP ON THE AIRWAVES? COOPERATION IN THE SCOPE OF OPERATIONAL EQUIPMENT AND COUNTER-SIGINT BETWEEN THE POLISH MINISTRY OF THE INTERIOR AND THE EAST GERMAN STATE SECURITY SERVICE IN THE 1970s AND 1980s

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

System służb wywiadowczych PRL i NRD, niezależnie od tego, jak kontrowersyjna wydaje się być prezentowana teza, nie wytworzył znaczących pól wzajemnej kooperacji. Główną tego przyczyną były niedające się przezwyciężyć różnice polityczne. Niniejszy artykuł analizuje problemy związane z kontaktami obu służb w obszarze szeroko pojętego wywiadu elektronicznego (SIGINT) i techniki specjalnej. Udało się je odtworzyć na podstawie kwerendy przeprowadzonej w IPN oraz niemieckim Urzędzie Gaucka. Możliwość przeprowadzenia analizy porównawczej obu źródeł dała okazję do prezentacji zarówno form współdziałania, jak i związanych z nimi antagonizmów między resortami bezpieczeństwa obu państw.

EN

The intelligence services system of the Polish People’s Republic and the German Democratic Republic, irrespective of how controversial the thesis might seem, did not develop a significant level of cooperation, mainly due to insurmountable political differences. The article discusses the problems of the relations between both services in the area of broadly understood signals intelligence (SIGINT) and operational equipment. It was possible to retrace them on the basis of the research conducted at the Polish Institute of National Remembrance and the German Stasi Records Agency. The possibility of making the comparative analysis of both sources allowed to present the forms of cooperation as well as antagonisms existing between the security departments of both states.

Keywords

PL

zimna wojna; SIGINT; PRL; NRD; technika specjalna

EN

Cold War; SIGINT; Polish People’s Republic; GDR; operational equipment

• Publisher: Instytut Nauk Społecznych i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach / Oficyna Wydawnicza RYTM
• Journal: SECRETUM. Służby specjalne, bezpieczeństwo, informacja
• Year: 2015
• Issue: 1(2)
• Pages: 215 - 233

Contributors

author

Jaskułowski Tytus

• Uniwersytet Techniczny w Dreźnie

References

• Adams, J. (2009). Historical Dictionary of German Intelligence. Lanham-Maryland: Scarecrow.
• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (2010). Raport z działalności Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w 2009 r. Warszawa: ABW.
• Bury, J. (2008). From the Archives. Inside a Cold War Crypto Cell. Polish Cipher Bureau in the 1980s’. Cryptologia, 35(4), 351–367.
• Bury, J. (2010). Operation Lotos. An Unsuccessful Attempt on U.S. Government Communications. Cryptologia, 34(1), 60–87.
• Bury, J. (2012). Project Kalina. The Lotos Operation Conundrum. Cryptologia, 36(2), 119–128.
• Jaskułowski, T. (2014a). Przyjaźń, która nie istniała. Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD wobec MSW 1974–1990. Glaukopis, (31), 231–255.
• Jaskułowski, T. (2014b). Przyjaźń, której nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD wobec MSW 1974–1990. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Mielke, E. (1984, 28 czerwca). List. [Erich Mielke do Czesława Kiszczaka do Warszawy]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 80, S. 67.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1975, 4 listopada). Abteilung N. [Berlicht Nr. 985/75]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 31, cz. 1, S. 86.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1980, 29 września). Operativ-Technischer Sektor. [Bericht über Spezialistentreffen, Büro W]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 1628, S. 216.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1982, 15 marca). Hauptabteilung II/10. [Feindliche Funkhandlungen im Zusammenhang mit der Lage in der VR Polen]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 64, S. 81.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 8 kwietnia). Hauptabteilung III. [Bericht über das vom 24.3.1983 bis 26.3.1983 in der VR Polen stattgefundene Treffen von Spezialisten der HA III des MfS und des FAD der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten fürdie Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10826, S. 8.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 8 listopada). Hauptabteilung III. [Hinweise zum Gespräch mit gen. Oberst Zabawski]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 8, S. 143.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 14 listopada). Haupabteilung III. [Abschlußbericht zur politisch-operativen Aktion Wolke II]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10800, S. 18.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 15 grudnia). Hauptabteilung III. [Stellv. des Ministers an Leiter der HA III]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10826, S. 125.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 19 sierpnia). Hauptabteilung III. [Durchführung eines Aufklärungseinsatzes im funkelektronischen Nahfeldbereich der US-Botschaft in Warschau]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 15070, S. 3.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 23 września). Hauptabteilung III. [Maßnahmeplan zum Aufklärungseinsatz im funkelektronischen Nahfeldbereich der US-Botschaft in Warschau]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 15070, S. 7.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1983, 24 listopada). Hauptabteilung III. [Information über einen funktelektronischen Einsatz in Warschau]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10826, S. 106.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1984, 2 lipca). Haupabteilung III. [Einschätzung des Genossen (dane pomininięte) zum Einsatz „Wolke II/84“]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10733, S. 185.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1984, 9 marca). Hauptabteilung III. [Aktenvermerk. Einsatzgruppe Wolke II/84]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10733, S. 81.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1984, 15 czerwca). Haupabteilung III. [Information über die Ergebnisse des Erkundungseinsatzes „Wolke II“]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10800, S. 343.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1984, 29 czerwca). Hauptabteilung III. [Zusammenarbeit mit dem FAD der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 266, S. 257.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1984, 31 stycznia). Hauptabteilung III. [Durchführung eines Aufklärungseinsatzes im Nahfeldbereich der US Botschaft in Warschau]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 10733, S. 14.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1985). Abteilung Finanzen. [Finanzbeziehungen MfS der DDR – Sicherheitsorgane der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 4603, S. 21.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1985, 19 listopada). Haupabteilung III. [Unterstützungsmaßnahmen gegenüber dem polnischen Sicherheitsorgan]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 8, S. 92.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1986, 6 sierpnia). Hauptabteilung III. [Protokoll über das Zusammenwirken und die Zusammenarbeit zwischen den Spezialfunkdiensten des Ministeriums für Staatssicherheit der Deutschen Demokratischen Republik und der VI. Verwaltung des Korps der nationalen Sicherheit der Tschechoslowakischen Sozialistischen Republik auf dem Gebiet des Funkaufklärungsdienstes für die Jahre 1986–1990]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 288, S. 15.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1987, 28 stycznia). Hauptabteilung III. [Richtlinie über Koordinierung der Funkabwehrtätigkeit der Sicherheitsorgane der europäischen sozialistischen Länder]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 80, S. 11.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1988, 3 lipca). Hauptabteilung III. [Vorgehenskonzeption fürs Arbeitstreffen mit dem MdI der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 541, S. 171.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1988, 24 sierpnia). Operativ-Technischer Sektor. [Zusammenarbeit mit den Sicherheitsorganen der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 623, S. 16.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1989, 8 listopada). Abteilung X. [Telegram do MSW]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 664, S. 112.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1989, 19 kwietnia). Hauptabteilung III. [Telegram do MSW]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 15307, S. 317.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1989, 19 lipca). Abteilung Finanzen. [Vorfinanzierung einer Rechnung für die Sicherheitsorgane des VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 711, S. 128.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1989, 23 lutego). Abteilung X. [Ministerium des Innern der VRP – Fernschreiben]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 353, S. 7.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit (1989, 23 lutego). Abteilung X. [Ministerium für Staatssicherheit - Fernschreiben]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 353, S. 50.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerium für Staatssicherheit [b.d.]. Hauptabteilung III. [Zusammenarbeit mit dem FAD der VRP]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr 14575, S. 4.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1975, 10 lipca). Biuro „A“. [Notatka służbowa dot. pobytu w Biurze „A” MSW delegacji Centralnego Organu Służby Szyfrowej MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 46.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1977, 6 grudnia). Biuro „A“. [Notatka Służbowa dot. zakupu w NRD specjalistycznych urządzeń drukujących dla Biura „A” MSW]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 99.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1977, 19 marca). Służba Szyfrowa MSW PRL. [Propozycje tematów konsultacyjnych dla delegacji Służby Szyfrowej MSW PRL]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 1585/1997, S. 189.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1977, 28 grudnia). Biuro „A“. [Sprawozdanie z pobytu w Centralnym Organie Szyfrowym MBP NRD delegacji specjalistów Biura „A” MSW]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 123.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1978, 8 kwietnia). Biuro „A“. [Zagadnienia do rozmów z delegacją Centralnego Organu Szyfrowego MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 140.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1978, 14 października). Biuro „A“. [Pismo Dyrektora Biura „A” do Dyrektora Gabinetu Ministra w MSW]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 184.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1978, 28 marca). Biuro „A“. [Program pobytu i rozmów w Biurze „A” MSW delegacji Centralnego Organu Szyfrowego MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 139.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1978, 31 lipca). Biuro „A“. [Sprawozdanie z pobytu delegacji Centralnego Organu SłuŜby Szyfrowej MBP NRD w Biurze „A” MSW]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/26, S. 154.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1980, 19 stycznia). Gabinet Ministra w MSW [Telegram do Stasi]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 1585/2007, S. 57.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1981, 24 stycznia). Gabinet Ministra w MSW [Telegram ze Stasi]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 1585/2007, S. 44.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1982, 13 marca). Biuro Szyfrów MSW PRL. [Notatka Służbowa dot. oceny współpracy między Biurem Szyfrów MSW PRL i Centralnym Organem Szyfrowym MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/27, S. 42.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1982, 14 grudnia). Biuro „A“. [Sprawozdanie z pobytu specjalistów Biura „A“ MSW w Centralnym Organie Szyfrowym MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/27, S. 88.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1985, 10 kwietnia). Biuro „A“. [Notatka służbowa dot. tematyki rozmów na spotkaniu u przedstawicielami MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/28, S. 44.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1986, 9 kwietnia). Biuro „A“. [Sprawozdanie z pobytu i z rozmów w Biurze „A“ MSW delegacji Centralnego Organu Szyfrowego MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/28, S. 77.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1987, 26 maja). Gabinet Ministra w MSW [Telegram ze Stasi]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01368/28, S. 248.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1988). Biuro „A“. [Ocena współpracy z Centralnym Organem Szyfrowym MBP NRD]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01068/29, S. 12.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1988, 4 maja). Departament I MSW PRL. [Sprawozdanie tygodniowe Wydziału IV za okres od 25 do 30 kwietnia 1988 r.]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 02447/89/CD 1, S. 44.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1988, 24 lutego). Biuro „A“. [Pismo dyrektora Biura „A” do dyrektora Gabinetu Ministra w MSW]. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. (Nr 01068/29, S. 18.). IPN. Warszawa.
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych [b.d.]. Biuro „W” MSW PRL. [Wykaz tematów proponowanych do planu współpracy ZTO MBP NRD i Biura „W” MSW PRL w zakresie chemii specjalnej na lata 1983-1984]. Zentralarchiv des Bundesbeauftragten für die Unterlagen des ehemaligen Sicherheitsdienstes der DDR. (Nr AS 225/85, S. 46.). Urząd Gaucka. Berlin.
• Minkina, M. (2014). Sztuka wywiadu w państwie współczesnym. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Müller, H. (2008). Die Industriespionage der DDR. Berlin: Edition Ost.
• Polak, B. (2007). Rozmowy. Warszawa: IPN.
• Schmidt, A. (2010). Haupabteilung III. Funkaufklärung und Abwehr. Berlin: BStU.
• Woyno, J. (2011). Współpraca Biura „W” MSW z innymi jednostkami organizacyjnymi. Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989, 8–9(1), 233–245.

Identifiers

ISSN

2391-9957