Polscy aktorzy w filmach NRD-owskiej DEFY w ostatnim ćwierćwieczu istnienia Niemieckiej Republiki Demokratycznej

• Authors: Andrzej Gwóźdź

Title variants

EN

Polish Actors in the Films of DEFA in the Last Twenty Years of the Existence of the German Democratic Republic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Udział polskich aktorów w produkcjach wschodnioniemieckiej Defy jest na ogół znany, choć nie dość wyczerpująco opisany. Oczywiście nie chodzi jedynie o koprodukcje, choć i one (jak chociażby pierwsza z nich, „Milcząca gwiazda” Kurta Maetziga, 1960) zaświadczają o aktorskim transferze między Warszawą a Berlinem. Deficyt aktorów w NRD, ale także dobra marka kina polskiego w NRD sprawiły, że często korzystano z zasobów polskiego rynku aktorskiego. Autor skupia się na analizie oraz interpretacji zjawiska przechodniości sztuki aktorskiej między kinematografiami narodowymi. Niezwykła w tym względzie okazała się zwłaszcza rola młodej i pięknej pani inżynier w wykonaniu Krystyny Stypułkowskiej, która zagrała w kultowym filmie Ślad kamieni (1966) Beyera – wystylizowanym na western produkcyjniaku, odesłanym przez NRD-owską cenzurę na półki do roku 1990. Na szczególne miejsce w takiej perspektywie oglądu zasługuje sztuka aktorska Franciszka Pieczki w rozliczeniowym filmie „Jadup i Boel” (1980/1988) Rainera Simona, a zwłaszcza jego tytułowa rola właściciela objazdowego teatru lalek w filmie „Fariaho…!” (1983) Rolanda Gräfa. Pieczka zagrał także m.in. w zachodnioniemieckim „Dawidzie” (1979) Petera Lilienthala (pierwszym filmie produkcji RFN, który otrzymał Złotego Niedźwiedzia w kategorii filmu fabularnego – na Berlinale 1979). Obok niego kinematografię Niemiec Zachodnich zasilili m.in. aktorzy grający w filmach Volkera Schlöndorffa, a wśród nich Jerzy Skolimowski jako dziennikarz na walczącym Bliskim Wschodzie („Fałszerstwo”, 1981). W artykule Gwóźdź szuka odpowiedzi na pytania dotyczące zjawiska eksportu aktorów jako faktu głównie kulturowego.

EN

The role Polish actors played in East German DEFA is usually well known, though not sufficiently well described. Of course this is not merely a question of co-productions, although they (like for example the first one, Kurt Maetzig’s “Silent Star”, 1960) confirm the transfer of actors between Warsaw and Berlin. A deficit of good actors in GDR, and the good reputation of Polish cinema in GDR meant that they often relied on actors from Poland. The author focuses on the analysis and interpretation of the phenomenon of transitivity of acting between national cinematographies. Remarkable in this regard was especially the role of a young and beautiful woman engineer created by Krystyna Stypułkowska, who starred in the cult film “The Trail of Stones” (1966) by Frank Beyer – Western like social realist movie, that was blocked by the East German censorship until 1990. Franciszek Pieczka deserves particular attention in this overview, especially in Rainer Simon’s “Jadup and Boel” (1980/1988), and in the title role as the owner of a travelling puppet theatre “Fariaho…!” (1983) by Roland Gräf. Pieczka also played in West German “David” (1979) by Peter Lilienthal (the first West German production to obtain the Golden Bear in the feature film category on Berlinale 1979). In West Germany, in addition to Pieczka, other Polish actors were active, especially in films by Volker Schlöndorff, among them Jerzy Skolimowski as a journalist working on the warring Middle East (“Forgery”, 1981). In the article Gwóźdź is searching for answers regarding the phenomenon of transfer of actors as a cultural fact.

Keywords

EN

DEFA; German Cinema; East Germany

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2016
• Issue: 95 Transnarodowość kina polskiego
• Pages: 84-96

Contributors

author

Andrzej Gwóźdź

• Zakład Filmoznawstwa i Wiedzy o Mediach, Uniwersytet Śląski

References

• Brzezińska, M., Bracia krwi – aktorzy polscy w filmach indiańskich wytwórni DEFA, w: Kino polskie jako kino transnarodowe, red. M. Podsiadło i S. Jagielski, Kraków (w druku).
• Gregor, U., Geschichte des Films, München–Gütersloh–Wien 1973.
• Gwóźdź, A., Ciało ekranowe jako medium pamięci kulturowej, w: tegoż, Obok kanonu. Tropami kina niemieckiego, Wrocław 2011, s. 102–116.
• Gwóźdź, A., Po obydwu stronach muru: kinematografie niemieckie, w: Historia kina, t. 3: Kino epoki nowofalowej, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Kraków 2015, s. 734–742.
• Jockheck, L., „Jesteśmy internacjonalistami”. Enerdowsko-polska koprodukcja filmu „Milcząca gwiazda”, z jęz. niemieckiego przeł. M. Abraham-Diefenbach, w: Polska i Niemcy…, s. 109–127.
• Klucze do „Kluczy”. Z Egonem Güntherem rozmawia Andrzej Gwóźdź, w: W drodze do sąsiada…, s. 469.
• Mazurek, M., Antropologia niedoboru w NRD i PRL 1971–1989, Wrocław 2010, s. 46–55.
• Osękowski, C., Stosunki i pogranicze Polski z Niemiecką Republiką Demokratyczną w latach siedemdziesiątych, w: tamże, s. 150.
• Piatkowska [Piątkowska], K., Die Rezeption polnischer Spielfilme in der DDR. Auf der Grundlage der Analyse von Presserezensionen aus den Jahren 1949–1990, Saarbrücken 2012 (praca doktorska obroniona w 2011 roku w Humboldt-Universität w Berlinie).
• Polska i Niemcy. Filmowe granice i sąsiedztwa, red. K. Klejsa, współpraca red. S. Schahadat,Wrocław 2012.
• Przyjaźń nakazana? Stosunki między NRD i Polską w latach 1949–1990, red. B. Kerski, A. Kotula, K. Ruchniewicz, K. Wóycicki, Wrocław 2009.
• Schenk, R., Ładna zabawka, czyli historia powstania niemiecko-polskiego filmu „Sygnały MMXX” Gottfrieda Kolditza, z jęz. niemieckiego przeł. T. Gabiś, w: W drodze do sąsiada…, s. 71–94.
• Schmidtendorf, H., Kultura masowa w NRD i w PRL – łącząca wstęga czy dzielące pole minowe? Przybliżenie, w: Przyjaźń nakazana?..., s. 448–453.
• Thurm, B., Peter Seidels Irrungen, Wirrungen, „Film und Fernsehen” 1979, nr 3, s. 10.
• Umfrage, „Filmwissenschaftliche Mitteilungen” 1965, nr 2, s. 281–319.
• W drodze do sąsiada. Polsko-niemieckie spotkania filmowe, red. A. Dębski, A. Gwóźdź, Wrocław 2013.
• Wach, M., Polsko-niemieckie koprodukcje w latach 1956–2010 na tle dystrybucji i recepcji polskich filmów w Niemczech, z jęz. niemieckiego przeł. P. Dżoń, w: Polska i Niemcy…, s. 85–108.
• Wischnewski, K., Vergangenheit vergeht nicht, „Film und Fernsehen” 1983, nr 12, s.10.