Excavations in Balaklava (Sevastopol, Ukraine) - Season 2013. Discovery of Praetorium

• Authors: Karasiewicz-Szczypiorski Radosław , Savela Oleg A.

Title variants

РАСКОПКИ в БАЛАКЛАВЕ (СЕВАСТОПОЛЬ, УКРАИНА) - СЕЗОН 2013. ОТКРЫТИЕ ПРЕТОРИЯ.

PL

Wykopaliska w Bałakławie (Sewastopol, Ukraina) - Sezon 2013. Odkrycie Praetorium

• Languages of publication: EN RU PL

Abstracts

RU

В 1992 году в Балаклаве-Кадыковке была открыта часть здания римского периода. Последующие исследования близлежащего храма Юпитера Долихена (1997-1999) позволили установить множество связей между двумя зданиями. Объекты были построены и функционировали синхронно, а их строителями были римские солдаты, базирующие в Балаклаве. Раскопки, проводившиеся в 2009-2013 гг. по соседству с местным рынком, позволили постепенно открывать упомянутое выше здание (Рис. 1). Работами совместной польско-украинской экспедиции руководили авторы данного текста. Исследования позволили выделить два периода использования территории предшествующие возни-кновению данного здания. Древняя фаза «доримская» датируется первым веком нашей эры, возможно, его серединой (Рис. 6:2,3). Фаза 1 - условно называемая «траянская», датируется рубежом !-П вв. В этот период возникло первое каменное здание, от которого сохранились лишь скромные фрагменты. Следующие фазы связаны со строительными периодами, определенными во время исследований святилища Юпитера. Фаза 2 - (вторая половина II в. н.э.) - в это время появляется упомянутое здание, а также близлежащие укрепления римского форта. Фаза 3 - (рубеж П-Ш вв. н.э. - начало III в. н.э.), ее начало обозначено масштабной перестройкой. Объект был расстроен за счет соседней улицы (Via Sagularis). На месте укреплений на другой стороне этой улицы было построено здание, от кото¬рого до сих пор исследовано только одно помещение с гипокаустом (Рис. 1:7). Результаты следующих исследовательских сезонов приводили к изменению взглядов на предмет функций описываемого строения. Определенным затруднением является тот факт, что наблюдаемая перестройка датирована рубежом П-Ш вв. н.э. наверняка связана с изменением функций объекта. Изначально предполагалось, что открытые руины - это остатки казарм (KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI, SAVELA 2012), а позже уже, что возможно дом центуриона (KARASIEWICZ- -SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013). Серьезные сомнения при-несло открытие двора прилегающего к помещениям (KARASIEWICZ- -SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013: 128, 131, рис. 2:2). Во время сезона 2013 г закончены исследования упомянутого двора, а также части помещений расположенных восточнее. Благодаря этому появилась возможность реконструкции плана и размеров здания с фазы 3, после перестройки и вероятной смены назначения (Рис. 1). Собранные данные позволяют признать открытое здание с двором примером дома с перистилем (Рис. 1). Аналогичные здания выполняли в римских фортах функции дома командующего гарнизоном (преторий). Такая интерпретация позволяет дополнить аргументацию в дискуссии по поводу назначения соседнего здания с гипокаустом (Рис. 1:7; см. KARASIEWICZ- -SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013: 131, рис. 2:1, 5:1, 8:3, 9:3). Расположение здания в непосредственной близости с Преторием также уменьшает возможность его использования в хозяйственных целях. Естественно, что окончательное решение в данном вопросе могут принести дальнейшие исследования. Следует обратить внимание и на то, что возле Претория могли быть построены термы для командующего гарнизоном. Такой вариант известный между прочим с расположенного на стене Адриана в Британии форта Vercovicium/ Housesteads (RUSHWORTH 2009: 6, 271, рис. 1.4 - здание XI). Строительство предполагаемых терм одновременно с перестройкой дома с перистилем позволяет предполагать, что весь комплекс был сооружен для нужд офицера в ранге трибуна - вероятно командующего римским контингентом в Крыму. Предлагаемая интерпретация разумеется должна быть сверифицированная в процессе дальнейших исследований в Балаклаве.

PL

W 1992 roku w Bałakławie-Kadykovce, odkryto fragment budynku z okresu rzymskiego. Późniejsze badania pobliskiej świątyni Jowisza Dolicheńskiego (1997-1999) pozwoliły stwierdzić liczne związki między obydwoma bu-dowlami. Obiekty powstały i funkcjonowały w tym samym czasie, a ich budowniczymi byli żołnierze rzymscy stacjonujący w Bałakławie. Wykopaliska prowadzone w latach 2009-2013 w sąsiedztwie miejscowego rynku stopniowo odsłaniały wspomniany budynek (Ryc. 1). Pracami wspólnej, polsko- ukraińskiej ekspedycji kierowali autorzy niniejszego tekstu. Badania pozwoliły wyróżnić dwa okresy użytkowa¬nia terenu, poprzedzające powstanie omawianego budynku. Faza najstarsza - „przedrzymska“, jest datowana na I w. n.e., być może na połowę tego stulecia (Ryc. 6:2,3). Faza 1 - umownie zwana „trajańską“, jest datowana na przełom I/II w. W tym okresie powstała pierwsza murowana zabudowa, z której zachowały się jedynie skromne fragmenty. Kolejne fazy są już korelowane z fazami budowlanymi wyróżnionymi podczas badań Świątyni Jowisza: faza 2 (2. połowa II w.) - w tym czasie powstaje omawiany budynek oraz pobliskie umocnienia fortu; faza 3 (przełom II/III w. - początek III w.) - początek tej fazy wyznacza rozległa przebudowa. Obiekt zostaje rozbudowany kosztem części sąsiedniej ulicy (Via Sagularis), a po jej drugiej stronie miejsce umocnień zajmuje budowla, z której dotychczas odkryto tylko jedno pomieszczenie z piwnicą hypokaus- tyczną (Ryc. 1:7). Wyniki kolejnych sezonów badań przyczyniały się do zmiany poglądów na temat funkcji omawianej budowli. Pewnym utrudnieniem jest fakt, że zaobserwowana przebudowa, datowana na przełom II/III w., niemal na pewno wiązała się ze zmianą funkcji obiektu. Początkowo zakładano, że odsłaniane relikty to pozostałość koszar (KARA- SIEWICZ-SZCZYPIORSKI, SAVELA 2012), później, że mógł to być dom centuriona (KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013). Poważne wątpliwości zrodziło odkrycie dzie¬dzińca towarzyszącego pomieszczeniom (KARASIEWICZ- -SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013: 128, 131, ryc. 2:2). W sezonie 2013 dokończono badania wspomnianego dziedzińca oraz części pomieszczeń położonych dalej na wschód. Dzięki temu możliwa stała się rekonstrukcja planu i wymiarów domu z fazy 3, po rozbudowie i prawdopodobnej zmianie funkcji (Ryc. 1). Zgromadzone dane pozwalają uznać odkryty bu¬dynek z dziedzińcem za przykład domu perystylowego (Ryc. 1). Podobne budowle pełniły w fortach rzymskich funkcję domu dowódcy garnizonu (praetorium). Taka interpretacja dostarcza też nowych argumentów w dyskusji na temat przeznaczenia sąsiedniej budowli z piwnicą hypokaustyczną (Ryc. 1:7; por. KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI, SAVELA 2013: 131, ryc. 2:1, 5:1, 8:3, 9:3). Położenie tuż obok Praetorium przemawia raczej przeciw funkcji gospodarczej. Oczywiście rozstrzygnięcie w tej sprawie mogą przynieść dopiero dalsze badania. Warto jednak zauważyć, że obok Praetorium mogły zostać wzniesione termy dla do-wódcy garnizonu. Takie rozwiązanie jest znane m.in. z po-łożonego na Murze Hadriana w Brytanii fortu Vercovicium/ Housesteads (RUSHWORTH 2009: 6, 271, ryc. 1.4 - budynek XI). Budowa domniemanych term jednocześnie z rozbudową sąsiedniego domu z perystylem zdaje się potwierdzać, że całe założenie powstało na potrzeby oficera rangi trybuńskiej - prawdopodobnie dowódcy wojsk rzymskich stacjonujących na Krymie. zaproponowana interpretacja powinna oczywiście zostać zweryfikowana w trakcie dalszych badań w Bałakławie.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2014
• Volume: Tom XI (LII), fasc. A
• Pages: 163-172

Contributors

author

Karasiewicz-Szczypiorski Radosław

author

Savela Oleg A.

References

• FILIPPENKO A.A., ALEKSEENKO N.A., 2000 Der romische Munzschatzfund von Balaklava, (in:) T. Sarnowski, O.Ja. Savelja, Balaklava. Romische Militdrstation undHeiligtum des JupiterDolichenus, Warschau, 167-175, pls. 12-15.
• KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., SAVELA O.A., 2011, In the Heart of a Roman Fort in Crimea. Excavations in Balaklava (Sevastopol, Ukraine). Season 2009-2010, “Światowit” VIII (XLIX)/A (2009-2010), 173-175, pls. 188, 189.
• KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., SAVELA O.A., 2012, Excavations in Balaklava (Sevastopol, Ukraine) - Season 2011, Discovery of Fortifications of a Roman Fort, “Światowit” IX (L)/A (2011), 173-182.
• KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., SAVELA O.A., 2013, Balaklava (Sevastopol, Ukraine) - Season 2012. Some Remarks on the Chronology and Spatial Layout of the Roman Fort, “Światowit” X (LI)/A (2012), 123-137.
• RUSHWORTH A., 2009, Housesteads Roman Fort the Grandest Station. Excavation and Survey at Housesteads, 1954-95, by Charles Daniels, John Gillam, James Crow and Others, Volume 1: Structural Report and Discussion, Swindon.
• SARNOWSKI T., 2006, Romische Militdrziegel von der sudwestlichen Krim. Probleme der Produktionstdtigkeit und Produktionsorte, “Archeologia” (Warsaw) LVI (2005), 91-101.
• SARNOWSKI T., SAVELJA O.JA., 2000 Balaklava. Romische Militdrstation und Heiligtum des Jupiter Dolichenus, Warschau.