Prawda, schemat pojęciowy i świat

• Authors: Bartosz Orlewski

Title variants

EN

Truth, conceptual schemes, and the world

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule poddaję krytycznej analizie stanowisko, według którego pojęciowy charakter ludzkiego poznania przesądza o fałszu koncepcji prawdy jako korespondencji między nośnikiem wartości logicznej a uprawdziwiaczem. W tym celu przeprowadzam krytykę Josepha Mitterera krytyki dualizującego sposobu mówienia oraz krytykę Donalda Davidsona krytyki tzw. dualizmu schematu i treści. Następnie krytykuję użytek, jak Richard Rorty czyni z Donalda Davidsona krytyki wymienionego dualizmu. Krytyce poddaję również koncepcję realizmu kulturowego autorstwa Andrzeja Szahaja. Na koniec wymienione koncepcje porównuję z Nicholasa Reschera koncepcją idealizmu pojęciowego, po czym uzasadniam tezę, że pojęciowy charakter ludzkiego poznania nie wyklucza trafności koncepcji prawdy jako pewnego typu korespondencji między nośnikiem wartości logicznej a uprawdziwiaczem. Przeciwnie – jest z taką koncepcją w bardzo łatwy sposób do pogodzenia.

EN

In the article I criticize the conception according to which the conceptual character of human cognition falsifies the theory of truth understood as a kind of correspondence between the truth-bearer and the truth-maker. Arguing against the conceptions of Josef Mitterer, Donald Davidson, Richard Rorty and Andrzej Szahaj, I defend the claim that the conceptual character of human cognition is irrelevant to the critique of correspondence theories of truth. I justify this claim by using the example of Nicolas Rescher’s conception of conceptual idealism, which is similar to Hilary Putnam's internal realism but does not rule out truth as a kind of correspondence.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2005
• Issue: 5
• Pages: 51-82

Contributors

author

Bartosz Orlewski

References

• Baker [2000] – L. R. Baker, Persons and Bodies: A Constitution View, Cambridge University Press 2000.
• Bradley, Schwartz [1979] – R. Bradley, N. Schwartz, Possible Worlds: an Introduction to Logic and its Philosophy, Hackett Publishing Company, Inc., USA, and Basil Blackwell Publisher, United Kingdom 1979.
• Davidson [1992] – D. Davidson, Eseje o prawdzie, języku i umyśle, tłum. B. Stanosz, PWN, Warszawa 1992.
• Davidson [1991] – D. Davidson Donald, O schemacie pojęciowym, tłum J. Gryz, „Literatura na Świecie” (5) 1991.
• Dretske [2004] – F. Dretske, Naturalizowanie umysłu, tłum. B. Świątczak, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2004.
• Grobler [2000] – A. Grobler, Prawda a względność, Aureus, Warszawa 2000.
• Grobler [2001] – A. Grobler, Nie o to chodzi, by złowić króliczka, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” (3/39) 2001.
• Devitt [2001] – M. Devitt, Incommensurability and the Priority of Metaphysics, w: Incommensurability and Related Matters, red. Paul Hoyningen-Huene and Howard Sankey, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London 2001.
• Kuhn [2001] – T. Kuhn, Struktura Rewolucji Naukowych, tłum. H. Ostromęcka, tłum. posłowia J. Nowotniak, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 2001.
• Margolis [2000] – J. Margolis, A Closer Look at Danto’s Account of Art and Perception, „British Journal of Aesthetics” (3) 2000.
• McDowell [1996] – J. McDowell, Mind and World, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, and London, England, 1994, 1996.
• Mitterer [1996] – J. Mitterer, Tamta strona filozofii, tłum. M. Łukasiewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa 1996.
• Motycka [2001] – A. Motycka, Spór o prawdę, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” (3/39) 2001.
• Putnam [1994] – H. Putnam, Sense, Nonsense and the Senses: An Inquiry into the Powers of Human Mind, „The Journal of Philosophy”, Vol. XCI, No. 9, September 1994.
• Putnam [1998] – H. Putnam, Wiele twarzy realizmu i inne eseje, tłum. A. Grobler, PWN, Warszawa 1998.
• Rescher [1992] – N. Rescher, A System of Pragmatic Idealism. Volume 1: Human Knowledge in Idealistic Perspective, Princeton University Press, Princeton 1992.
• Rescher [1993] – N. Rescher, A System of Pragmatic Idealism. Volume II: The Validity Of Values, Princeton University Press, Princeton 1993.
• Rescher [1994] – N. Rescher, A System of Pragmatic Idealism. Volume 1II: Metaphilosophical Inquiries, Princeton University Press, Princeton 1994.
• Rorty [1999] – R. Rorty, Obiektywność, relatywizm i prawda, tłum. J. Margański, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1999.
• Szahaj [2001] – A. Szahaj, Na manekinie rzeczywiście leży świetnie..., „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” (3/39) 2001.
• Woleński [2002] – J. Woleński, Epistemologia. Tom III: Prawda, Aureus, Kraków 2002.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.5.2005.131