Śpiewy wielkanocne w liturgii i ludowej tradycji muzycznej na Podkarpaciu. Analiza i charakterystyka

• Authors: Kinga Strycharz-Bogacz

Title variants

EN

Easter Singing in the Liturgy and in Folk Music Tradition of Podkarpacie: Analysis and Characterization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie śpiewów wielkanocnych w liturgii i ludowej tradycji muzycznej Podkarpacia, a także ich analiza i charakterystyka. Zebrany repertuar obejmuje zarówno melodie nawiązujące do wzorców chorałowych, jak i utrzymane w trybie dur-moll. Przeprowadzone badania wykazują, że pieśni wielkanocne wykonywane są głównie w ramach obrzędów liturgicznych Mszy rezurekcyjnej, jak też podczas sprawowanych liturgii całego okresu wielkanocnego. Mimo to na Podkarpaciu, wchodząc w obieg ludowy, łączą w sobie wymiar liturgiczny z ludową recepcją. Efektem tych relacji jest zjawisko wariabilności, z jakim spotykamy się na gruncie tego gatunku śpiewów. Przeprowadzona analiza udowadnia, że transformacje, które dokonują się za sprawą ludowego wykonawstwa, dotyczą przede wszystkim melodii i metrorytmiki śpiewów wielkanocnych, jak też ich formy i warstwy tekstowej. Przeważają przekazy bezmetryczne jako wynik ludowego myślenia frazą muzyczną. Spotykamy też śpiewy genetycznie ludowe. W badanym repertuarze wielkanocnym funkcjonującym w tradycji ustnej na Podkarpaciu widoczne są wyraźne uwarunkowania regionalne, które decydują o swoistym, lokalnie odmiennym obliczu tych śpiewów.

EN

The aim of this article is to present the Easter singing in the liturgy and in folk music tradition of Podkarpacie as well as their analysis and characterization. The collected repertoire includes both melodies referring to the Gregorian chant patterns and created in the major-minor mode. Studies show that Easter songs are mainly performed within the liturgical rites of the Mass of Resurrection as well as during the liturgies celebrated throughout the whole Easter time. Still, in Podkarpacie this repertoire entering into folk circulation combines liturgical aspect with folk reception. The result of these relationships is the phenomenon of variability with which one can meet in this species of singing. The analysis proves that the transformations that occur due to folk performance relate primarily to melodies and metrorythmics of Easter singing as well as to their form and text layer. Prevalence of the non-metric melodies as a result of folk thinking with a music phrase should be noted. One can also meet genetically folk songs. In the studied Easter repertoire functioning in the oral tradition of Podkarpacie there are clear regional conditions that determine the specific, locally different face of these singing.

Keywords

PL

pieśni wielkanocne; liturgia okresu wielkanocnego; żywa tradycja śpiewów wielkanocnych; wariabilność; genetycznie ludowe pieśni; uwarunkowania wykonawcze

EN

Easter songs; liturgy of Easter time; living tradition of Easter singing; variability; genetically folk songs; performing conditions

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2016
• Volume: 63
• Issue: 13: Muzykologia
• Pages: 73-100

Contributors

author

Kinga Strycharz-Bogacz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Muzykologii, Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii

References

• Bartkowski Bolesław: Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1987.
• Bartkowski Bolesław: Różne oblicza religijnej, ludowej kultury muzycznej w Polsce, w: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek, Antoni Zoła, Lublin: RW KUL 1992, s. 79-83.
• Dahlig Piotr: Julian Pulikowski i akcja zbierania folkloru 1935-39, „Muzyka” 1993, nr 3-4, s. 119-155.
• Fabiańska Beata: Polskie pieśni religijne w „Dziełach wszystkich” Oskara Kolberga. Typologia i charakterystyka muzyczna, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1982.
• Feicht Hieronim: Średniowiecze, w: Muzyka Polska. Informator pod red. Stefana Śledzińskiego, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1967, s. 30-43.
• Janulek Gabriela: Śpiewy procesji wielkanocnej przed sumą zachowane w Graduałach Piotrkowskich, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. doc. dra hab. Ireneusza Pawlaka w KCG IM KUL, Lublin 1993.
• Kabot Teresa: Dzieje pieśni wielkanocnej „Chrystus zmartwychwstał jest”, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Karola Mrowca w IM KUL, Lublin 1983.
• Korolko Mirosław: Geneza i rozwój średniowiecznych pieśni wielkanocnych w Polsce, w: Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, t. 1, red. Juliusz Nowak-Dłużewski, Warszawa: PAX 2001, s. 7-27.
• Krzywobłocka Bożena: Stare i nowe obyczaje, wyd. 2, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1986.
• Laterna Marcin: Harfa duchowna, Kraków: W drukarni Andrzeja Piotrkowczyka 1585.
• Łoś Jan: Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności 1915.
• Maciejewski Tadeusz: Wstęp, w: Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, red. Julisz Nowak-Dłużewski, t. 2: Opracowanie muzyczne. Podobizny fototypiczne tekstów średniowiecznych i warianty językowe, Warszawa: PAX 2001, s. 5-21.
• Małaczyński Franciszek: Misterium Paschalne w Polsce. Polskie zwyczaje liturgiczne w Święte Triduum ukrzyżowania, pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2006.
• Michalak Józef: Zarys liturgiki, Płock: Instytut Wyższej Kultury Religijnej 1939.
• Migdał Jolanta: Osobliwości językowe pieśni wielkanocnych, w: Wielkanoc w polskiej kulturze, red. Maria Borejszo, Poznań: W drodze 1997, s. 91-102.
• Okoń Jan: Dramat liturgiczny, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin: TN KUL, kol. 183-186.
• Parsch Pius: Rok liturgiczny, t. 2, przeł. Zofia Dąbrowska, Poznań: Pallottinum 1956.
• Pikulik Jerzy: Wiersze allelujatyczne cyklu wielkanocnego w średniowiecznej Polsce, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. III, red. Jerzy Pikulik, Warszawa: ATK 1979, s. 183-208.
• Rolski Zbigniew: Kult Grobu Chrystusowego w dawnym kościele bożogrobców obecnie parafialnym w Przeworsku, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Jerzego Józefa Kopcia na WT KUL, Lublin 1988.
• Rzepczyńska Eliza: Dzieje dwóch pieśni wielkanocnych „Wesoły nam dzień nastał” i „Wesoły nam dzień dziś nastał”. Próba monograficznego opracowania, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Karola Mrowca w IM KUL, Lublin 1989.
• Schaeffer Bogusław: Dzieje muzyki, Warszawa: WSiP 1983.
• Stęszewski Jan: Uwagi o badaniu żywej tradycji polskich śpiewów religijnych, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. Jerzy Pikulik, Warszawa: ATK 1973, s. 110-131.
• Sutkowski Adam: Surrexit Christus hodie, najdawniejszy w Polsce zabytek muzyki wielogłosowej, „Muzyka” 4 (1959), nr 2, s. 3-11.
• Szumiło Agnieszka: Śpiewy procesji rezurekcyjnej w polskich księgach muzyczno liturgicznych od Tridentinum do Vaticanum II, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Ireneusza Pawlaka w KCG IM KUL, Lublin 2002.
• Więclewska Anna: Problem wariabilności międzystroficznej w wykonawstwie polskich pieśni religijnych, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1983.
• Zoła Antoni: Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce, Lublin: Polihymnia 2003.
• Zoła Antoni: Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji, mps pracy doktorskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Bolesława Bartkowskiego, Lublin 1992.
• Zoła Antoni: Problem wariabilności międzystroficznej w polskich pieśniach religijnych (krytyka źródeł nagranych), mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1979.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2016.63.13-4