Środowiskowe zróżnicowanie wyników kształcenia w gimnazjach i szkołach podstawowych

• Authors: Zabłocki Grzegorz

Title variants

EN

Socio-spatial differentiation of educational results in middle and primary schools

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł jest propozycją weryfikacji stanowisk zajmowanych w ostatnich kilkunastu latach wobec natężenia i kierunku zmian selekcji środowiskowych w polskiej oświacie. W weryfikacji wykorzystane zostały wyniki zewnętrznych egzaminów (sprawdzianu szóstoklasisty i egzaminu gimnazjalnego), od prawie dwudziestu lat przeprowadzanych corocznie na pełnych, ogólnokrajowych populacjach uczniów kończących naukę w szkołach podstawowych i gimnazjach. Dla określenia natężenia i kierunku zmian tych selekcji wykorzystano dane o wynikach uzyskanych przez ogół dzieci uczących się w kilku środowiskach społecznych, wyodrębnionych ze względu na wielkość miejscowości, w której prowadzone jest kształcenie. Przedstawione tu analizy wskazują, że nietrafne są stosunkowo liczne niedawno stwierdzenia o zmniejszającym się i niewielkim zróżnicowaniu wyników osiąganych przez uczniów kształcących się w różnych środowiskach. Szczegółowe dane są tylko częściowo zgodne z klasycznymi już sposobami wyjaśniania tych różnic, odwołującymi się do roli kapitału kulturowego w procesach reprodukcji społeczno-kulturowej. Wykazana w tym opracowaniu duża różnica poziomu uzyskanej wiedzy i umiejętności między uczącymi się w kilkunastu największych miastach a uczącymi się w małych miejscowościach stawia też w nowym świetle znaczenie zasady równego dostępu do wykształcenia w funkcjonowaniu polskiego systemu szkolnictwa.

EN

The article verifies the positions taken in the last dozen or so years in relation to the intensity and direction of changes in socio-spatial selection in Polish education. This verification is carried out on the basis of the results of external exams (sixth grade test and middle school exit exam) conducted for almost twenty years on full, nationwide populations of primary and middle school students. In the measurement of these selections, data on the quality of education achieved by children learning in several socio-spatial categories, distinguished by the size of the place in which education is provided, were used. The analyses presented here show that the numerous recent statements about the decreasing and low diversity of educational results achieved by students from different backgrounds are erroneous. Detailed data are only partially consistent with the already classic ways of explaining these differences, referring to the role of cultural capital in the processes of sociocultural reproduction. The large difference in the level of acquired knowledge and skills between learners in a dozen or so of the largest cities and learners in small towns also shines a new light on the importance of the principle of equal access to education in the functioning of the Polish educational system.

Keywords

PL

selekcje społeczne w oświacie; socjologia edukacji; procesy reprodukcji społeczno-kulturowej; zróżnicowanie społeczno-przestrzenne; szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne

EN

social selections in education; sociology of education; socio-cultural reproduction; socio-spatial differentiation; elementary education

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2019
• Volume: LXVIII (68)
• Issue: 2
• Pages: 159-186

Contributors

author

Zabłocki Grzegorz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Socjologii

References

• Boudon Raymond. 1974. Education, opportunity and social inequality: Changing prospects in western society. New York: John Wiley & Sons.
• Bourdieu Pierre, Jean-Claude Passeron. 2011. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: PWN.
• CBOS. 2007. Komunikat z badań BS/72/2007. Warszawa, maj 2007.
• CKE. 2013. Wstępne informacje o wynikach egzaminu gimnazjalnego w 2013 r. https://cke.gov.pl/files/file/Informacja-wstepna-gimnazjum-2013.pdf [dostęp: 29.06.2018].
• Długosz Piotr, Marian Niezgoda. 2010. Nierówności edukacyjne wśród młodzieży Małopolski i Podkarpacia. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Dolata Roman. 2013. Możemy obudzić się w kraju o strukturze kastowej (wywiad prowadził P. Pieniążek). W: Edukacja: przewodnik Krytyki Politycznej, 16–29. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Dolata Roman, Ewelina Jarnutowska. 2014. Czynniki statusowe a wyniki nauczania. W: Czy szkoła ma znaczenie? Analiza zróżnicowania efektywności nauczania na pierwszym etapie edukacyjnym, t. 2, R. Dolata (red.), 177–233. Warszawa: IBE.
• Domalewski Jarosław. 2010. Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich. W: Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce, Problemy i perspektywy rozwoju, M. Stanny i M. Drygas (red.), 181–201. Warszawa: IRWiR PAN.
• Domalewski Jarosław, Piotr Mikiewicz. 2004. Młodzież w zreformowanym systemie szkolnym. Toruń–Warszawa: IRWiR PAN.
• Domański Henryk. 2004 [2007]. Struktura społeczna. Warszawa: Scholar.
• Falkowska Macieja, Joanna Lewandowska, Bogna Wciórka, Michał Wenzel. 2005. System wartości materialnych i niematerialnych. W: Polska, Europa, świat: opinia publiczna w okresie integracji, K. Zagórski, M. Strzeszewski (red.), 226–258. Warszawa: Scholar, CBOS.
• Falski Marian. 1937. Środowisko społeczne młodzieży a jej wykształcenie. Warszawa: MWRiOP.
• Herbst Mikołaj, Aneta Sobotka. 2014. Mobilność społeczna i przestrzenna w kontekście wyborów edukacyjnych. Warszawa: Instytut Badan Edukacyjnych. http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/ibe-raport-mobilnosc-spoleczna-i-przestrzennawybory-edukacyjne.pdf [dostęp 29.06.2018]
• Jabkowski Piotr. 2007. „Wpływ niezrealizowania części wywiadów na trafność wnioskowania statystycznego w badaniach społecznych. Technika wywiadu kwestionariuszowego oraz telefonicznego w świetle błędów nielosowych”. ASK. Społeczeństwo. Badania. Metody 16: 67–86.
• Kancelaria Prezydenta RP. 2011. Szanse edukacyjne na obszarach wiejskich (Biuletyn Forum Debaty Publicznej 2011, nr 6). Warszawa.
• Kotlarski Kazimierz. 2006. Wybrane podmiotowe i środowiskowe korelaty karier edukacyjnych. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Lackowski Jerzy. 2011. Decentralizacja zarządzania polską oświatą a społeczne nierówności edukacyjne. W: Zmiany w edukacji: szkoła i jej społeczne otoczenie, J. Domalewski, K. Wasielewski (red.), 174–197. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Maj Beata. 2012. Nierówność szans edukacyjnych środowisk zróżnicowanych społecznie. W: Nierówność szans edukacyjnych – przyczyny, skutki, koncepcje zmian. W. Żłobicki, B. Maj (red.), 173–193. Kraków: Impuls.
• Miko-Giedyk Justyna. 2015. Zróżnicowanie funkcjonowania szkół wiejskich a udział nauczycieli w wyrównywaniu szans edukacyjnych. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
• Palka Katarzyna. 2012. Szanse edukacyjne dzieci i młodzieży ze wsi. Analiza temporalna i środowiskowa. W: Nierówność szans edukacyjnych – przyczyny, skutki, koncepcje zmian, W. Żłobicki, B. Maj (red.), 195–215. Kraków: Impuls.
• Porównywalne Wyniki Egzaminów (PWE). http://pwe.ibe.edu.pl/ [dostęp: 29.06.2018].
• Rondalska Dorota. 2017. „Reforma szkolna z roku 2016 – troska o ucznia czy innowacja na zamówienie polityczne”. Studia Edukacyjne 45: 291–309.
• Sawiński Zbigniew. 2015. „Gimnazja wobec nierówności społecznych”. Edukacja 135(4): 51–72.
• Sikora Ewa. 2006. (Nie)realne marzenia? Aspiracje życiowe młodzieży z osiedli byłych PGR-ów. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
• Sitek Michał. 2016. „Zmiany w nierównościach edukacyjnych w Polsce. Uwagi polemiczne do tekstu Zbigniewa Sawińskiego Gimnazja wobec nierówności społecznych”. Edukacja 137(2): 113–130.
• Sułek Antoni. 2002. Ogród metodologii socjologicznej. Warszawa: Scholar.
• Szafraniec Krystyna. 2006. Edukacja i społeczny potencjał młodości. W: Polska wieś 2006. Raport o stanie wsi, J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.), 111–122. Warszawa: FDPA.
• Szymański Mirosław. 2014. Edukacyjne problemy współczesności. Kraków–Warszawa: Impuls.
• Wysmułek Ilona, Olena Oleksiyenko. 2017. Angielski czy rosyjski? Kompetencje językowe i ich strukturalne uwarunkowania. W: Rozwarstwienie społeczne, A. Kiersztyn, D. Życzyńska-Ciołek, K. Słomczyński (red.), 259–274. Warszawa: IFiS PAN.
• Zawistowska Alicja. 2012. Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce. Warszawa: Scholar.