Dialekt kreteński języka nowogreckiego – próba opisu na bazie materiału hydronimicznego. Część 3: zjawiska fonetyczne i morfologiczne ograniczone terytorialnie

• Authors: Kaczyńska Elwira

Title variants

EN

The Cretan dialect of the Modern Greek language – a preliminary description on the basis of hydronymic data. Part 3: areally limited phonetic and morphological phenomena

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera treściwe omówienie trzynastu regionalnych innowacji dialektu kreteńskiego (dziewięciu fonetycznych i czterech morfologicznych), które można zaobserwować w hydronimii wyspy. Dwa przedyskutowane zjawiska fonetyczne i cztery morfologiczne dość zgodnie dzielą Kretę na dwa podobnej wielkości obszary: areał zachodni (obejmujący dwie jednostki terytorialne, dawne nomosy: Chaniá i Réthimno) i areał wschodni (obejmujący dwa wcześniejsze nomosy: Iráklio i Lasíthi), co pozwala wyróżnić główne subdialekty – zachodniokreteński i wschodniokreteński. Niektóre innowacje fonetyczne są bardziej rozproszone i najczęściej ograniczone do relatywnie mniejszych jednostek terytorialnych (np. do gwary Kísamos, Sfakiá lub Wiános). Wszystkie omówione innowacje morfologiczne pojawiły się wyłącznie w subdialekcie zachodniokreteńskim, który jednocześnie nie wprowadził ani jednej innowacji fonetycznej obejmującej cały obszar zachodniej Krety. Można zatem powiedzieć, że gwary zachodnie dialektu kreteńskiego są pod względem zjawisk morfologicznych zdecydowanie bardziej innowacyjne niż gwary wschodnie. Z drugiej jednak strony subdialekt wschodniokreteński przeprowadził kilka partykularnych innowacji fonetycznych, które obejmują cały obszar wschodniej Krety.

EN

The paper contains a concise discussion of thirteen regional innovations of the Cretan dialect (including 9 phonetic and 4 morphological ones) that may be observed in the island’s modern hydronymy. Two phonetic phenomena and four morphological ones unanimously divide the island of Crete into two zones of similar size: the western area (comprising two regional units, corresponding to the earlier prefectures of Chania and Rethymno) and the eastern area (likewise spanning two regional units, Heraklion and Lasithi). On the basis of these local phenomena, it is necessary to distinguish two basic subdialects: West Cretan and East Cretan. Some phonetic innovations are dispersed and generally limited to minor local areas (e.g. those of Kissamos, Sfakia and Viannos). All of the morphological innovations under discussion appeared exclusively in the West Cretan subdialect, which at the same time introduced no common phonetic innovations in the western area of island. Thus, from the morphological point of view, the western variety of the Cretan dialect is more innovative than the eastern idioms. On the other hand, the East Cretan subdialect introduced a number of common phonetic innovations in the whole area of eastern Crete.

Keywords

PL

Uniwersytet Łódzki; Wydział Filologiczny; Katedra Filologii Klasycznej

EN

Modern Greek; river names; Cretan dialect

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2016
• Volume: LXIII
• Pages: 35-51

Dates

published

2016

Contributors

author

Kaczyńska Elwira

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny,Katedra Filologii Klasycznej

References

• Amantos Konstantin, 1903, Die Suffixe der neugriechischen Ortsnamen. Beitrag zur neugriechischen Ortsnamenforschung, Verlag von Louis Finsterlin, München.
• Andriotis Nikolaos P. (Νικόλαος Π. Andrièthj), 1992, Istor…a thj ellhnik»j glèssaj (Tšsserij melštej), InstitoÚto Neoellhnikèn Spoudèn, Qessalon…kh.
• Apostolakis Jeorjos E. (Gεώργιος Ε. Apostol£khj), 2008, Palaiinšj krhtikšj aqibolšj. LexikÒ. Lšxeij, fr£seij kai mantin£dej tou krhtikoÚ glwssikoÚ idièmatoj, Grafikšj Tšcnej «Tupokršta», Hr£kleio.
• Babiniotis Jeorjos D. (Γεώργιος Δ. Mpampinièthj), 2002, LexikÒ thj Nšaj Ellhnik»j Glèssaj me scÒlia gia thn swst» cr»sh twn lšxewn, Kšntro Lexikolog…aj, Aq»na.
• Bednarczuk Leszek, 2007, Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Biolik Maria, 1987, Hydronimia dorzecza Pregoły z terenu Polski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, Olsztyn.
• Borowska Małgorzata, 2005, Menander i komedia nowa, w: H. Podbielski, red., Literatura Grecji starożytnej, t. 1: Epika – liryka – dramat, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 901–930.
• Bravo Benedetto, Wipszycka Ewa, 1988, Historia starożytnych Greków, t. 1: Do końca wojen perskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Charalambakis Christoforos (Χριστόφορος Caralamp£khj), 2001, Krhtolo­gik£ melet»mata. Glèssa – Logotecn…a – PolitismÒj, Panepisthmiakšj EkdÒseij Kr»thj, Hr£kleio.
• Faure Paul, 1981, Villes et villages du nome de Rhéthymnon. Listes inédites (1577–1629), „Krhtolog…a”, XII–XIII, s. 221–244.
• Idhomeneos Marinos I. (Mar…noj I. Idomenšwj), 2006, KrhtikÒ glwss£rio, Bikela…a Dhmotik» Biblioq»kh, Hr£kleio.
• Jeronimakis Kanakis I. (Κανάκης Ι. Γερωνυμάκης), 2008, Κρητική λαογραφία. Ξενάγηση στο παρελθόν εφ‘ όλης της ύλης, Mystis, Ηράκλειο.
• Jurewicz Oktawiusz, 2000, Słownik grecko-polski, t. 1 (A–K), Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.
• Kaczyńska Elwira, 1999, Oronimia kreteńska w twórczości Kallimacha z Cyreny, „Onomastica”, XLIV, s. 5–28.
• Kaczyńska Elwira, 2014a, Dialekt kreteński języka nowogreckiego. Próba opisu na bazie materiału hydronimicznego, cz. 1: Zjawiska fonetyczne, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LX, s. 93–120.
• Kaczyńska Elwira, 2014b, Kreteńskie nazwy wodne pochodne od terminów hydrograficznych, „Onomastica”, LVIII, s. 193–209.
• Kaczyńska Elwira, 2015a, Dialekt kreteński języka nowogreckiego. Próba opisu na bazie materiału hydronimicznego, cz. 2: Morfologia i leksyka, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LXI, s. 61–78.
• Kaczyńska Elwira, 2015b, Nazwy florystyczne w nowożytnej hydronimii kreteńskiej, „Onomastica”, LIX, s. 281–299.
• Kaczyńska Elwira, 2017, Kreteńskie hydronimy pochodzące od nazw miejscowych, „Voprosy Onomastiki”, 1 (22) [w druku].
• Kafkalas Michalis I. (Μιχάλης I. Kaukal£j), 1992, MnhmÒnio krhtik»j dialšktou, /Ekdosh thj efhmer…daj «Krhtik£ Ep…kaira», Aq»na.
• Kisilier Maksim L. (Максим Л. Кисилиер), 2013, Новогреческая диалектология: достижения и проблемы, „Вопросы Языкознания”, 2, s. 83–98.
• Kondilakis Joanis D. (Iw£nnhj D. Kondul£khj), 1990, KrhtikÒ lexilÒgio, Bikela…a Biblioq»kh, Hr£kleio.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος G. KontosÒpouloj), 1988, Glèssa: krhtik» di£lektoj, w: N.M. Panagiwt£khj, red., Kr»th: istor…a kai politismÒj, t. 2, Bikela…a Dhmotik» Biblioq»kh, Hr£kleio, s. 553–562.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος G. KontosÒpouloj), 1997, Qšmata krhtik»j dialektolog…aj, Biblioekdotik» A.E., Aq»na.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος G. KontosÒpouloj), 2001, Di£lektoi kai idièmata thj Nšaj Ellhnik»j, EkdÒseij GrhgÒrh, Aq»na.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος G. KontosÒpouloj), 2006a, Ant…strofo lexikÒ thj krhtik»j dialšktou (apÒ thn koin» neoellhnik» sto krhtikÒ id…wma), Biblioekdotik» A.E., Aq»na.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος G. KontosÒpouloj), 2006b, GlwssikÒj £tlaj thj Kr»thj. Genik» eisagwg» kai dialektologiko… c£rtej, Panepisthmiakšj EkdÒseij Kr»thj, Hr£kleio.
• Kondosopulos Nikolaos J. (Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος), 2015, Η κρητική διάλεκτος, Αναστασάκης, Αθήνα.
• Ksanthinakis Andonios W. (è B. Xanqin£khj), 2001, LexikÒ ermhne­utikÒ kai etumologikÒ tou dutikokrhtikoÚ glwssikoÚ idièmatoj, wyd. 2, Panepisthmiakšj EkdÒseij Kr»thj, Hr£kleio.
• Newton Brian, 1972, The Generative Interpretation of Dialect. A Study of Modern Greek Phonology, Cambridge University Press, Cambridge.
• Orfanos Vasilis (Bas…lhj OrfanÒj), 2014, Lšxeij tourkik» prošleushj sto KrhtikÒ id…wma, Bikela…a Dhmotik» Biblioq»kh, Hr£kleio.
• Pangalos Jeorjos E. (Geèrgioj E. P£gkaloj), 1963, Per… tou glwssikoÚ idièmatoj thj Kr»thj, t. 4, Tupografe‹on M. & K Tsšbdou, Aq»na.
• Papadhakis Jeorjos I. (Geèrgioj G. Papad£khj), 2002, Bi£nnoj. Diacrinik» pore…a apÒ ta b£qh twn aiènwn mšcri s»mera, Smurniwt£khj, Aq»na.
• Pitikakis Manolis I. (Mανόλης I. Pituk£khj), 2001, To glwssikÒ id…wma thj anatolik»j Kr»thj, t. 1, /Ekdosh KoinwfeloÚj IdrÚmatoj Emmanou»l kai Mar…aj Pituk£kh, Ne£polh Kr»thj.
• Polański Edward, red., 1999, Nowy słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Pospiszylowa Anna, 1987, Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
• Rieger Janusz, 1969, Nazwy wodne dorzecza Sanu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Rodhakis Theodhoros I. (QeÒdwroj I. Rod£khj), 2005, To KrhtikÒ lalolÒgio, własnym sumptem, Hr£kleio Kr»thj.
• Rzetelska-Feleszko Ewa, Duma Jerzy, 1977, Nazwy rzeczne Pomorza między dolną Wisłą a dolną Odrą, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Simeonidhis Charalambos P. (Car£lampoj P. Sumewn…dhj), 2010, Ετυμολογικό λεξικό των νεοελληνικών οικωνυμίων, Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία–Θεσσαλονίκη.
• Simeonidhis Charalambos P. (Car£lampoj P. Sumewn…dhj), 2015, Εισαγωγή στην ελληνική ονοματολογία, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.
• Spanakis Sterjos G. (Στέργιος Γ. Σπανάκης), 1991–1993, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, t. 1–2, Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης, Ηράκλειο.
• Triandafillidis Manolis A., 1997, Mała gramatyka nowogrecka, tłum. I. Szelągiewicz-Ellenikos, A. Maciejewska, W. Gawłowska, Uniwersytet im. Arystotelesa w Salonikach, Instytut studiów nowogreckich (Fundacja Manolisa Trianadafillidisa), Saloniki.
• Trudgill Peter, 2003, Modern Greek Dialects. A Preliminary Classification, „Journal of Greek Linguistics”, IV (1), s. 45–63.
• Tsirighotakis Andonios E. (Αντώνιος Ε. Τσιριγωτάκης), 2001, Κρητών διάλεκτος. Κρητόφωνο λεξικό, Iraklion Offset, Πύργος Μονοφατσίου.
• Winniczuk Lidia, 1983, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, cz. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Identifiers

ISSN

0076-0390