Groby i krąg kamienny z Błędowa w pow. wąbrzeskim (dawne Blandau, Kr. Culm)

• Authors: Woźniak Marcin

Title variants

EN

Graves and the Stone Circle from Błędowo, the Wąbrzeźno District (former Blandau, Kr. Culm)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In March 1876 Constantin Florkowski carried out amateur excavations of a stone circle near the village of Błędowo (former Blandau, Kr. Culm) (Fig. 1). He discovered human burials in its centre. This interesting stone circle is the only feature of that kind which was recorded on the eastern side of the River vistula. Its diameter was about 15m and it was composed of 26 small boulders, arranged regularly at the intervals of about 1 m (Fig. 2). In its centre, there stood a large stela which was 2.4 m high and 1.6 m wide, with smaller stones placed around it. Between them, there were two crudely made clay vessels, filled with ash and fragments of burnt human bones. Ca. 30 cm below, in the sand, there lay a human skeleton. It was deposited in a straight (possibly supine) position, and it was oriented along the E-W axis, with its cranium to the west. on its right side, near the chin, a coin of Theodosius I was found (Fig. 3). This coin allows to date this burial to Phase C3-D, that is considerably later than the circle itself. Based on analogies to similar constructions from Pomerania, the circle is to be rather dated to the younger phase ofthe Early Roman Period. The chronology of both clay vessels, which were referred to as cinerary urns in the source publication, cannot be determined. The inhumation burial differs from funeral rites which were used by the population of the Wielbark Culture in the Late Roman Period and the early phase of the Migration Period. At that time, however, graves oriented along the E-W axis are recorded in the Cernahov Culture and the Sintana de Mureę Culture. Moreover, they are also found in other areas of the European Barbaricum, although in smaller numbers. In the case of both mentioned cultures, similar graves are related to later phases of usage of cemeteries. As a rule, their furnishings are poorer than those of burials oriented along the N-S axis. This fact was interpreted by some scholars as evidence for the ap¬pearance of Christendom in these territories. Regrettably, this attractive hypothesis cannot be verified in the case of the burial from Błędowo. The presence of the coin from the end of the 4th c. AD in the grave of the Wielbark Culture is completely exceptional. The custom of depositing coins in burials of this culture is mainly dated to Phases C^-C2 and it gradually disappears at the end of this period. Later finds which can be related to burials are recorded only sporadically. The location of the find near the chin may imply that the coin fulfilled the role of a grave good, a so-called Charon’s obol. Finds of bronze coins dating from the last quarter of the 4th c. AD in the territory of the Wielbark Culture are rare. These are mostly stray finds. They concentrate almost exclusively in Pomerelia, in the Elbląg Heights and in the northern part of the Land of Chełmno. It seems that they may be associated not only with trade-related contacts. By virtue of peace treaties made at the end of the 4th c. between the Empire and the Goths, in exchange for protection of the frontiers and providing armed contingents, Gothic tribes were granted, i.a., an opportunity to settle within the frontiers of the Empire and received money subsidies. Perhaps the coin from Błędowo is a trace of subsidies paid to the Goths for their allied services, whose value reached its peak in the 5th c. AD. A similar possibility was mentioned in the context of finds from the Cernahov Culture. The burial from Błędowo should be most probably related to influences reaching the territory of Pomerelia from the territories of the Cernahov Culture or the Sintana de Mureę Culture. Numerous elements which point to intense relations of the Land of Chełmno with south-eastern Europe at the end of Antiquity testify to a significant role of the local society in contacts with the outer world. The inhumation grave discovered in the stone circle at Błędowo perfectly fits into this image.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. B
• Pages: 169-179

Contributors

author

Woźniak Marcin

References

• RIC IX - J.W.E. Pearce, Roman Imperial Coinage, t. IX: Valentinian I - Theodosius I, London 1951.
• AMTLICHER BERICHT..., „Amtlicher Bericht uber die Verwaltung der naturgeschichtlichen, vorgeschichtlichen und volkskundlichen Sammlungen des Westpreussischen Provinzial-Museum” XXII (1901).
• ANDRZEJOWSKI J., 2006, Nekropola ze schyłku starożytności w Modle koło Mławy, (w:) W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wielbarskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archeologicznych, Światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages Xiv, Warszawa, 15-44.
• BEMMANN J., Vofi H.-U., 2007, Anmerkungen zur Korpergrabsitte in den Regionen zwischen Rhein und Oder vom 1. bis zur Mitte des 5. Jahrhunderts n. Ch., (w:) A. Faber i in. (red.), Korpergraber des 1.-3. Jahrhunderts in der Romischen Welt. Internationales Kolloquium Frankfurt am Main 19.-20. November 2004, „Schriften des Archaologischen Museums Frankfurt” 21, 153-183.
• BERICHT..., 1878 [b.a.], Bericht der naturforschenden Gesellschaft zu Danzig uber die Entstehung und Thatigkeit ihrer Section fur Anthropologie, Ethnologie etc., „Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig” IV/1,1-73.
• BLUME E., 1912 Diegermanischen Stamme und dieKulturen zwischen Oder undPassarge zur romischen Kaiserzeit. Teill: Text, Mannus-Bibliothek 8, Wurzburg.
• BLUME E., 1915, Die germanischen Stamme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur romischen Kaiserzeit. Teil II: Material, Mannus-Bibliothek 14, Wiirzburg.
• BOHNSACK D., 1938 Die Germanen im Kreise Neidenburg unter Berucksichtigung der neusten Funde, „Alt-PreuEen” 3/3, 67-79.
• BOHNSACK D., 1940 Ostgermanische Graber mit Steinpfeilern undSteinkreisen in Ostdeutschland, „Gothiskandza” 2, 22-36.
• BOKINIEC E., 1993, Dwie osady z młodszego okresuprzedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w Toruniu, stan. 233 i 234, (w:) J. Chudziakowa (red.), Badania archeologiczne ośrodka toruńskiego w latach 1989-1992, Toruń, 91-94.
• BOKINIEC E., 2002, Ziemia Chełmińska od młodszego okresu przedrzymskiego po okres wędrówek ludów, (w:) B. Wawrzykowska (red.), Archeologia Toruńska. Historia i teraźniejszość. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej z okazji 140-lecia muzealnych zbiorów archeologicznych w Toruniu, Toruń 16-17maja 2002, Toruń, 121-135.
• BOKINIEC E., SOSNOWSKI W., 2001 Wstępne wyniki badań cmentarzyska kultury wielbarskiej w Linowie, gm. Świecie n/Osą, woj. kujawsko-pomorskie, stanowisko 6, „Wiadomości Archeologiczne” LIV (1999-2001), 147-152.
• BoLiN S., 1926 Fynden av romerska mynt i detfria Germanien, Lund.
• BURSCHE A., 1980, Dawne znaleziska monet rzymskich w świetle nowych badań, „Wiadomości Numizmatyczne” XXIV/2, 82-93.
• BURSCHE A. , 1988, Kontakty Cesarstwa Rzymskiego z ludnością kultury wielbarskiej w III i IV w. w świetle źródeł numizmatycznych, ( w:) J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, t. I, Lublin, 37-50.
• BURSCHE A. , 1996, Later Roman-Barbarian Contacts in Central Europe. Numismatic Evidence, Studien zu Fundmunzen der Antike 11, Berlin.
• BURSCHE A., 2010, Monety rzymskie z Illerup Adal, (w:) A. Urbaniak i in. (red.), Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina II, Łódź -Warszawa, 197-210.
• BURSCHE A., OKULICZ-KOZARYN J., 1999, Groby z monetami rzymskimi na cmentarzysku kultury wielbarskiej w Weklicach koło Elbląga, (w:) J. Andrzejowski (red.), COHMLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Eropie Środ¬kowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, 141-163.
• CIEŚLIŃSKI A., 2006, Nekropola w Olsztynie. Zagadnienie północnego zasięgu kultury przeworskiej na pograniczu Mazowsza i Warmii we wczesnym okresie rzymskim, (w:) W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wielbarskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archeologicznych, Światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages XIV, Warszawa, 45-59.
• CIEŚLIŃSKI A., 2010, Kulturelle Veranderungen und Besiedlungablaufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beitrage zur Vor- und Fruhgeschichte 17, Berlin.
• CIOŁEK R., 2001 Katalog znalezisk monet rzymskich na Pomorzu, Światowit Supplement Series A: Antiquity VI, Warszawa. 2003
• CIOŁEK R., 2003, Die romischen Munzfunde in Pommern, „Wiadomości Numizmatyczne” 47/1, 25-39.
• CIOŁEK R., 2007, Die Fundmunzen der romischen Zeit in Polen. Pommern, Collection Moneta 67, Wetteren.
• CIOŁEK R., 2008, Ein Beitrag zur Funktion romischer Munzen in der Wielbark und in der Przeworsk-Kultur, (w:) A. Bursche, R. Ciołek, R. Wolters (red.), Roman Coins Outside the Empire. Ways and Phases, Context and Functions, Collection Moneta 82, Wetteren, 157-169.
• DORR R., 1894 Uebersicht uber prahistorischen Funde im Stadt- und Landkreise Elbing (Reg.-Bez. Danzig, Provinz West- preussen). II Theil, Beilage zum Programm des Elbinger Real-Gymnasiums. Ostern 1894, Programm No. 47, Elbing.
• GODŁOWSKI K., 1981 Okres wędrówek ludów na Pomorzu, „Pomorania Antiqua” X, 65-129.
• GODŁOWSKI K., 1985 Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, Polska Akademia Nauk - Oddział w Krakowie. Prace Komisji Archeologicznej 23, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź.
• GUMOWSKI M., 1958 Moneta rzymska w Polsce, „Przegląd Archeologiczny” X, 87-149.
• VON HIRSCHFELD G., 1877 Die steindenkmale der vorzeit und ihre Bedeutung, „Zeitschrift des historischen Vereins fur Regierungsbezirk Marienwerder” 2, 55-98.
• HOLLACK E., 1908 Erlauterungen zur vorgeschichtlichen Ubersichtskarte von Ostpreufśen, Glogau - Berlin.
• HOLLACK E., PEISER F.E., 1904 Das Graberfeld von Moythienen, Konigsberg.
• IONITA I., 1992, Die Fibeln mit umgeschlagenem Fuss in der Smtana-de-MurepCemjachov-Kultur, (w:) E. Straume, E. Skar (red.), Peregrinatio Gothica III, Universitetets Oldsaksamlings Skrifter, Ny rekke 14, Oslo, 77-90.
• IONITA I., 1997, Archeologie des Goths en Roumanie: paganisme et christianisme, (w:) M. Rouche (red.), Clovis, histoire et memoire. Actes du Colloque International d’Histoire de Reims, du 19 au 25 septembre 1996, t. 1: Clovis et son temps, l’evenement, Paris, 159-170.
• JASKANIS J., 1996, Cecele. Ein Graberfeld Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologica Barbarica II, Kraków.
• KATALOG... 1880 [b.a.], Katalog der AusstellungPrahistorischer undAnthropologischerFundeDeutschlands zu Berlin vom 5. -21. August 1880, Berlin.
• KMIECIŃSKIJ., 1962, Zagadnienie tzw. kultury gocko-gepidzkiej na Pomorzu Wschodnim w okresie wczesnorzymskim, Acta Archaeologica Lodziensia 11, Łódź.
• KOKOWSKI A., 1984, Monety antyczne na Lubelszczyźnie, „Wiadomości Numizmatyczne” 28, 27-54.
• KOKOWSKI A., 1991, Lubelszczyzna w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Lublin.
• KOKOWSKI A., 1999, Zapinki typu Haneęti. Z badań nad młodszą fazą dziejów kultur kręgu gockiego, „Światowit” I (XLII)/B, 123-127.
• KOLNIK T., 1961 Pohrebisko v Besenove, „Slovenska archeológia” 9, 219-300.
• KURZYŃSKA M., 2001 Północna część ziemi chełmińskiej w starożytności, (w:) A. Kola (red.), Archeologia Północnej Części Ziemi Chełmińskiej, Grudziądz, 19-70.
• KURZYŃSKA M., 2008, Knochenanhanger aus dem Brandgrab 44 von Węgrowo, Fdst. 11, Kr. Graudenz, (w:) B. Niezabitowska- -Wiśniewskai in. (red.), The Turbulent Epoch. New Materials from the Late Roman Period and the Migration Period, t. II, Lublin, 119-126.
• LEVINSCHI A., 1999, Graberfelder der spaten Sintana de MurepCernjachov-Kultur, (w:) G. Gomolka-Fuchs,Die Sintana deMurep-Cernjachov-Kultur. Akten des Internationalen Kolloquiums in Caputh vom 20. bis 24. Oktober 1995, Bonn, 23-32
• LISSAUER A., 1887 Dieprahistorischen Denkmaler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Danzig.
• ŁĘGA W., 1958 Handel między państwem rzymskim a Pomorzem nadwiślańskim od I w. przed n. e. do VI w. n.e., „Przegląd Archeologiczny” X, 5-86.
• MĄCZYŃSKA M., 1996 West-Ost orientierte Korpergraber der Cernjachov-Kultur, „Materiały po arheologii, istorii i etnografii Tavrii” 5, 338-342.
• MADYDA-LEGUTKO R., 1987 Die Gurtelschnallen der Romischen Kaiserzeit und der fruhen Volkerwanderungszeit im mitteleuropaischen Barbaricum, B.A.R. International Series 360 (1986).
• MAGOMEDOV B., 2001 Cernahovskaa kul'tura. Problema etnosa, Monumenta Studia Gothica I, Lublin.
• MAGOMEDOV B., 2008, Coins as a Source of Insight on Chernyakiv Tribes, (w:) A. Bursche, R. Ciołek, R. Wolters (red.), Roman Coins Outside the Empire. Ways and Phases, Context and functions, Collection Moneta 82, Wetteren, 171-178.
• MARGOS U., 2000, Uwagi na temat genezy obrządku szkieletowego na Pomorzu na przełomie młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich, (w:) T. Bochnak, R. Madyda-Legutko (red.), Superiores Barbari. Księga ku czci Profesora Kazimierza Godłowskiego, Kraków, 255-269.
• NATUNIEWICZ-SEKUŁA M., 2007, Wczesnorzymskie szkieletowe pochówki o orientacji zachodniej z cmentarzyska w Weklicach, stan. 7, pow. Elbląg. Przyczynek do analizy zwyczajów pogrzebowych ludności kultury wielbarskiej, (w:) M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, 475-496.
• NIKITINA G.F., 1985, Sistematikapogrebal'nogo obradaplemen cernahovskoj kul'tury, Moskva.
• NOWAKOWSKI W., 1996, Das Samland in der romischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem romischen Reich und der bar- barischen Welt, Veroffentlichungen des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Sonderband 10, Marburg - Warszawa.
• OKULICZ J., 1970 Studia nad przemianami kulturowymi i osadniczymi w okresie rzymskim na Pomorzu Wschodnim, Mazowszu i Podlasiu, „Archeologia Polski” XV/2,419-492.
• OSSOWSKI G., 1878 O pomnikach przedhistorycznych Prus Królewskich, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1, 15-46.
• OSSOWSKI G., 1881 Mapa archeologiczna Prus Zachodnich (dawniej Królewskich) z przyległymi częściami W Ks. Poznańskiego: tekst objaśniający na podstawie badań dokonanych w latach 1875-1878, Kraków.
• PETERSEN E., 1936 Fragen der germanischen Besiedlung im Raume zwischen Oder und Weichsel in der Volkerwanderungszeit, „Mannus” 28/1,19-65.
• PETRAUSKAS O.V., 2009, Caspoavi ta deaki osoblivosti rozvitku trupopokladen' iz zahidnou orientacieu v cernahivs'kij kul'turi (za dani- mi mogil'nikiv Ukraini), (w:) K. Myzgin (red.), Ostrogothica. Sbornik naucnyh trudov k 10-letniu Germano-Slavanskoj arheologiceskoj ekspedicii Har'kovskogo nacional'nogo universiteta imeni VN. Karazina, Har’kov, 186-215.
• PIETRZAK M., ROŻNOWSKI F., 1996 Niezwykłe pochówki z późnego okresu rzymskiego z Pruszcza Gdańskiego, stanowisko 5, (w:) W. Nowakowski (red.), Concordia. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Warszawa, 193-198.
• PIETRZAK M., ROŻNOWSKI F., CYMEK L., 2008, Doppelkorpergraber in der Wielbark-Kultur am Beispiel des Graberfeldes in Pruszcz Gdański, Fdst. 5, (w:) B. Niezabitowska-Wiśniewska i in. (red.), The Turbulent Epoch. New Materials from the Late Roman Period and the Migration Period, t. II, Lublin, 241-253.
• ROMANOWSKI A., 2007, Znaleziska monet rzymskich z terenów kultury wielbarskiej na Podlasiu, prawobrzeżnym Mazowszu i zachodniej Białorusi, „Wiadomości Numizmatyczne” LI/1, 29-53.
• SCHINDLER R., 1940 Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongejafie, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Fruhgeschichte 6, Leipzig.
• SCHWANDT W., 1905, Westpreussische Munzfunde, (w:) Beitrage zur Landeskunde Westpreussen. Festschrift zum XV deutschen Geographentag in Danzig uberreicht vom Ortsausschuss, Danzig, 126-148.
• SŁOWNIK..., 1880 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Warszawa.
• STRZELCZYK J., 1984 Goci - rzeczywistość i legenda, Warszawa.
• SYMONOVIC E.A., KRAVCENKO N.M., 1983 Pogrebal’nye obradyplemen ćernahovskoj kul’tury, Arheologia SSSR. Svod arheologiceskih istocnikov D1-22, Moskva.
• TEJRAL J., 2000, The Problem of the Primary Acculturation at the Beginning of the Migration Period, (w:) M. Mączyńska, T. Grabarczyk (red.), Die spatromische Kaiserzeit und die fruhe Volkerwanderungszeit in Mittel- und Ost- europa, Łódź, 5-31.
• TOPPEN M., 1870 Alterthumer bei Hohenstein in Ostpreussen, „Altpreußische Monatsschrift” 7, 13-42.
• WAJLERA., SIKORSKA-NOWACKA B., 2004 Zarys historii Muzeum w Grudziądzu, (w:) Wajler, A. (red.), 120 lat Muzeum w Grudziądzu, Grudziądz, 7-17.
• WALENTA K., 1981 Obrządek pogrzebowy na Pomorzu w okresiepóźnolateńskim i rzymskim, Archaeologia Baltica V, Łódź.
• WALENTA K., 2007, Kręgi kamienne na cmentarzyskach kultury wielbarskiej na Pomorzu i ich związek z obrzędami i praktykami kultowymi, (w:) M. Mączyńska, A. Urbaniak (red.), Okres rzymski i wędrówek ludów w północnej Polsce i ma¬teriały z konferencji „Cmentarzyska z okresu rzymskiego jako miejsca kultu”, Białe Błota, 17-19 maja 2000 r., „Folia Archaeologica” 25, 129-154.
• WERNER J., 1988, Danćeny und Brangstrup. Untersuchungen zur Cernjachov-Kultur zwischen Sereth und Dnestr und zu den ’Reichtumszentren’ aufFunen, „Bonner Jahrbuch” 188, 241-286.
• WOLFRAM H., 2003 Historia Gotów, Warszawa - Gdańsk.
• WOŁĄGIEWICZ R., 1977 Kręgi kamienne w Grzybnicy, Biblioteka Popularnonaukowa 3, Koszalin.
• WOŁĄGIEWICZ R., 1981a Kultura oksywska i wielbarska, (w:) J. Wielowiejski (red.), Prahistoria ziem polskich, t. V: Późny okres lateński - okres wpływów rzymskich, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 135-178.
• WOŁĄGIEWICZ R., 1981b Kultura wielbarska -problemy interpretacji etnicznej, (w:) T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Słupsk, 79-106.
• WOŁĄGIEWICZ R., 1986 Die Goten im Bereich der Wielbark-Kultur, „Peregrinatio Gothica, Archaeologia Baltica” VII, 63-98.
• ZIELIŃSKI J., 1899, Przyczynek do mapy archeologicznej gub. Płockiej, „Echa płockie i łomżyńskie”, r. II, nr 67 (145), 23 sierpnia 1899 r., 1-2.
• ZIEMLIŃSKA-ODOJOWA, W., 1999, Niedanowo. Ein Graberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica viI, Kraków.