Język w przestrzeni oralnej

• Authors: Łuszczuk Monika

Title variants

EN

The Tongue in the Oral Cavity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Opisano trzy zjawiska związane z położeniem języka w przestrzeni jamy ustnej: w spoczynku oraz podczas tworzenia wypowiedzi – w trakcie mówienia i w trakcie pojawiających się pauz. Wskazano powiązania opisanych zjawisk z fizjologicznymi prymarnymi czynnościami kompleksu orofacjalnego. Szczególną uwagę skierowano na zjawisko podparcia językowego, dotychczas nieopisywane w polskiej literaturze przedmiotu. W tym kontekście zamieszczono także wyniki badania instrumentalnego, dotyczącego języka polskiego.

EN

The tongue in the oral cavity can be defined in various context. Three of its activities are described in this article: resting position, inter-speech posture and tongue bracing and their relations to primary functions of orofacial complex are indicated. The tongue bracing was a special subject due to the fact that it has not been described in the Polish linguistics literature yet. The results of the study concerning Polish speech with using the instrumental method were also included.

Keywords

PL

pozycja spoczynkowa; pozycja śródwymawianiowa; podparcie językowe; wymowa; artykulacja

EN

resting position (RP); inter-speech posture (IsP); tongue bracing (TB); speech

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 1
• Pages: 91-106

Dates

published

2020-08-30

Contributors

author

Łuszczuk Monika

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Cheng L., Doe T., Lew D., Henderson M., Schellenberg M., Gick B., 2016, Dental overjet, articulatory compensation and acoustics of speech, “Canadian Acoustics”, 44 (3), s. 204–205.
• Cheng L., Schellenberg M., Gick B., 2017, Cross-linguistic bracing: A lingual ultrasound study of six languages, “Canadian Acoustics”, 45 (3), s. 186–187.
• Gibbon F.E., Lee A.,Yuen I., 2010, Tongue-Palate Contact During Selected Vowels in Normal Speech, “The Cleft Palate-Craniofacial Journal”, 47 (4), s. 405–412.
• Gick B., Wilson I., Koch K., Cook C., 2004, Language-Specific Articulatory Settings: Evidence from Inter-Utterance Rest Position, “Phonetica”, 61 (4), s. 220–233.
• Gick B., Allen B., Roewer-Despres F., Stavness I., 2017, Speaking tongues are actively braced, “Journal of Speech, Language and Hearing Research”, doi:10.1044/2016_JSLHR-S-15-0141.
• Gick B., Keough M., Tkachman O., Liu Y., 2018, Lateral bias in lingual bracing during speech, “Journal of the Acoustical Society of America”, 144 (3), Pt. 2: 1903.
• Hamann S., 2003, The Phonetics and Phonology of Retroflex, Utrecht.
• Honda K., Takano S., Takemoto H., 2010, Effects of side cavities and tongue stabilization: Possible extensions of the quantal theory, “Journal of Phonetics”, 38, s. 33–43.
• Honda K., Murano E. Z., Takano S., Masaki S., Dang J., 2013, Anatomical considerations on the extrinsic tongue muscles for articulatory modeling, “Journal of the Acoustical Society of America” 133 (5), 3607, https://doi.org/10.1121/1.4806706.
• Kaczmarek B., 2000, Mózg a mowa, „Logopedia”, 27, s. 9–21.
• Konopska L., 2006, Wymowa osób z wadą zgryzu, Szczecin.
• Kuczkowski J., 2018, Anatomia i fizjologia obwodowego i ośrodkowego narządu mowy. Patofizjologia narządu mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 104–140.
• Liu Y., Keough M., Tong F., Tkachman O., Radford K., Gick B, 2018, Lateral bias in lingual bracing during speech, “Canadian Acoustics”, 46 (4), s. 56–57.
• Lorenc A., 2013, Diagnozowanie normy wymawianiowej, „Logopedia”, 42, s. 63–87.
• Lorenc A., 2016a, Kryteria diagnostyczne normy wymawianiowej, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 107–143.
• Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa.
• Luo S., Liu Y., Shamei A., Schellenberg M., Łuszczuk M., Gick B., 2018, Tongue bracing under bite block perturbation, “Canadian Acoustics”, 46 (4), s. 54–55.
• Łuszczuk M., 2012, Realizacja systemu fonologicznego polszczyzny u dzieci z zaburzeniami artykulacji szeregów dentalizowanych przy zastosowaniu terapii z wykorzystaniem trainera Myo T4K, Niepublikowana rozprawa doktorska napisana w Zakładzie Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS w Lublinie pod kierunkiem prof. Tomasza Woźniaka.
• Łuszczuk M., 2017, Zaburzenia zgryzu, czynności prymarnych a zaburzenia artykulacji, [w:] Patologia mowy, red. Z. Tarkowski, Gdańsk, s. 361–394.
• Łuszczuk M., 2018, Wpływ skróconego wędzidełka języka na rozwój mowy dziecka. Opis przypadku, „Logopedia”, 48 (2).
• Łuszczuk M., Schellenberg M., Liu Y., Gick B., 2018, Tongue bracing under bite block perturbation, “Journal of the Acoustical Society of America”, 144 (3), Pt. 2: 1903.
• Maciołek M., Tambor J., 2018, Głoski polskie. Przewodnik fonetyczny dla cudzoziemców i nauczycieli uczących języka polskiego jako obcego, Katowice. Załączniki dołączone do publikacji dostępne w formie elektronicznej:http://www.sjikp.us.edu.pl/pl/publikacje/publikacje-szkolyjezyka-i-kultury-polskiej-uniwersytetu-slaskiego/podreczniki-dodatkowe-i-zbiory-cwiczen/gloski-polskie-przewodnik-fonetyczny-dla-cudzoziemcow-i-nauczycieli-uczacych-jezykapolskiego-jako-obcego/, (dostęp: 11.07.2019).
• Maeda S., 1990, Compensatory articulation during speech: Evidence from the analysis and synthesis of vocal tract shapes using an articulatory model, [w:] Speech production and speech modeling, eds. W.J. Hardcastle, A. Marchal, Boston, s. 131–149.
• Mayer C., Roewer-Despres F., Stavness I., Gick B., 2016, Does swallowing bootstrap speech learning?, “Canadian Acoustics”, 44 (3), s. 194–195.
• Mayer C., Roewer Despres F., Stavness I., Gick B., 2017, Do innate stereotypies serve as a basis for swallowing and learned speech movements?,“Behavioral and Brain Sciences”, 40, doi: 10.1017/S0140525X16001928, (dostęp: 11.07.2019).
• Mayer C., Stavness I., Gick B., 2018, A biomechanical model for infant speech and aerodigestive movements, “Journal of the Acoustical Society of America”, 144 (3), Pt. 2: 1963.
• McLeod S., 2006, Australian adults’ production of /n/: An EPG investigation, “Clinical Linguistics & Phonetics”, 20 (2/3), s. 99–107.
• McLeod S., Roberts A., Sita J., 2006, Tongue/palate contact for the production of /s/ and /z/, “Clinical Linguistics & Phonetics”, 20 (1), s. 51–66.
• Obrębowski A., 2005, Uwagi do ośrodkowych zaburzeń mowy, „Otolaryngologia”, 4 (4), s. 169–176.
• Obrębowski A., 2018, Biologiczne podstawy mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 23–35.
• Ostapiuk B., 2005, Logopedyczna ocena ruchomości języka, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka., Wrocław, s. 299–306.
• Ostapiuk B., 2006, Poglądy na temat ruchomości języka w ankyloglosji a potrzeby artykulacyjne, „Annales Academiae Medicae Stetinensis”, 3, s. 37–47.
• Ostapiuk B., 2018, Ankyloglosja jako przyczyna artykulacyjnych trudności, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 186–211.
• Panasiuk J., 2018, Neurologiczne podstawy mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 359–409.
• Parol U., 1994, Schematy artykulacyjne głosek polskich, Lublin.
• Perkell J.S., 1979, On the nature of distinctive features: Implications of a preliminary vowel production study, [w:] Frontiers of speech communication research, red. B. Lindblom, S. Öhman, London, s. 365–380.
• Pisulska-Otremba A., 1995, Rozwój narządu żucia, [w:] Ortopedia szczękowa. Zasady i praktyka, red. F. Łabiszewska-Jaruzelska, Warszawa, s. 33–43.
• Pluta-Wojciechowska D., 2006, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania–Teoria–Praktyka, Bielsko-Biała.
• Pluta-Wojciechowska D., 2007, Wymiary głoski jako istotne elementy poznania – podstawą kategoryzacji dyslalii. Próba opisu, „Logopedia”, 36, s. 51–75.
• Pluta-Wojciechowska D., Sambor B., 2016, O różnych typach skróconych wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii, „Logopedia”, 45, s. 123–155.
• Pluta-Wojciechowska D., Sambor B., 2017, Pomiędzy słowem, frazą i zdaniem, czyli o pozycji Inter-Speech w normie i patologii, [w:] Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, red. D. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor, Gdańsk, s. 169–189.
• Pluta-Wojciechowska, 2019, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia wybranych form zaburzeń, Bytom.
• Pribram K.H., 1977, Hemispheric specialization: Evolution or revolution, “Annals of the New York Academy of Sciences”, 299, s. 18–22.
• Rubin P., Baer T., Mermelstein P., 1981, An articulatory synthesizer for perceptual research, “The Journal of the Acoustical Society of America”, 70, s. 321–328.
• Sambor B., 2014/2015, Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów u osób dorosłych, „Logopedia”, 43/44, s. 149–188.
• Schneider C.A., Rasband W.S., Eliceiri K.W., 2012, NIH Image to ImageJ: 25 years of image analysis, “Nature methods”, 9 (7), s. 671–675.
• Stecko E., 2002, Zaburzenia mowy u dzieci – wczesne rozpoznanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa.
• Stevens K.N., Perkell J.S., 1977, Speech physiology and phonetic features, [w:] Dynamic aspect of speech production, eds. M.S. Sawashima, F. Cooper, Tokyo, s. 323–341.
• Stone M., 1990, A three-dimensional model of tongue movement based on ultrasound and x-ray microbeam data, “The Journal of the Acoustical Society of America”, 81 (5), s. 2207–2218.
• Stone M., 1991, Toward a model of three-dimensional tongue movement, “Journal of Phonetics”, 19, s. 309–320.

Notes

PL

Publikacja jest efektem pobytu (w formie realizacji stażu naukowego pod opieką prof. Briana Gicka) w Interdisciplinary Speech Research Laboratoryw UBC w Vancouver w Kanadzie, finansowanego ze środków NCN w ramach konkursu MINIATURA 2 o numerze decyzji 2018/02/X/HS2/00838.