Dwa oblicza emancypacji podmiotu

• Authors: Piotr Augustyniak

Title variants

EN

Two Faces of the Emancipation of the Subject

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest dwuznaczności zjawiska emancypacji ludzkiego podmiotu, która to dwuznaczność jest jednym z wymiarów kontyngencji człowieka. Poprzez dwuznaczność rozumie się tu dwa rozbieżne i sprzeczne ze sobą sposoby bycia, które emancypacja podmiotu może ewokować: z jednej strony sposób bycia polegający na twórczym samoprzewyższeniu, z drugiej na pozbawionym twórczego pierwiastka utrwalaniu siebie. Punktem wyjścia analiz jest przywołanie dwu ujęć tej dwuznaczności: 1) zarysowanego przez Taylora rozdźwięku pomiędzy romantyczną ideą autentyczności a współczesną samorealizacją oraz 2) różnicy pomiędzy nadczłowiekiem i ostatnim człowiekiem w myśli Nietzschego. W artykule przedstawione zostały przyczyny tej dwuznaczności w ujęciu egzystencjalno-ontologicznym (Heidegger) i psychoanalitycznym (Freud). Zarówno popędowa, jak i egzystencjalno-ontologiczna struktura ludzkiego podmiotu przesądza o nie w pełni przewidywalnym (a więc kontyngentnym) kierunku jego samorozwoju, który niezależnie od woli podmiotu może pójść w dwie zasadniczo odmienne strony.

EN

The article discusses the duality of the phenomenon of emancipation of the human subject; this duality is one of the dimensions of the contingency of man. By duality I understand two discrepant and contradictory modes of being, which the emancipation of the subject can evoke. The first mode is being that consists in rising above the self through creativity, while the second is solidifying oneself, which lacks a creative element. The starting point for this analysis is a review of two approaches to this duality: 1) the dissonance between the romantic idea of authenticity and the contemporary self-actualisation, outlined by Taylor; and 2) the difference between the superman and the last man in Nietzsche’s thought. The second part of the article presents the reasons for this duality from an existential and ontological perspective (Heidegger) and from a psychoanalytical perspective (Freud). Both the drive-based structure and the existential-ontological structure of the human subject determine the not fully predictable (i.e. contingent) direction of self-development, which – regardless of the subject’s will – can take two fundamentally different routes.

Keywords

PL

kontyngencja człowieka; emancypacja podmiotu; struktura egzystencjalno-ontologiczna; struktura popędowa

EN

contingency of man; emancipation of subject; existential-ontological structure; drive-based structure

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Journal: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Year: 2016
• Issue: 4(952)
• Pages: 5-16

Contributors

author

Piotr Augustyniak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Filozofii, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków, Poland

References

• Arystoteles [1996], Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska [w:] tenże, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa.
• Freud S. [2005] Poza zasadą przyjemności, przeł. J. Prokopiuk, PWN, Warszawa.
• Heidegger M. [1994], Bycie i czas, przeł. B. Baran, PWN, Warszawa.
• Nietzsche F. [1999], To rzekł Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, PIW, Warszawa.
• Ortega y Gasset J. [2002], Bunt mas, przeł. P. Niklewicz, Muza, Warszawa.
• Taylor Ch. [2002], Etyka autentyczności, przeł. A. Pawelec, Znak, Kraków.

Identifiers

DOI

10.15678/ZNUEK.2016.0952.0401