Historia rozwoju doliny Warty w basenie uniejowskim

• Authors: Joanna Petera-Zganiacz , Jacek Forysiak

Title variants

EN

History of development of the Warta valley in the Uniejów Basin

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The conditions existing in the Uniejów Basin were favourable to formation of outflow after successive glaciations due to subsidence in Adamow graben. The last glacial episode in this area was the Warta stage. During the recession of continental glacier the waters flew away towards the south, but when the glacier receded to the north, a valley began to form with an outflow in the northern direction. During the time of the Eemian Interglacial the valley bottom was fairly wide and it was on the ordinate of 80.0 m. above see level. In the Vistulian the aggradation tendencies dominated. A high Plenivistulian terrace formed in the Warta valley (but only in the southern part of the Uniejów Basin) and a low Late Plenivistulian terrace. On the surface of the vast low terraca there are remains of multichannel river system which formed in Younger Dryas and were reactivated in the Holocene. The Warta river-bed was gradually lowering from the begining of Holocene until the Atlantic period, when this tendency was reversed as a result of intensified human-generated supply of mineral material into the river-bed. Over the last two centuries the Warta transformed into a one-channel river in consequence of strong human impact.

Keywords

PL

basen uniejowski; dolina Warty

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2012
• Volume: 1
• Pages: 23-41

Contributors

author

Joanna Petera-Zganiacz

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego, 90-139 Łódź, ul. Narutowicza 88

author

Jacek Forysiak

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego, 90-139 Łódź, ul. Narutowicza 88

References

• Czarnik J., Paleogeografia okolic Turka w górnym trzeciorzędzie i plejstocenie. Studia Geol. Pol., 40, 1972, 165 s.
• Dzieduszyńska D., Kittel P., Basen uniejowski – historia i stan badań paleogeograficznych w Uniwersytecie Łódzkim. Biuletyn Uniejowski, 1, 2012.
• Dyjor S., Systemy kopalnych dolin Polski Zachodniej i fazy ich rozwoju w młodszym neogenie i eoplejstocenie. (w:) Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce, red. A. Jahn, S. Dyjor, Wrocław 1987, Ossolineum, s. 85-101.
• Forysiak J., Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta. Geogr. Lodz., 90, 2005, s. 116.
• Forysiak J., Wstępne badania geomorfologiczne i geologiczne na torfowisku Czarny Las w dolinie Warty. Studia i Materiały CEPL SGGW Rogów., r. 10, z. 2 (18), 2008, s. 341-345.
• Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Petera J., Geologic setting and palynologic examination of the Vistulian sediments at Koźmin near Turek, central Poland. Geol. Quart., 43 (1), 1999, s. 85–98
• Forysiak J., Kulesza M., Twardy J., Wpływ osadnictwa olęderskiego na sieć rzeczną i morfologię międzyrzecza Warty i Neru. (w:) Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 3, red. E. Smolska, P. Szwarczewski , Warszawa 2007, WSWPR, , s. 39-45.
• Gilewska S., Rzeźba. (w:) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Starkel, Warszawa 1991, Wyd. Nauk. PWN, s. 243-288.
• Goździk J.S., Wpływ procesów eolicznych na genezę górnoplenivistuliańskich aluwiów w Środkowej Polsce. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr., 20, 1995, s. 99–108.
• Goździk J.S., The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology, 193, 2007, s. 211-220.
• Guiot J., Pons A., de Beaulieu J. L., Reille M., A 140 000-year continental climate reconstruction from two European pollen records. Nature, 338, 1989, s. 309–313.
• Kasse C., Depositional model for cold – climate tundra rivers. (w:) Paleohydrology and Environmental Change, red. Benito G. et al., 1998, s. 83–97.
• Klatkowa H., Symptoms of the permafrost presence in Middle Poland during the last 150 000 years. Biul. Perygl., 35, 1996, s. 45–86.
• Klatkowa H., Załoba M., Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia Basenu Uniejowskiego. (w:) Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin – Turek, red. W. Stankowski, Poznań 1991, Inst. Badań Czwartorzędu Uniw. A. Mickiewicza, , s. 33–44.
• Kobojek E., Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geogr. Lodz. 77, 2000, 157 s.
• Kozarski S., River channel changes in the middle reach of the Warta Valley, Great Poland Lowland. Quaternary Studies in Poland, 4, 1983, s. 159–169.
• Kraużlis K., Wpływ młodoczwartorzędowych ruchów tektonicznych na morfologię i budowę wewnętrzną tarasów Warty środkowej. (w:) Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. I, Materiały I Krajowego Sympozjum, Warszawa 1975, s. 239–253.
• Krzemiński T., Geneza młodoplejstoceńskiej rzeźby glacjalnej w dorzeczu środkowej Warty. Acta Geogr. Lodz., 33, 1974, 171 s.
• Krzyszkowski A., Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe na terenach zalewowych zbiornika „Jeziorsko”. Aspekt przestrzenno-funkcjonalny. (w:) Badania archeologiczne pracowni konserwacji zabytków. Studia i materiały. Warszawa 1988, s. 269-288.
• Kufel-Dzierzgowska A., Pradzieje Sieradzkiego. (w:) Szkice z dziejów Sieradzkiego, red. J. Śmiałowski, Łódź 1977, PWN, s. 37-58.
• Madeyska, T., Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia. Studia Geologica Polonica, 113, 1998, s. 137–180.
• Marks L., Pleistocene glacial limits in the territory of Poland. Przegl. Geol., 53, 2005, s. 988–993.
• Marks L., Pochocka K., River valleys of the Eemian Interglacial in central Poland. Geol. Quart., 43 (2), 1999, s. 163–168.
• Nanson G. C., Knighton A. D., Anabraniching rivers: their cause, character and classification. Earth Surface Processes and Landforms, 21, 1996, s. 217–239.
• Noryśkiewicz B., Palynology of biogenic sediments of the Eemian Interglacial at Krzyżówki near Koło, central Poland. Geol. Quart., 43(1), 1999, s. 107–111.
• Nowacki K., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Dąbie. Warszawa 1995, Państw. Inst. Geol.
• Petera J., Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geogr. Lodz. 83, 2002, 164 s.
• Petera J., Forysiak J., The Last ice sheet extent in Central Poland. Geological Quaterly, 47(4), 2003, s. 574-578.
• Pretera J., Forysiak J., Holoceńska ewolucja systemu wielokorytowego Warty w okolicach Koźmina. Acta Geogr. Lodz., 88, 2004, s. 27-40.
• Petera-Zganiacz J., Stratygrafia osadów vistuliańskich a młodoczwartorzędowa aktywność tektoniczna w okolicach Koźmina. Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, 16, 2007, s. 103-116.
• Petera-Zganiacz J., Changes in the develpment of frost wedges in the middle Warta valley deposits (Central Poland). Geologija, 53, 2011, s. 15-20.
• Petera-Zganiacz J., Bijak Sz., Dzieduszyńska D., Krąpiec M., Kittel P., Płaza D., Twardy J., Zasada M., Badania kopalnego lasu ze schyłku vistulianu w dolinie Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska). I konferencja Dendrologów Polskich, Rogów 10-12 lutego 2012, s. 27.
• Petera-Zganiacz J., Czubla P., Gruszka B., Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Olszak I., Pawłowski D., The Koźmin glacial lake – its origin, age, deposits and palaeoecology. 12th Annual Conference of the INQUA PeriBaltic Working Group "Ice, water, humans – Quaternary landscape evolution in the PeriBaltic region", Greifswald, 13-17.09.2010, 2010a s. 141-142.
• Petera-Zganiacz J., Miotk-Szpiganowicz G., Pawłowski D., Forysiak J., Stanowisko interglacjału emskiego w środkowym odcinku doliny Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska). XVII Konferencja "Stratygrafia plejstocenu Polski" nt. „Dynamika zaniku lądolodu podczas fazy pomorskiej w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego”. Jeziorowskie, 6-10 września 2010. 2010b, Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny, s. 139-140.
• Ran E. T. H., Van Huissteden J., The Dinkel valley in the Middle Pleniglacial: dynamics of a tundra river system. Meded. Rijks Geol. Dienst, 44 (3), 1990, s. 209–220.
• Rdzany Z., Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim. Łódź 2009, Wyd. Uniw. Łódzkiego, 310 s.
• Rotnicki K., Main phases of erosion and accumulation in the Prosna Valley in the last glacial – interglacial cycle. Geogr. Polonica, 53, 1987, s. 53–65.
• Stankowska A., Stankowski W., Maximum extent of the Vistulian Ice Sheet in the vicinity of Konin, Poland: a geomorphological, sedimentological and radiometric evidence. Geogr. Polonica, 55, 1988, s. 141–150.
• Starkel L., The reflection of hydrological changes in the fluvial environment of the temperate zone during the last 15 000 years. (w:) Background to Palaeohydrology, red. K. J. Gregory, Chichester 1983, s. 213–237.
• Szałamacha G., Skompski S., Biogenic sediments of the Eemian Interglacial at Krzyżówki near Koło, central Poland. Geol. Quart., 43 (1), 1999, s. 99–105.
• Trzmiel B., 1996, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Turek (550). Warszawa 1996, PIG, 47 s.
• Turkowska K., Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geogr. Lodz., 57, 1988, 157 s.
• Turkowska K., Geomorfologia regionu łódzkiego. Łódź 2006, Wyd. Uniw. Łódzkiego, 238 s.
• Turkowska, K., Forysiak, J., Petera, J. & Miotk-Szpiganowicz, G., A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae, 23, 2004, s. 83–107.
• Wachecka-Kotkowska L., Ewolucja doliny Luciąży – uwarunkowania klimatyczne a lokalne. Acta Geogr. Lodz., 86, 2004, 161 s.
• Widera M., Litostratygrafia i paleotektonika kenozoiku podplejstoceńskiego Wielkopolski. Wyd. Naukowe UAM, Seria Geologia, 18, 2007, 223 s.
• Załoba M., Przejawy dynamiki podłoża w geologicznym i morfologicznym kształtowaniu wybranego odcinka środkowej Warty. Acta Geogr. Lodz., 63, 1992, s. 107-116.