Kościół wobec służby wojskowej i wojny w świetle wybranych kanonów ksiąg pokutnych od VI do XI wieku

• Authors: Witowski Wojciech

Title variants

EN

The Church towards Military Service and War in the light of selected canons of penitential books from the 6th to the 11th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

At the beginning of the history of the Church, the attitude of Christians to military service and war was varied. In later years, with the development of Christian doctrine and church discipline, these issues were regulated in detail by the provisions of individual councils and synods. The topic of Christian soldier also appears in penitentiary literature. Penitential books (libri poenitentiales), the subject matter of which actually covers the whole of human life in the context of the possibility of committing a crime - sin and its forgiveness by performing appropriate penance - also refer to the issues of Christian service in the army and participation in war. After analyzing the source text, the author would like to present primarily two issues in the article: the service of Christians in the army (royal or barbarian) and the problem of their participation in the war and the consequences for crimes committed during it. To present the subject, the author will use the canons of selected penitential books, in which interesting, from the point of view of the topic, issues appear.

Keywords

PL

chrześcijaństwo; księgi pokutne; pokuta; służba wojskowa; wojna

EN

Christianity; military service; penance; penitential books; war

• Journal: Littera Antiqua
• Year: 2019
• Issue: 14
• Pages: 57-71

Dates

published

2020-01-01

Contributors

author

Witowski Wojciech

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Źródła
• Augustinus, De civitate Dei, ed. B. Dombart – A. Kalb, CCL 48, Turnholti 1955, tłum. W. Kubicki: Święty Augustyn, Państwo Boże, Kęty 1998.
• Burchardi Wormaciensis ecclesiae episcopi decretorum liber decimus nonus de poenitentia, tłum. B. Frontczak: Dekrety Burcharda, biskupa Kościoła w Wormacji, Księga dziewiętnasta o pokucie, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 367-402.
• Canones paenitentiales Ps.-Hieronimi, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Kanony penitencjalne Pseudo-Hieronima, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 416-428.
• Capitula Theodori, tłum. A. Baron, A. Caba: Rozdziały Teodora, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 161-180.
• Iudicia (seu Canones) Theodori episcopi Cantuariensis. Discipulus Umbriensium, liber primus, tłum. A. Baron: Orzeczenia (lub Kanony) Teodora biskupa Canterbury. Discipulus Umbriensium, księga pierwsza, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 131-146.
• Origenes, Contra Celsum, ed. M. Borret, t. 4: Livres VII et VIII, SCh 150, Paris 1969, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Przeciw Celsusowi, Warszawa 1986.
• Paenitentiale Silense, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga Pokutna z Silos, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 455-476.
• Paenitentiale Vigilanum (Albeldense), tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga Pokutna Vigilanum z miasta Albelda, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 404-415.
• Poenitentiale Cummaeani, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Kummeana, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 70-85.
• Poenitentiale Halitgarii ep. Camaracensis, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Halitgariusa, bp Cambrai, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 314-331.
• Poenitentiale Ps.-Gregorii III, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Ps.-Grzegorza III, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 346-361.
• Poenitentiale Pseudo-Cummaeani, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Pseudo-Kummeana, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 86-114.
• Sancti Egberti Eboracensis archiepiscopi poenitentiale libri V, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Penitencjał św. Egberta arcybiskupa Yorku w pięciu księgach, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 201-245.
• Sinodus Luci Victoriae, tłum. J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Synod w Lucus Victoriae, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. 25-26.
• Tertullianus, De corona, ed. E. Kroymann, CCL 2, Turnhout 1954, 1039-1065, tłum. T. Skibiński: Tertulian, O wieńcu, w: Tertulian, Wybór pism, III, PSP 65, Warszawa 2007, 107-124.
• Tertullianus, De idolatria, ed. A. Reifferscheid – G. Wissowa, CCL 2, Turnhout 1954, 1101-1124, tłum. K. Obrycki: Tertulian, O bałwochwalstwie, w: Tertulian, Wybór pism, III, PSP 65, Warszawa 2007, 127-151.
• Opracowania
• Barbarzyńcy u bram imperium, S. Turlej (red.), Kraków 2007.
• Baron Arkadiusz, Pietras Henryk, Wprowadzenie, w: Księgi pokutne, oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i kolekcje praw, tom V, Kraków 2011, s. XV-XX.
• Carina, w: Du Cange et al., Glossarium mediæ et infimæ latinitatis, ed. Niort : L. Favre, 1883-1887, t. 2, col. 170b. [wersja internetowa: http://ducange.enc.sorbonne.fr/CARINA2 dostępna: 23.02.2020r.]
• Vomeres igniti, w: : Du Cange et al., Glossarium mediæ et infimæ latinitatis, ed. Niort : L. Favre, 1883-1887, t. 8, col. 378a. [wersja internetowa: http://ducange.enc.sorbonne.fr/VOMERES1 dostępna: 23.03.2020r.]
• Grzebyk Patrycja, Idea wojny sprawiedliwej – od starożytności po czasy nowożytne, „Forum Prawnicze” 2 (2010), s. 56-73.
• Hamman Adalbert-Gautier, Życie codzienne pierwszych chrześcijan, tłum. A. Guryn, U. Sudolska, Warszawa 1990.
• Hołasek Andrzej, Żołnierz i służba wojskowa w świetle kościelnych źródeł normatywnych z IV i V wieku, „Vox Patrum” 63 (2015), s. 353-373.
• Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, D. Qurini-Popławska, Ł. Burkiewicz (red.), Kraków 2014.
• Kieling Michał, Zasady ogólne dotyczące praktyk pokutnych na podstawie Libri poenitentiales, „Vox Patrum” 67 (2017), s. 225-240.
• Kreider Alan, Military Service in the Church Orders, „Journal of Religious Ethics” 31 (2003), s. 415-442.
• McNeill John T., Gamer Helena M., Medieval handbooks of penance: a translation of the principal libri poenitentiales and selections from related documents, New York 1990.
• Meens Rob, Penance in Medieval Europe, 600-1200, Cambridge 2014.
• Myszor Wincenty, Chrześcijanie wobec świata: problem wojny i pokoju w pierwotnym chrześcijaństwie, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 16 (1983), s. 249-258 Penitencjały (Paenitentialia), w: M. Starowieyski, J. M. Szymusiak, Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2018, s. 792-794.
• Świniarski Janusz, Marcinkowski Marian, Rola wojny w życiu społecznym. Część I – wojna w historii myśli przednowożytnej, „Zeszyty naukowe WSOWL”, 164 (2012), s. 193-205.
• Zawadzki Wojciech, Nauka o pokucie i praktyka pokutna w Kościele rzymskim w okresie starożytności chrześcijańskiej, „Vox Patrum” 10 (1990), s. 807-815.