Naiwny obraz świata a leksykografia

• Authors: Apresjan Jurij D.

Title variants

EN

The naive image of the world versus lexicography

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor omawia znaczenie dla leksykografii systemowej jednego z ważnych kierunków współczesnego językoznawstwa teoretycznego, a mianowicie poszukiwania „naiwnego” obrazu świata lub też schematu konceptualizacji, leżącego u podstaw leksykalnych i gramatycznych znaczeń języka. Tzw. naiwny obraz świata lub „ogląd świata” jest częściowo uniwersalny, a częściowo charakterystyczny dla poszczególnych języków. Schematy konceptualizacji stanowią inherentną cechę każdego języka naturalnego. W naiwnym obrazie świata można wyróżnić naiwną geometrię, naiwną fizykę czasu i przestrzeni, naiwną psychologię itd. Ważnym postulatem owego nurtu, oprócz wyodrębnienia jednolitego schematu opisu pewnej klasy wyrazów, jest poszukiwanie zbioru podstawowych elementów semantycznych, za pomocą których przedstawia się znaczenia leksykalne i gramatyczne. Autor pokazuje to na przykładzie naiwnej psychologii uczuć, odzwierciedlanej w leksykonie. Naiwne obrazy świata w wielu aspektach są swoiste dla konkretnych języków. Zarazem przejawiają pewne cechy wspólne, odzwierciedlające uniwersalne sposoby, w jakie umysł ludzki konceptualizuje świat. Te drugie zdają się mieć wyższy status. Dlatego najistotniejszym zadaniem leksykografii systemowej w zakresie naiwnego obrazu świata powinno być wydobycie tych cech leksykonu, które są wspólne wielu językom.

EN

The author discusses one of the important trends in modern theoretical linguistics in terms of its meaning for systematic lexicography, i.e. the search of the ‘naïve’ image of the world, or the schema of conceptualization that underlies the lexical and grammatical meanings of language. The so-called naïve image of the world or ‘worldview’ is in part universal, and in part characteristic of specific languages. Conceptualization schemas constitute an inherent quality of every natural language. In the naïve image of the world, one may distinguish naïve geometry, the naïve physics of time and space, naïve psychology, and so on. An important postulate of the said trend is -- apart from distinguishing a uniform schema of description of a specific class of words -- the search of a set of basic semantic elements, with which one may represent lexical and grammatical meanings. The author demonstrates this on the basis of the naïve psychology of feelings reflected in the lexicon. Naïve images of the world are, in many aspects, individual for specific languages. At the same time, they display some common characteristics that reflect universal ways in which the human mind conceptualizes the world. The latter seem to be of a higher status. This is why the most important objective for systematic lexicography in terms of the naïve image of the world should be to expose those features of the lexicon that are common for many languages.

Keywords

PL

naiwny obraz świata; leksykografia systemowa; schematy konceptualizacji

EN

naïve image of the world; systemic lexicography; conceptualization schemas

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1994
• Volume: 6
• Pages: 5–12

Contributors

author

Apresjan Jurij D.

translator

Berej Joanna

translator

Pajdzińska Anna

References

• Apresjan J. D., 1992, O novom slovare sinonimov russkogo jazyka. „Izvestija AN SSSR”, „Literatura i jazyk” 1.
• Apresjan V. J., 1993, Fear: Russian and English (w druku).
• Jordanskaja L. N., 1970, Popytka leksikografičeskogo tolkovanija gruppy russkich slov so znaćeniem čuvstva. “Mašinnyj perevod I prikiadnaja lingvistika” 13 (tłum. Polskie J. Wajszczu – Próba leksykograficznego opisu znaczeń grupy rosyjskich słów oznaczających uczucia, [w:] Semantyka i słownik. Red. A. Wierzbicka, Wrocław, 1972.
• Jordanskaja L. N., 1972, Leksikografičeskoe opisanie ruskich vyraženij, oboznačajućich fizičeskie symptomy ćuvstv. „Mašinnyj perevod i prikladnaja lingvistika” 16.
• Jordanskaja L. N., Mel'cuk I. A., 1990, Semantics of two emotion verbs in Russian: bojat'sja ‘to be afraid’ and nadejat'sja ‘to hope’. “Australian Journal of Linguistics” 10,2
• Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English. Red. A. S. Hornby, A. P. Cowie. Oxford University Press 1980.
• Wierzbicka A., 1972, Semantic Primitives, Aethenaum Verlag, Frankfurt.
• Wierzbicka A., 1990,Th semantics of emotions: Jear and its relatives in English, “Australian Journal of Linguistics” 10, 2.
• Zaliznjak A. A., 1983, Semantika glagola bojat'sja v russkom jazyke, “IzvestijaANSSSR”,”Literaturaijazyk” 1.