Inicjatywa ustawodawcza na poziomie państwowym i europejskim – pozorny instrument uspołecznienia procesu prawotwórczego w koncepcji governance

• Authors: Podgórska-Rykała Joanna

Title variants

EN

Legislative initiative at the state and European level as a sham instrument for the socialization of the law-making process in accordance with the concept of governance

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The aim of the article is to show the origin and characteristics of the citizens’ legislative initiative and the European legislative initiative through the prism of the concept of good governance, which postulates decision-making inclusiveness. The hypothesis assumed in the considerations indicates that the legislative initiative, as a general power at the national or European level, in its current form, is only a sham instrument for socialization of the law-making process in accordance with the concept of governance. Both institutions in question formally fit into this concept, but the analysis of their functioning in practice shows a contradiction with its essence. The content of the considerations consists of both theoretical and legal remarks as well as those related to practical implementation of the examined legal provisions.

Keywords

EN

citizens’ legislative initiative; European legislative initiative; governance; participation

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 2(163)
• Pages: 105–129

Contributors

author

Podgórska-Rykała Joanna

• Dr Joanna Podgórska-Rykała Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Nauk o Polityce i Administracji, Polska Pedagogical University of Krakow, Institute of Political Science and Administration, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-5723-0363

References

• Decyzja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie zmiany Regulaminu Parlamentu Europejskiego w związku z realizacją europejskiej inicjatywy obywatelskiej, 2011/2302(REG), 2013/C 264 E/18.
• European Governance: A White Paper, Commission of the European Communities, COM(2001) 428, Brussels, 25.7.2001.
• Komunikat Komisji w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Dostęp do wody i kanalizacji jest prawem człowieka! Woda jest dobrem publicznym, a nie towarem!”, COM(2014) 177 final, Komisja Europejska, Bruksela, 19.3.2014.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, ze zm.
• Obywatelski projekt ustawy o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, druk nr 1455, <http://orka.sejm.gov.pl/proc3.nsf/opisy/1455.htm>.
• Regulacje Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1042 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiające środki tymczasowe dotyczące terminów mających zastosowanie do etapów zbierania, weryfikacji i badania przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2019/788 w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej w związku z wystąpieniem epidemii COVID-19, Dz. Urz. UE L 231/7 z 17.7.2020.
• Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, M.P. z 2012 r. poz. 32.
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 października 2015 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, P8_TA(2015)0382.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej, Dz. Urz. UE L 65 z 11.3.2011.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, Dz. Urz. UE L 130/55 z 17.5.2019.
• Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 1179/2011 z dnia 17 listopada 2011 r. ustanawiające specyfikacje techniczne w odniesieniu do systemów zbierania deklaracji on-line na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 w sprawie inicjatywy obywatelskiej, Dz. Urz. UE L 301 z 18.11.2011.
• Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2019/1799 z dnia 22 października 2019 r. ustanawiające specyfikacje techniczne w odniesieniu do indywidualnych systemów zbierania deklaracji online na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, Dz. Urz. UE L 274/3 z 28.10.2019.
• Sprawozdanie z dnia 27 czerwca 2008 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, COM(2017)0482 – C8-0308/2017 – 2017/0220(COD).
• Strona internetowa inicjatywy „Dostęp do wody i kanalizacji jest prawem człowieka! Woda jest dobrem publicznym, nie towarem!”, <https://www.right2water.eu/>.
• Strona internetowa inicjatywy „Jeden z nas”, <https://oneofus.eu/>.
• Strona internetowa inicjatywy „Stop wiwisekcji”, <http://www.stopvivisection.eu/>.
• Strona internetowa inicjatywy „Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami”, <http://www.banglyphosate.eu/>.
• Strona internetowa Parlamentu Europejskiego, Europejska inicjatywa obywatelska, .
• Strona internetowa Parlamentu Europejskiego, Europejska inicjatywa obywatelska, <http://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/149/europejska-inicjatywa-obywatelska>.
• Strona internetowa Parlamentu Europejskiego, Regulamin Parlamentu Europejskiego, <https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RULES-9-2020-02-03-TOC_PL.html>.
• T-646/13: Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe v. Komisja Europejska, Dz. Urz. UE C 086/31 z 20.3.2017.
• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 25 marca 1957 r., Dz.U. z 2004 r., nr 90, poz. 864.
• Traktat o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 r., Dz. Urz. UE C 83/53 z 30.3.2010, Dz.U. z 2004 r. nr 90, poz. 864, ze zm.
• Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 67, poz. 36.
• Ustawa konstytucyjna z dnia 22 kwietnia 1994 r. o zmianie ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 61, poz. 251.
• Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2120.
• Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. nr 56, poz. 458.
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, ustawy – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego, Dz.U. nr 34, poz. 172.
• Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, Dz.U. z 2014 r. poz. 40.
• Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 528.
• Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, COM/2017/0482 final – 2017/0220(COD).
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lutego 2003 r., sygn. akt K 24/82.
• Arnstein S.R., A Ladder of Citizen Participation, „Journal of the American Institute of Planners” 1969, vol. 35, nr 4, https://doi.org/10.1080/01944366908977225.
• Barański M., Kantyka S., Kubas S., Kuś M., Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2007.
• Bardach E., The Implementation Game: What Happens after a Bill Becomes a Law, MIT Press, Cambridge 1977.
• Bień-Kacała A., Zasada dyskontynuacji prac parlamentu. Wybrane problemy, „Studia Iuridica Toruniensia” 2008, vol. 4, https://doi.org/10.12775/SIT.2008.002.
• Birkland T.A., Agenda Setting in Public Policy, [w:] Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods, red. F. Fischer, G.J. Miller, M.S. Sidney, Routledge, New York 2007.
• Borski M., Inicjatywa ludowa jako instytucja dialogu społecznego, [w:] Jak możliwy jest dialog?, red. A. Kamińska, E. Kraus, K. Ślęczka, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2014.
• Borski M., Przywora B., Obywatelska inicjatywa ustawodawcza w polskim porządku prawnym – próba oceny z perspektywy praktyki parlamentarnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, z. 2.
• Clerck-Sachsse J. de, Civil Society and Democracy in the EU: The Paradox of the European Citizens Initiative, „Perspectives on European Politics and Society” 2012, vol. 13, nr 3, https://doi.org/10.1080/15705854.2012.702574.
• Czajkowski J., Koncepcja formy rządu w projektach konstytucji niepodległej Rzeczypospolitej (1917–1920), [w:] Model polskiego parlamentu, red. M. Grzybowski, Wydawnictwo PiT, Kraków 1996.
• Dąbek D., Prawo miejscowe samorządu terytorialnego, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Kraków 2003.
• Dzierzgowski J., Edukacyjna funkcja demokratycznej partycypacji – dyskretny urok optymizmu, [w:] Wybrane instytucje demokracji partycypacyjnej w polskim systemie politycznym, red. J. Sroka, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2008.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2003.
• Głogowski P., Maurer A., The European Citizens’ Initiative – Chances, Constraints and Limits, Political Science Series, nr 134, IHS, Vienna 2013.
• Izdebski H., Od administracji publicznej do public governance, „Zarządzanie Publiczne” 2007, nr 1.
• Jabłoński A.W., Polityczne procesy decyzyjne, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński, L. Sobkowiak, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
• Jabłoński M., Obywatelskie prawo inicjatywy ustawodawczej, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, C.H.Beck, Warszawa 2002.
• Jann W., Wegrich K., Theories of the Policy Cycle, [w:] Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics and Methods, red. F. Fischer, G.J. Miller, M.S. Sidney, Routledge, New York 2007.
• Kaufmann B., Transnational ‘Babystep’: The European Citizens’ Initiative, [w:] Citizens’ Initiatives in Europe. Challenges to Democracy in the 21st Century Series, red. M. Setälä, T. Schiller, Palgrave Macmillan, London 2012.
• Kersbergen K. van, Waarden F. van, ‘Governance’ as a Bridge between Disciplines: Cross-disciplinary Inspiration Regarding Shifts in Governance and Problems of Governability, Accountability and Legitimacy, „European Journal of Political Research” 2004, vol. 43, nr 2, https://doi.org/10.1111/j.1475-6765.2004.00149.x.
• Kijowski D., Partycypacja obywatelska w samorządowych procesach decyzyjnych – zagadnienia ogólne, „Samorząd Terytorialny” 2010, nr 1–2.
• Kingdon J.W., Agendas, Alternatives and Public Policies, Little, Brown, Boston 1984.
• Krukowski J., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 roku, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.
• Longo E., The European Citizens’ Initiative: Too Much Democracy for EU Polity?, „German Law Journal” 2019, vol. 20, nr 2, https://doi.org/10.1017/glj.2019.12.
• Mrozek E., Kolektywna inteligencja i partycypacyjna kultura podejmowania decyzji, [w:] Podejmowanie decyzji: pojęcia, teorie, kontrowersje, red. A. Dąbrowski, A. Schumann, J. Woleński, Copernicus Center Press, Kraków 2015.
• Musiał-Karg M., Europejska inicjatywa obywatelska – uwagi na temat roli obywateli w procesie integracji europejskiej, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2014, nr 8.
• Niżnik-Dobosz I., Partycypacja jako pojęcie i instytucja demokratycznego państwa prawnego i prawa administracyjnego, [w:] Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
• Organ J., Decommissioning Direct Democracy? A Critical Analysis of Commission Decision-Making on the Legal Admissibility of European Citizens Initiative Proposal, „European Constitutional Law Review” 2014, vol. 10, nr 3, https://doi.org/10.1017/s157401961400131x.
• Podgórska-Rykała J., Panele obywatelskie jako metoda deliberacji decyzyjnej, C.H.Beck, Warszawa 2020.
• Political Disaffection in Contemporary Democracies. Social Capital, Institutions, and Politics, red. M. Torcal, J.R. Montero, Routledge, London – New York 2006.
• Projekty konstytucji 1993–1997, red. R. Chruściak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
• Rachwał M., Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
• Rachwał M., Funkcjonowanie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w Polsce. Podstawy prawne, praktyka, perspektywy rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Poznań 2016.
• Rhodes R.A.W., The New Governance: Governing without Government, „Political Studies” 1996, vol. 44, nr 4, https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.1996.tb01747.x.
• Rudolf W., Koncepcja governance i jej zastosowanie – od instytucji międzynarodowych do niższych szczebli władzy, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2010, nr 245.
• Rytel-Warzocha A., Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli jako instrument bezpośredniej partycypacji społecznej, [w:] A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M. Herrmann, Obywatele decydują. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza jako narzędzie kształtowania postaw obywatelskich, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź 2012.
• Shapiro I., Stan teorii demokracji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
• Sobkowiak L., Partycypacja polityczna w systemie demokratycznym – podstawowe problemy, [w:] Dylematy polskiej demokracji, red. Ł. Danel, J. Kornaś, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2012.
• Spławski M., Partykularyzm lokalny. O polskim samorządzie terytorialnym z perspektywy lokalnych grup interesu, [w:] Demokracja spektaklu, red. P. Żuk, Scholar, Warszawa 2004.
• Sroka J., Deliberacja i rządzenie wielopasmowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• Sroka J., Współdecydowanie w wielopasmowej polityce publicznej, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2018.
• Susha I., Grönlund A., Context Clues for the Stall of the Citizens’ Initiative: Lessons for Opening up e-Participation Development Practice, „Government Information Quarterly” 2014, vol. 31, nr 3, https://doi.org/10.1016/j.giq.2014.02.005.
• Szczerski K., Agenda polityczna a polityki rozwoju, [w:] Zarządzanie strategiczne rozwojem, red. J. Górniak, S. Mazur, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012.
• Tereszkiewicz F., Europejska inicjatywa obywatelska – dotychczasowe doświadczenia i wnioski na przyszłość, [w:] Partycypacja społeczna i ekonomiczna w administracji, red. P. Zamelski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole 2015.
• Uziębło P., Demokracja partycypacyjna, Centrum Badań Społecznych, Gdańsk 2009.
• Uziębło P., Glosa do wyroku WSA w Olsztynie z dnia 28 października 2008 r., II SA/Ol 737/08, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2011, nr 2.
• Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.
• Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce na tle rozwiązań ustrojowych państw obcych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
• We Change Europe! The European Initiative – Art. 8b(4) Treaty of Lisbon, red. J.W. Pichler, Neuer Wissenschaftlicher Verlag, Wien 2008.
• Wójcik S., Inicjatywy ustawodawcze obywateli. Analiza socjologiczna, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. J. Hrynkiewicz, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2017, <https://obywateledecyduja.pl/wp-content/uploads/2019/06/Inicjatywy_ustawodawcze_obywateli._Analiza_socjologiczna.pdf>.
• Your Guide to the European Citizens’ Initiative, European Economic and Social Committee, Brussels 2015.
• Zieliński M., Obywatelskie prawo inicjatywy ustawodawczej, [w:] Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, red. M. Jabłoński, E-Wydawnictwo, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2014.
• Zientarski P.B., Aspekty aksjologiczne partycypacji społecznej a obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, [w:] Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w procesie stanowienia aktów prawa miejscowego, red. E. Mreńca, P.B. Zientarski, Kancelaria Senatu, Warszawa 2018.
• Zubik M., Obowiązywanie zasady dyskontynuacji prac parlamentu w stosunku do projektu ustawy budżetowej, „Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu” 2001, nr 4/45.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.20