Zwyczaje i obyczaje w filozofii prawa Herberta L.A. Harta

• Authors: Zabdyr-Jamróz Michał

Title variants

EN

Habits and Customs in Herbert L.A. Hart’s Philosophy of Law

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The purpose of this paper is to provide an analytical framework – derived from the Herbert L.A. Hart’s philosophy of law – for the study of the phenomenon of habit and custom from the perspective of normativity. Its starting point is the Hart’s concept of “internal aspect of rules” (recognition of obligation) as a necessary criterion for the rule’s normative character (“external aspect” is a punishment or a reward). The internal aspect exists in two forms: the “recognition” based on specific rules (applicable to the legal systems), and “acceptance” (of already existing practice). The concept of acceptance reveals a difference between habit (merely collective practice) and custom, by capturing the normative character of the latter (as a collective practice that has been accepted as obligatory). The formation of the customs – by way of unprecedented punishment (sanction) of a rule’s violation – reveals the ambiguity of the term “sanction” as referring to not only the external aspect, but also to internal aspect of rules.

Celem artykułu jest przedstawienie zjawisk zwyczaju i obyczaju z perspektywy filozofii prawa Herberta L.A. Harta. Zarysowuję w nim też propozycję integracji systemów pojęciowych prawoznawstwa i socjologii w obszarze teorii normatywności. Moim punktem wyjścia jest wprowadzone przez Harta rozróżnienie na zewnętrzny i wewnętrzny aspekt obowiązywania normy. Ten pierwszy oznacza obserwowalne występowanie kar lub nagród. Wewnętrzny aspekt obowiązywania natomiast jest stwierdzeniem powinności i stanowi konieczne kryterium normatywnego charakteru reguły. Aspekt wewnętrzny uzyskuje reguła na dwa sposoby: uznania na podstawie określonych reguł (właściwego dla systemów prawnych); lub akceptacji pewnej zastanej praktyki. Koncepcja akceptacji ujawnia analityczną różnicę między zwyczajem a obyczajem. Pozwala uchwycić normatywny charakter tego ostatniego: obyczaj to zbiorowa praktyka, co do której stwierdzono powinność w drodze akceptacji. Ukształtowanie się obyczaju – dokonujące się w drodze swoistego precedensowego ukarania za naruszenie danej reguły zwyczajowej (sankcjonowania) – ujawnia dwuznaczność terminu „sankcja” („sankcjonowanie”), jako obejmującego nie tylko wymiar zewnętrzny obowiązywania, ale i ten wewnętrzny.

Keywords

PL

Herbert L.A. Hart; obowiązywanie normy; zwyczaj; obyczaj; wewnętrzny aspekt obowiązywania; sankcja

EN

Herbert L.A. Hart; validity of norms (rules); habit; custom; internal aspect of validity; sanction

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2015
• Issue: Diametros 45
• Pages: 144-164

Dates

published

2015-09

Contributors

author

Zabdyr-Jamróz Michał

• Institute of Political Sciences and International Relations Faculty of International and Political Studies Jagiellonian University

References

• Simon Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, J. Woleński (red.), Książka i Wiedza, Warszawa 2004.
• R.B. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyk, tłum. B. Wojciszke, GWP, Gdańsk 2004.
• T.M. Ciołek, J. Olędzki, A. Zadrożyńska, Wyrzeczysko: o świętowaniu w Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
• Ronald, Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, wstęp J. Woleński, PWN, Warszawa 1998.
• M. Foucault, Historia Seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Matuszewski, K. Matuszewski, wstęp T. Komendant, Czytelnik, Warszawa 1995.
• A. Gehlen, Instytucje, [w:] Moral und Hypermoral. Eine pluralistische Ethik (1969), tłum. E. Paczkowska-Łagowska, „Zdanie” (11–12) 1989.
• J. Grad, Obyczaj a moralność. Próba metrologicznego uporządkowania badań dotychczasowych, UAM, Poznań 1993.
• M. Harris, Krowy, świnie, wojny i czarownice. Zagadki kultury, tłum. K. Szerer, Książnica, Katowice 2007.
• H.L.A. Hart, Concept of Law, Oxford 1994.
• H.L.A. Hart, Pojęcie prawa, tłum. Jan Woleński, PWN, Warszawa 1998.
• Å. Hultkrantz, International Dictionary of Regional European Ethnology and Folklore, Volume 1, Rosenkilde and Bagger, Copenhagen 1960.
• J. Kamyczek, Grzeczność na co dzień, Warszawa 1969.
• J.M. Kelly, Historia zachodniej teorii prawa, tłum. zbiorowy, B. Szlachta (red.), WAM, Kraków 2006.
• H. Kelsen, Podstawowe zagadnienia nauki prawa państwowego, Wydawnictwo Akademickiego Koła Prawników Studentów Uniwersytetu Stefana Batorego, Wilno 1935.
• K. Kumaniecki, Słownik łacinsko-polski, wg słownika H. Mengego i H. Kopii, PWN, Warszawa 1986.
• J. Lande, Nauka o normie prawnej, Annales UMCS 1956.
• A.F. Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, [w:] Filozofia i Myśl Społeczna XVII wieku, Z. Ogonowski (red.), Warszawa 1979.
• J.Ortega y Gasset, Bunt mas i inne pisma socjologiczne, Warszwa 1982.
• M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1985.
• K. Pałecki, Prawoznawstwo. Zarys wykładu. Prawo w porządku społecznym, Difin, Warszawa 2003.
• L. Petrażycki, O pobudkach postępowania i o istocie moralności i prawa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002.
• A. Podgórecki, Socjologia prawa, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.
• A. Podgórecki, Zarys socjologii prawa, PWN, Warszawa 1971.
• G. Radbruch, Filozofia prawa, tłum. E. Nowak, PWN, Warszawa 2009.
• J. Rezler, Język łaciński dla prawników, PWN, Warszawa 2006.
• W.G. Sumner, Naturalne sposoby postępowania w gromadzie. Studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych, tłum. i wstęp: M. Kempny i K. Romaniszyn, PWN, Warszawa 1995.
• J. Woleński, Wstęp. Integralna filozofia prawa Ronalda Dworkina, [w:] R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, PWN, Warszawa 1998, s. X.
• M. Zabdyr-Jamróz, K. Badora, Reformy zdrowotne w USA z 2010 r. po orzeczeniu Sądu Najwyższego. Europeizacja Ameryki czy utrzymanie jej odrębności?, [w:] Namysł nad problemami polityki zdrowotnej: globalnej, europejskiej, krajowej, T. Serafin (red.), Difin, Warszawa 2013, s. 243–257.

Identifiers

DOI

dx.doi.org/10.13153/diam.45.2015.801