Profesor Adam Stalony Dobrzański– mistrz i nauczyciel Jerzego Nowosielskiego

• Authors: Jarosław Szmajda

Title variants

EN

Professor Adam Stalony-Dobrzański - the Master and the Teacher of Jerzy Nowosielski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dokonując analizy historii polskiej sztuki sakralnej XX w. można wysnuć stwierdzenie, iż całokształt twórczości prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego – wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pozostaje w cieniu dorobku artystycznego jego studenta i późniejszego ucznia prof. Jerzego Nowosielskiego. Zauważalny jest wpływ prof. Jerzego Nowosielskiego na zainteresowanie problemami sacrum w malarstwie współczesnym. Uczeń prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego czerpał inspiracje z sztuki i duchowości chrześcijańskiego Wschodu. Prof. Jerzy Nowosielski swoją twórczością wypełnił pewnego rodzaju pustkę artystyczną w okresie wyraźnego kryzysu sztuki sakralnej w Polsce. Prof. Jerzy Nowosielski współpracował z prof. Adamem Stalony-Dobrzańskim przy wykonywaniu wielu polichromii obiektów sakralnych. Sylwetka i dokonania twórcze prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego, nie są znane szerszemu kręgu odbiorców co wyraźnie stanowi lukę w polskiej historii sztuki. Polichromie i witraże prof. Dobrzańskiego widoczne są we wnętrzach świątyń katolickich, prawosławnych i protestanckich. Twórczość krakowskiego artysty jest przykładem wielkiej i niezwykle autentycznej wizji sacrum, wizji silniejszej niż komunistyczna cenzura. Koncepcja sztuki Adama Stalony-Dobrzańskiego nie jest podparta jego teoretycznymi rozważaniami a jedynie analizą korespondencji jaką krakowski artysta prowadził z ówczesnym metropolitą krakowskim, arcybiskupem Karolem Wojtyłą – obecnie kanonizowanym Janem Pawłem II. Tematem ich rozmów były zagadnienia związane ze stanem współczesnej sztuki, w szczególności sakralnej oraz próba określenia kierunku, w którym powinien nastąpić rozwój sztuki, by spełniać rzeczywistą potrzebę Kościoła. W przeciwieństwie do mistrza prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego jego uczeń prof. Jerzy Nowosielski, pozostawił bogaty komentarz do swojej twórczości. Prof. Adam Stalony-Dobrzański był bardziej praktykiem niż teoretykiem. Zastanawiającym jest więc, jak wielki miał wpływ na osobę i twórczość Jerzego Nowosielskiego. W pierwszej połowie lat 50. artyści współpracowali bowiem w relacji mistrz – uczeń, chociażby w Gródku, Jeleniej Górze, Dojlidach, Warszawie czy Grabarce. Ogniwem łączącym obydwu artystów jest Wschód, prawosławie i ikona oraz otwartość na współczesną formę i odważne połączenie jej z doświadczeniem sztuki cerkiewnej. Na gruncie polskim bez prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego i prof. Jerzego Nowosielskiego - mistrza i ucznia historia sztuki sakralnej XX wieku pozostaje uboższa o niezwykle ważny element, który leży u podstaw tak szerokiego zainteresowania ikoną w Polsce. Twórczość prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego, pozostawała dotychczas w cieniu dzieł prof. Jerzego Nowosielskiego. Biografia i dokonania twórcze prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego zasługują na szczegółową analizę i poznanie, o czym traktuje artykuł.

EN

When analyzing the history of Polish religious art of the XX century, we can affirm that the entire creative work of Adam Stalony-Dobrzański, professor at Kraków Academy of Fine Arts, remains in the shadow of the artistic output of Prof. Jerzy Nowosielski, his student and follower. Jerzy Nowosielski had a noticeable impact on the interest in the problems of the sacred in modern painting. The follower of Prof. Adam Stalony-Dobrzański was inspired by the art and the spirituality of Eastern Christianity. Prof. Jerzy Nowosielski filled some kind of a void in Polish religious art in the period of its evident crisis. Prof. Jerzy Nowosielski together with Prof. Adam Stalony-Dobrzański created polychrome frescoes of numerous religious buildings. The styling and the artistic accomplishments of Prof. Adam Stalony-Dobrzański are unknown for the wide audience which makes an evident gap in the history of Polish art. Polychrome frescoes and stained glass windows can be seen in interiors of Catholic, Orthodox, and Protestant temples. The creative work of the Kraków artist is an example of the great and highly authentic vision of the sacred, which was stronger than communist censorship. The concept of Adam Stalony-Dobrzański’s art is not based on his theoretical conclusions but only on the analysis of correspondence of the artist with the then Metropolitan Archbishop of Kraków Karol Wojtyła - now St. Pope JohnPaul II. The topic of their letters was the issues of modern art and religious art, in particular the attempt to define a way in which art should be developed to meet the current needs of the Church. In contrast to the master, Prof. Adam Stalony-Dobrzański, his follower Prof. Jerzy Nowosielski has left ample commentary on his artwork. Prof. Adam Stalony-Dobrzański was rather a practitioner than a theoretician. Thus the fact of how great an impact he had on the character and the artwork of Jerzy Nowosielski is puzzling. In the first half of the 1950s, the “master-student” relationship existed between artists, at least in Gródek, Jelenia Góra, Dojlidy, Warsaw and Grabarka. The link between the two artists were the East, Orthodox Christianity, the icon and openness to its modern forms and its bold combination with the experience of religious art. As for Poland, the artwork of Prof. Adam Stalony-Dobrzański and Prof. Jerzy Nowosielski are an integral part of the history of religious art of the 20th century as well as the art of stained glass. Its impact lies in the core of such great interest in the icon in Poland. The creative work of Prof. Adam Stalony-Dobrzański has so far remained in the shadow of the works of Prof. Jerzy Nowosielski. The biography and the creative achievements of Prof. Adam Stalony-Dobrzański merit detailed analysis and study. The question of its importance is raised in this article.

Keywords

PL

Adam Stalony-Dobrzański; Jerzy Nowosielski; Jan Pawlicki; ikonografia polska; teologia ikony; polichromia; witraż; mozaika; Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie; Przemków; Grabarka; Jelenia Góra; Wrocław; Warszawa; Dojlidy

EN

Adam Stalony-Dobrzański; Jerzy Nowosielski; Jan Pawlicki; Polish iconography; theology of the icon; polychrome; stained glass; mosaic; Kraków Academy of Fine Arts; Przemków; Grabarka; Jelenia Góra; Wrocław; Warsaw; Dojlidy

• Publisher: Bialystok University Press
• Journal: ELPIS
• Year: 2014
• Volume: 16
• Pages: 191-200

Contributors

author

Jarosław Szmajda

References

• 175 lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w krakowskiej ASP, Kraków 1994.
• Blumówna H., Witraże Adama Stalony-Dobrzańskiego, [w:] Tygodnik Powszechny, Nr 4, Kraków 1951, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, mikrofilm nr 17443.
• Chrzanowski T., Z krakowskich wystaw, [w:] Tygodnik Powszechny, Nr 15, Kraków 1961.
• Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, tom III, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964.
• Doc. Adam Stalony-Dobrzański, [w:] Dziennik Polski, Nr 74, Kraków 1985.
• Dwornik-Gutowska, E. Stalony-Dobrzański Adam, Polski Słownik Biograficzny, Tom XLI, Warszawa-Kraków 2002.
• Grygorowicz A., Architektura świątyń prawosławnych w Polsce, [w:] Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, Lublin 1999.
• Gutowski M., Trzy wystawy w pałacu sztuki, [w:] Dziennik Polski, nr 71, Kraków 1957.
• Katedra Równej Apostołom św. Marii Magdaleny w Warszawie, Białystok [b. r. w.].
• Marcinkowski R., ks. bp, Kronika religijna. Śp. prof. Adam Stalony- Dobrzański [w:] Tygodnik Powszechny, Nr 14, Kraków 1985.
• Nekrolog, [w:] Tygodnik Powszechny, Nr 13, Kraków 1985.
• Nekrolog, Dziennik Polski, Nr 74, Kraków 1985.
• Nowe witraże w Nysie, [w:] Tygodnik powszechny, Kraków 1958, nr 49 (515).
• Pawlicki J., Stworzenie światła: witraże Adama Stalony-Dobrzańskiego, [w:] Zabytki, Nr 7(22), Warszawa 2007.
• Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdański 1974.
• Radziukiewicz A., Grabarka. 300 lat cudu na Świętej Górze, [b.m.w.], [b.r.w.].
• Rydzanicz A, W przestrzeniach życia, [w:] Przegląd prawosławny, nr 6 (300), czerwiec 2010.
• Rydzanicz A., W przestrzeniach życia (część II), [w:] Przegląd prawosławny, nr 4(298), kwiecień 2010.
• Skrzynecki P., Witraże w pałacu sztuki, [w:] Echo Krakowa, Nr 68, Kraków 1957.
• Stalony-Dobrzańska A., Błękit, [w:] Wiadomości PAKP, nr 4, Warszawa 1979.
• Wystawa witraży. Adam Stalony-Dobrzański 1950-1960, Kraków XII 1960/I 1961.
• Katalog wystawy kartonów witraży Adama Stalony-Dobrzańskiego [1950-1956], Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kraków 1957.
• III Wystawa Współczesnej Sztuki Religijnej, Wrocław 1964, nr 12 (126).
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom IV, część 4, Warszawa 1987.
• Wystawy jubileuszowe 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 1969.
• Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, akta osobowe prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego, 1947-1975, nr teczki 650.
• Wywiad przeprowadzony przeze mnie z Janem Pawlickim, Wieliczka, XII 2010.
• Architektura i wyposażenie, http://www.jeleniagora.cerkiew.pl/html/architektura.html, [12.11.2010].
• Dobrzański Adam Stalony, za http://pracownia.michalowo.eu/znani-ludzie-15 [16.06.2014].
• Kitowska-Łysiak M. , Jerzy Nowosielski, http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowosielski_jerzy [12.11.2010].