Rozwój struktury rynku FMCG w świetle teorii kosztów transakcyjnych w Polsce

• Authors: Małgorzata Karczewska , Grażyna Śmigielska

Title variants

EN

Development of the FMCG market structure - transaction cost theory approach

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Każdej zawieranej w gospodarce transakcji towarzyszą różnorodne koszty transakcyjne, które zsumowane odpowiadają „siłom tarcia” w układzie fizycznym. W ekonomii stosunkowo mało uwagi poświęca się kosztom transakcyjnym przy opracowywaniu rygorystycznych modeli ekonomicznych, przez co teorie stają się bardzo odległe od zachowań gospodarczych. W artykule przedstawiono pokrótce istotę i genezę pojęcia kosztu transakcyjnego, a także specyfikę aktywów w sferze wymiany i ich wpływ na kształtowanie struktury handlu oraz problem kształtowania struktur rynku wynikający z koncentracji, która przejawia się inwestycjami kapitałowymi prowadzącymi do wzrostu liczebności sieci, jak i średniej wielkości palcówek. W związku z rozwojem handlu zaczęły powstawać placówki wielkopowierzchniowe. Są one zlokalizowane przeważnie na obrzeżach miast, wokół których zaczęły się tworzyć centra handlowe, mające atrakcyjniejszą ofertę od centrów handlowych zlokalizowanych w centrach miast, co prowadzi do zmian w wartości lokalizacyjnej i ponoszeniu znacznych nakładów kapitałowych na taką inwestycję, w które wchodzą także koszty związane z funkcjonowaniem placówki. W artykule poruszono również problem wyboru między organizowaniem transakcji wewnątrz firmy, poprzez struktury sieciowe lub za pośrednictwem rynku. Rozwój powiązań sieciowych i marek własnych stymuluje nawiązywanie relacji partnerskich z dostawcami w celu obniżania kosztów kontroli, co obecnie można zaobserwować na rynku polskim. Wskazano ponadto na znaczenie specyficznych aktywów dla kształtowania wybranych struktur w sferze wymiany (kontrolowane centra handlowe, franchising, długofalowe porozumienia z dostawcami towarów). Przedstawiono tendencje w kształtowaniu w wybranym okresie struktur rynku FMCG w Polsce, gdzie głównym inicjatorem i udziałowcem rynku są przede wszystkim zagraniczne sieci handlowe.

EN

Entering into a transaction always incurs various transaction costs which are comparable to the ‘friction forces’ in a physical system. However, economists tend to direct comparatively little attention to transaction costs, even when devising rigorous economic models, which considerably limits their practical use. The article outlines the essence and origins of transaction costs, assets specificity in the sphere of exchange and their impact on shaping the trade pattern. There is also presented the problem of the market structure being shaped by concentration which manifests itself in equity investments leading to the increasing number of trade networks and middle sized stores. Trade development results in appearance of mega stores located usually in the suburbs of towns. They are surrounded by shopping centres whose offer is more attractive than that of shopping centres located in town centres. This leads to changes of location value and incurs substantial capital outlays which include also current operating expenses. The article addresses also the dilemma of choice between organising transactions inside companies, through network structures or through the market. The development of network links and own brands stimulates establishing partner relationships with suppliers of goods in order to lower the control costs, which is currently observed on the Polish market. The article also indicates the role of specific assets in shaping certain structures in the sphere of exchange (controlled shopping centres, franchising, long-term contracts with suppli¬ers of goods) and presents trends shaping the structures of Polish FMCG market the majority of which is controlled by foreign trade networks.

Keywords

PL

koszty transakcyjne; handel; teoria kosztów transakcji; detaliści; FMCG

EN

transaction costs; transaction costs theory; trade; retailers; FMCG

• Publisher: Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna
• Journal: Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie
• Year: 2012
• Issue: 2(21)
• Pages: 77-99
• Physical description: 77-99

Dates

printed

2012-12

Contributors

author

Małgorzata Karczewska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Zarządzania, 31-510 Kraków, ul. Rakowicka 27

author

Grażyna Śmigielska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Zarządzania, 31-510 Kraków, ul. Rakowicka 27

References

• Abernathy F.H., Dunlop J.T., Hammond J.H., Weil D., Control Your Inventory in a World of Lean Retailing, "Harvard Business Review" 2000, November-December.
• Alstyne M. van, The State of Network Organization: A Survey in Three Frameworks, "Journal of Organizational Computing" 1997, iss. 7 (3) s. 88-151.
• Anagnostopulu A., Sieci handlowe stawiają na własne marki [online, dostęp 10.06.2009], money.pl, 27.11.2008. Dostępny w Internecie: http://www.money.pl/gospodarka/raporty/artykul/sieci;handlowe;stawiaja;na;wlasne;marki,42,0,385322.html.
• Anthony R.N., Reece J.S., Accounting: Text and Cases, 8th ed., Irwin, Homewood 1989. ISBN 0-256-03570-9
• Bakkeland G., Berthon P.R., The Buyer’s Perspective on Transaction Costs and Relational Norms in the Distribution Channel: Prepositions for Research, "Management Research News" 1997, vol. 20, iss. 5.
• Carrefour wybuduje nowe centra logistyczne, aby sprostać planom rozwoju [online, dostęp, portalspożywczy.pl, 2010. Dostępny w Internecie: http://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/carrefour-wybuduje-nowe-centra-logistyczne-aby-sprostac-planom- rozwoju,40272.html.
• Collins A., Burt S., Market Sanctions, Monitoring and Vertical Coordination within Retail Manufacturer Relationships: The Case of Retail Brand Suppliers, "European Journal of Marketing" 2003, vol. 37, iss. 5/6.
• Czy Wielkopolska doczeka się centrum logistycznego? cz. 2, Wielkopolskie centrum logistyczne Inter Port Poznań [online, dostęp 20.10.2012], Logistyka.net, 5.04.2001. Dostępny w Internecie: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:L3JZDRtkrPAJ:old.logistyka.net.pl/index. php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D647%26Itemid%3D40+Intermarche +centrum+logistyczne+dla+41+sklep%C3%B3w&hl=pl&tbo=d&gl=pl&strip=1 .
• Dobson W., Clarke R., Davies S., Waterson M., Buyer Power and its Impact on Competition in the Food Retail Distribution Sector of the European Union, "Journal of Industry, Competition and Trade" 2001, vol. 1, iss. 3, s. 247-281.
• Gorynia M., Pośrednictwo w handlu zagranicznym a teoria kosztów transakcyjnych, "Ekonomista" 1998, nr 4.
• Grupa Carrefour Polska, Galeria Zielone Wzgórze [online, dostęp 20.10.2012]. Dostępny w Internecie: http://www.galeriazielonewzgorze.pl/page/pl/kontakt/grupa-carrefour-polska/.
• Handel wewnętrzny w Polsce w 2007 roku. Raport roczny, IBRKiK, Warszawa 2008. ISSN 18997988.
• Hardt Ł., Ekonomia kosztów transakcyjnych: geneza i kierunki rozwoju, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009. ISBN 978-83-235-0518-1.
• Hardt Ł., Instytucje a koszty transakcyjne w nowej ekonomii instytucjonalnej, "Gospodarka Narodowa" 2005, nr 1-2.
• Intermarche siecią detaliczną roku [online, dostęp 24.06.2011]. Intermarche - Aktualności, 04.2011. Dostępny w Internecie: http://www.intermarche.pl/serwis,aktualnosci,221,2.html.
• Joshi A.W., Stump R.L., The Evolution of Governance in Exchange Relationships: Adapta- tions to the Transaction Cost Analysis Framework and an Empirical Test, American Marketing Association, Conference Proceedings, Chicago 1998, vol. 9.
• Kumar N., The Power of Trust in the Manufacturer-Retailer Relationships, "Harvard Business Review" 1996, November-December.
• Kowalska K., Kontraktowanie i koszty transakcyjne w nowej ekonomii instytucjonalnej, "Gospodarka Narodowa" 2005, nr 7-8.
• Larson P.D., Lush R.F., Quick Response Retail Technology: Integration and Performance Measurement, "The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research" 1990, vol. 1, no. 1.
• Łobejko S., Wykorzystanie kosztów transakcyjnych jako czynnika rozwoju przedsiębiorstw sieciowych [online, dostęp: 12.06.2011], Szkoła Główna Handlowa, Referaty przesłane na konferencję 9 grudnia 2010 r. Dostępny w Internecie: http://www.sgh.waw.pl/katedry/karik/Referat20/S._Lobejko_Wykorzystanie_kosztow_transakcyjnychw_przeds._sieciowych.doc.
• Marki własne w Polsce: szersza oferta, lepsza jakość [online, dostęp 7.04.2009], PMR Publications, 2008. Dostępny w Internecie: http://www.pmrpublications.com/press-releases/102/marki-wlasne-w-polsce-szersza-oferta-lepsza-jakosc.
• Mazur D., Handel tradycyjny trzyma się mocno [online, dostęp 20.10.2012], Retailnet - Portal Centrów Handlowych, 17.09.2010. Dostępny w Internecie: http://retailnet.pl/2010/09/17/handel-tradycyjny-trzyma-sie-mocno/.
• Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Raport o stanie handlu wewnętrznego w 2003 r [online, dostęp 23.06.2011], MGiP, Departament Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2004. ISSN 14293013. Dostępny w Internecie: http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/01E05417-1C2C-46FA-81DA-53EAF34AA86D/9269/raport_hw_2003.pdf.
• O’Connor DW., Retail Concentration & Multinational Expansion: Two Important Retail Trends, "Discount Merchandiser" 1997, vol. 37, iss. 5.
• Pellegrini L., Retailer Brands. A State of the Art. Review, 7th International Conference in the Distributive Trades, Institute of Retail Studies, University of Stirling, 6-8 September 1993.
• Podsumowanie działalności Carrefour Polska w 2005 roku, Informacja Prasowa z 14 grudnia 2005 r. [online, dostęp 12.10.2011]. Dostępny w Internecie: http://prnews.pl/marketing-i-pr/podsumowanie-dziaalnosci-carrefour-polska-w-2005-roku-21686/komentuj/.
• Raport zrównoważonego rozwoju Auchan Polska 2011 [online, dostęp 20.10.2012]. Dostępny w Internecie: http://www.auchan.pl/o-auchan/raport-zrownowazonego-rozwoju-auchan-polska-2011.
• Rindfleisch A., Heide J.B., Transaction Cost Analysis: Past, Present, and Future Applications, "Journal of Marketing" 1997, vol. 61, iss. 4.
• Rodzaje kosztów transakcyjnych. W: Encyklopedia zarządzania: wszystko o zarządzaniu [online, dostęp 9.02.2011]. Dostępny w Internecie: http://mfiles.pl/pl/index.php/Rodzaje_koszt%C3%B3w_transakcyjnych.
• Simon H., Zarządzanie cenami, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Szumilak J., Handel detaliczny - funkcjonowanie i kierunki rozwoju, Oficyna Ekonomiczna, Warszawa 2004. ISBN 83-89355-20-5.
• Tajer S., Logistyka w procesach integracji przedsiębiorstw, "Handel Wewnętrzny" 2004, nr 6.
• W 2013 r rynek marek własnych w Polsce może osiągnąć wartość 47 mld zł [online, dostęp, PMR/portalspozywczy.pl, 12.10.2011. Dostępny w Internecie: http://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/w-2013-r-rynek-marek-wlasnych-w-polsce-moze-osiagnac- wartosc-47-mld-zl,58739.html.
• W Gliwicach powstanie największe centrum dystrybucyjne Tesco [online, dostęp: 20.10.2012], Interia - Biznes, 29.10.2010. Dostępny w Internecie: http://biznes.interia.pl/news/w-gliwicach-powstanienajwieksze-centrum-dystrybucyjne-tesco,1499594.