Philosophy of History in Poland in the Context of Thomistic Thinking

• Authors: Mróz Mirosław

Title variants

PL

Polska filozofia dziejów w świetle myślenia tomistycznego

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Filozofia historii uprawiana w czasach nowożytnych i współcześnie w Polsce jawi się jako jeden z podstawowych nurtów polskiego myślenia filozoficznego. Obejmuje ona różne wątki i jest zakotwiczona w realizmie i personalizmie o zabarwieniu tomistycznym. Polscy reprezentanci filozofii historii nie abstrahują od teologii historii, a wiarę chrześcijańską widzą jako rzeczywistość historyczną, dlatego obok filozofii historii rozwijają teologię historii, gdzie ważnym elementem jest zrozumienie dziejów własnego narodu. W tym kontekście myśl Tomasza z Akwinu inspiruje spojrzenie na dzieje z punktu widzenia filozofii i teologii. Franciszek Sawicki, Franciszek Manthey oraz Czesław Bartnik w swojej twórczości odpowiadają na pytanie o sens czasu i historii oraz o znaczenie procesów historycznych. Wychodzą ze szkoły tomizmu tradycyjnego, dobrze znając filozofię współczesną. Dzięki nim możemy mówić o polskiej myśli historycznej, która zasługuje na przemyślenie i z której wypłynęła myśl św. Jana Pawła II. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują przemyślenia Franciszka Sawickiego, dla którego tomizm stanowi wartość dyscyplinującą własne przedstawienie problemu, przez co nie powtarza on jedynie dawnych tradycji, a w sposób uporządkowany sięga do myśli jak najbardziej współczesnej. Pytanie o odniesienie polskiej myśli filozofii historii do tomizmu zasadniczo realizuje się poprzez odniesienie personalistyczne i budowanie etyki społecznej na gruncie filozofii i teologii narodu, gdzie dominuje zasada solidarności i uczestnictwa. Wspomniani twórcy, a zwłaszcza F. Sawicki, wiele dróg swoich dociekań budują wokół pytania o człowieka. Dla wszystkich to chrześcijaństwo prezentuje właściwą formę: odniesień między ludzkich, odkrywania prawdy oraz działalności moralnej i społecznej, życia społecznego i nadprzyrodzonego oraz autonomii człowieka i jego związku z Bogiem.

PL

Philosophy of history practiced in the early modern period and nowadays in Poland appears to be one of the principal trends of Polish philosophical thinking. This thought encompasses various themes and is anchored in realism and Thomistic personalism. Polish representatives of philosophy of history do not disregard theology of history and perceive Christian faith as a historical reality. Therefore apart from philosophy of history they develop theology of history where the understanding of the past of your own nation is a crucial element. In this context the thought of Thomas Aquinas inspires to view history from the philosophical and theological perspective. Franciszek Sawicki, Franciszek Manthey and Czesław Bartnik in their research answer the question about the sense of time and history and the significance of historical processes. They originate from the school of traditional Thomism but they also have a thorough knowledge of modern philosophy Thanks to them we may speak of philosophy of history in Poland which deserves reflection and which is the source of the thought of St. John Paul II. Among them the reflection of Franciszek Sawicki deserves special attention. For Sawicki, Thomism is important as a value which organises his own presentation of the problem. It is, by no means, the repetition of the old tradition as Sawicki frequently refers to the modern thought. The question about the reference of Polish philosophy of history to Thomism is principally realized through personalist references and building social ethic based on philosophy and theology of nation where solidarity and participation are dominant. The abovementioned philosophers, F. Sawicki in particular, focus on the question about man in their reflection on history. For all of them it is Christianity that demonstrates the right form for references among people, the discovery of truth, moral and social activity as well as social and supernatural life, human autonomy and its relation to God.

Keywords

EN

Polish philosophy; philosophy of history; thomism; personalism; Polish messianism

PL

filozofia polska; filozofia dziejów; tomizm; personalizm; mesjanizm polski

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2017
• Issue: 41
• Pages: 197-216

Contributors

author

Mróz Mirosław

• Wydział Teologiczny Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń

References

• Bartnik, Cz., Przegląd głównych zagadnień współczesnej katolickiej teologii historii, Ateneum Kapłańskie, 49 (1957), t. 54, s. 179-187.
• Bartnik, Cz., Problem historii uniwersalnej w teilhardyzmie, Lublin 1972.
• Bartnik, Cz., Teologia historii według Leona Wielkiego, 1972.
• Bartnik, Cz., Franciszek Sawicki jako historiozof, Lublin 1992.
• Bartnik, Cz., Teologia historii, Lublin 1999.
• Bartnik, Cz., Dogmatyka katolicka, t. 1-2, Lublin 1999-2003.
• Bartnik, Cz., Hermeneutyka personalistyczna, Lublin 1994. Bartnik, Cz., Personalizm, Lublin 1995
• Bartnik, Cz., Filozofia historii, Lublin 2013.
• Giertych, W., Moralność dziejów, w: Fides et ratio, Warszawa 1947, s. 49-50.
• Granat, W., Fenomen człowieka. U podstaw humanizmu chrześcijańskiego, Lublin 1976.
• Granat, W. –Kopcia, E. (red.), Jezus Chrystus. Historia i tajemnica, Lublin 1988. Jan Paweł II, Encyklika “Slavorum Apostoli”, Città del Vaticano 1985, Jan Paweł II, Adhortacja “Ecclesia in Europa”, Città del Vaticano 2003.
• Koneczny, F., Polskie Logos a Ethos. Roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski, Poznań-Warszawa 1921;
• Koneczny, F., On the Plurality of Civilisations, London 1962;
• Manthey, F., Dzieje myśli filozoficznej w Polsce w czasach nowszych (Myśliciele polskiego mesjanizmu), Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej, Pelplin 1931, s. 142-154, 195-203, 280-298, 417-423, 609-619; 739-761 [wyd. niem., Polnische Messianismus, Hildesheim 1962].
• Manthey, F., Naród w Kościele Powszechnym, Ateneum Kapłańskie, 49 (1957), t. 54, s. 168-178.
• Manthey, F., Heimat und Heilsgeschischte, Hildesheim 1963;
• Mróz, M., Księdza Franciszka Sawickiego filozofia osobowości, w: F. Sawicki, Filozofia osobowości, Toruń 2009, s. 11-70.
• Mróz, M., Cnota patriotyzmu. Znaczenie pojęcia cnoty dla budowania postaw obywatelskich, w: J. Miluska, Wymiary patriotyzmu i nacjonalizmu. Studia interdyscyplinarne, Koszalin 2009, s. 29-45.
• Sawicki, F., Geschichtsphilosphie, Padernborn 1920; [tłum. K. Górski, Filozofia dziejów, Gdynia 1974].
• Sawicki, F., Der Kreislauf und das Todesschicsal der Kulturen, Philosophisches Jahrbuch, Bd 49 (1936), H. 1, s. 84-97; [tłum. pol. K. Górski, Ruch cykliczny i śmierć kultur, Gdynia 1974].
• Sawicki, F., Osobowość chrześcijańska, Kraków 1947.
• Seckler, M., Das Heil in der Geschichte. Geschichtstheologisches Denken bei Thomas von Aquin, München 1964; [tłum pol. W. Szymona OP, Zbawienie w historii. Teologia historii w nauce św. Tomasza z Akwinu, Kraków 2015].
• Splengler, O., Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, Band I, Wien 1918, Band II, München 1922; [wyd. pol.: Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, tłum. i przedm. J. Marzęcki, Warszawa 2001].
• Swieżawski, S., Człowiek i tajemnica, Kraków 1978.
• Swieżawski, S., Przebłyski nadchodzącej epoki, Warszawa 1998; Tischner, J., Etyka solidarności, Kraków 1981.
• Tischner, J., Etyka a historia. Wykłady 1981-1983, Kraków 2009.
• Wyszyński, S., Idącym w przyszłość, Warszawa 1986.
• Wyszyński, S., Czas to miłość. Ojczyzna, Warszawa 2001.