Credo sceptyka

• Authors: Ireneusz Ziemiński

Title variants

EN

Skeptic’s Confession

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pojęcie Boga oznacza byt nieskończony, samoistny, transcendentny wobec świata, konieczny, wszechmocny, jedyny i osobowy. W obliczu braku rozstrzygającego dowodu, że takie pojęcie Boga jest niespójne, za prawomocne można uznać założenie jego spójności; w związku z tym racjonalna dyskusja, czy istnieje realnie desygnat tego pojęcia jest możliwa. Spośród czterech możliwych stanowisk w kwestii istnienia Boga (teizm, ateizm, agnostycyzm i sceptycyzm) najmniej teoretycznych kłopotów sprawia sceptycyzm. Wszelka próba uzasadnienia teizmu (zdanie „Bóg istnieje” jest prawdziwe) zakłada prawdziwość wniosku; warunkiem bowiem uznania przesłanek rozumowania uzasadniającego prawdziwość teizmu jest uznanie prawdziwości wniosku. Analogiczne kłopoty wiążą się z ateizmem (czyli przekonaniem, że prawdziwe jest zdanie „Bóg nie istnieje”). Agnostycyzm z kolei – jako twierdzenie głoszące, iż „nie wiemy i nigdy nie będziemy wiedzieć ani, czy Bóg istnieje, ani czy nie istnieje” – przekracza dostępne nam dane; z faktu bowiem, że aktualnie nie wiemy, czy Bóg istnieje, czy też nie istnieje, nie możemy wnosić, że nigdy tego w przyszłości wiedzieć nie będziemy. Z tego powodu należy uznać, że aktualnie najbardziej zasadnym stanowiskiem w kwestii istnienia Boga jest sceptycyzm: nie wiemy, które z trzech pozostałych stanowisk (teizm, ateizm i agnostycyzm) jest prawdziwe (czy przynajmniej bardziej prawdopodobne od pozostałych). Sceptycyzm w kwestii istnienia Boga nie ma charakteru globalnego (nie jest sceptycyzmem powszechnym) a jedynie lokalny (ograniczając się do naszej aktualnej wiedzy o istnieniu/nieistnieniu Boga).

EN

The concept of God refers to the being infinite, self-contained, transcendent to the world, necessary, omnipotent, unique, and personal. Because there is no valid proof that such concept is incoherent, we can presume that it is coherent. Then it is possible to start the rational discussion whether the concept has real referent. Among four possible positions concerning the existence of God (theism, atheism, agnosticism and skepticism) the skepticism makes the fewest theoretical troubles. All attempts to justify theism (the sentence “God exists” is true) presuppose the conclusion (to accept the premises of the argument for theism, we need to accept the conclusion of the argument). The similar troubles concern atheism (the sentence “God does not exist” is true). Agnosticism (we do not know and we will never know neither that God exists, nor that God does not exist) is not justified (we do not know does not entail that we will never know in the future). That is why we should say that the most justified position concerning the existence of God is skepticism: we do not know which of the three (theism, atheism or agnosticism) is true or more probable than others. Skepticism concerning the existence of God is not global but local (limited to our present knowledge of the existence/nonexistence of God).

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2005
• Issue: 4
• Pages: 49-75

Contributors

author

Ireneusz Ziemiński

References

• Chwedeńczuk B., Przekonania religijne, Warszawa 2000. Chwedeńczuk B. (red.), Filozofia religii, Warszawa 1997.
• Gadacz T., Rozumowe poznawanie Boga, Bydgoszcz 2000.
• Galewicz W., Studia z etyki przekonań, Kraków 1998.
• Gut A., Fregego krytyka dowodu ontologicznego, „Analiza i Egzystencja” (1) 2005 (w druku).
• Hick J., Argumenty za istnieniem Boga, tłum. M. Kuniński, Kraków 1994.
• Hick J., McGill C. A., The Many-Faced Argument. Recent Studies on the Ontological Argument for the Existence of God, Macmillan, London-Melbourne 1968.
• James W., Prawo do wiary, tłum. A. Grobler, Kraków 1996.
• Judycki S., Sceptycyzm i dowód ontologiczny, „Analiza i Egzystencja” (1) 2005 (w druku).
• Kant I., Jedyna możliwa podstawa dowodu na istnienie Boga, tłum. M. Żelazny i in., Kęty 2004.
• Kołakowski L., Jeśli Boga nie ma... O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, tłum. T. Baszniak, M. Panufnik, Kraków 1988.
• Leibniz G. W., Pisma z teologii mistycznej, tłum. M. Frankiewicz, Kraków 1994.
• Mackie J. L., Cud teizmu. Argumenty za istnieniem Boga i przeciw istnieniu Boga, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997.
• Oppy G., Ontological Arguments and Belief in God, Cambridge University Press 1995. Plantinga A. (red.), The Ontological Argument from St. Anselm to Contemporary Philosophers, Anchor Books 1965.
• Rowe W. L., The Cosmological Argument, Princeton and London 1975.
• Swinburne R., Spójność teizmu, tłum. T. Szubka, Kraków 1995.
• Swinburne R., Czy istnieje Bóg?, tłum. I. Ziemiński, Poznań 1999.
• Wojtysiak J., Coś musi istnieć (w związku z artykułem Petera van Inwagena „Dlaczego w ogóle cokolwiek istnieje?”), „Roczniki Filozoficzne KUL” (48) 2000, z. 1, s. 55-77.
• Woleński J., Granice niewiary, Kraków 2004.
• Ziemiński I., Ateizm a zagadnienie wolności człowieka, „Znak” (47) 1995, nr 2 (477), s. 58-66.
• Ziemiński I., Istnienie Boga a zagadnienie zła, „Znak” (45) 1993, nr 3 (454), s. 41-53.
• Ziemiński I., Argument z przyczynowości sprawczej na istnienie Boga. Próba analizy krytycznej, cz. I: „Edukacja Filozoficzna” (15), 1993, s. 209-215; cz. II: „Edukacja Filozoficzna” (16) 1993, s. 145-154.
• Ziemiński I. Argument z przygodności na istnienie Boga. Próba analizy krytycznej, cz. I: „Kwartalnik Filozoficzny” (25) 1997, z. 1, s. 129-144; cz. II: „Kwartalnik Filozoficzny” (25) 1997, z. 2, s. 81-99; cz. III: „Kwartalnik Filozoficzny” (25) 1997, z. 3, s. 91-108.
• Ziemiński I. Współczesne wersje dowodu ontologicznego (N. Malcolm, A. Plantinga, N. Rescher), „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria” (9) 2000, nr 4 (36), s. 145-164.
• Życiński J. Teizm i filozofia analityczna, t. I, Kraków 1985.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.4.2005.99