Badania klimatu Warszawy prowadzone w Zakładzie Klimatologii Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego (1951–2018)

• Authors: Żmudzka Elwira

Title variants

EN

The Warsaw’s climate research conducted in the Department of Climatology, Faculty of Geography and Regional Studies of the University of Warsaw (1951–2018)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule omówiono wybrane aspekty badań klimatu Warszawy prowadzonych przez pracowników Zakładu Klimatologii Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Klimat miast, głównie Warszawy był jednym z ważniejszych zagadnień badawczych podejmowanych w tym ośrodku akademickim. Istotne znaczenie miało uruchomienie z inicjatywy prof. Wincentego Okołowicza stacji meteorologicznej położonej w kampusie głównym UW, w części śródmiejskiej Warszawy. W opracowaniu przedstawiono główne zagadnienia badawcze realizowane w ramach prac indywidualnych i zespołowych oraz prac zleconych i projektów. Zestawiono wybrane prace dotyczące poruszanych zagadnień. Wska-zano na znaczenie studenckich prac dyplomowych w badaniach klimatu Warszawy. Przytoczono niektóre wyniki badań miejskiej wyspy ciepła, jej intensywności oraz uwarunkowań. Wyniki potwierdzają znane prawidłowości, ale jednocześnie ukazują specyfikę klimatu Warszawy wynikającą z jej położenia, a także indywidualnych cech fizjograficznych i układu architektonicznego miasta. W związku z postępującym procesem urbanizacji zagadnieniem kluczowym, szczególnie w kontekście współczesnego wzrostu temperatury powietrza, są działania ukierunkowane na zmniejszenie ekspozycji na obciążenia termiczne oraz ochronę przed zagrożeniami związanymi z meteorologicznymi zjawiskami ekstremalnymi występującymi głównie w półroczu ciepłym.

EN

The article discusses selected aspects of Warsaw’s climate research conducted by employees of the Department of Climatology of the Faculty of Geography and Regional Studies at the University of Warsaw. The climate of cities, mainly Warsaw’s climate, is one of the most important research issues undertaken in this academic center. Of particular importance was establishing, on the initiative of Prof. Wincenty Okołowicz, a meteorological station located on the main campus of the University of Warsaw, in downtown Warsaw. The study presents the main research issues carried out as individual and team works as well as commissioned works and projects. Selected works on the concerned issues are presented. The importance of student diploma theses in research into Warsaw's climate is also pointed out. Some of the results of the research of the urban heat island, its intensity and conditions are shown. The results confirm the known regularities, but at the same time show the specificity of Warsaw’s climate, resulting from its location, as well as the individual physiographic features and architectural layout of the city. As the urbanization progresses, actions of key importance, especially in the context of the contemporary increase in air temperature, are aimed at reducing exposure to thermal stress and protection against risks related to extreme weather events occurring mainly in the warm half-year.

Keywords

PL

klimat; zagadnienia badawcze; miejska wyspa ciepła; Zakład Klimatologii UW; Warszawa

EN

climate; research issues; Urban Heat Island; Department of Climatology UW; Warsaw

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2019
• Volume: 108
• Pages: 127-139

Contributors

author

Żmudzka Elwira

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Katedra Geografii Fizycznej, Zakład Klimatologii

References

• Boryczka J. 1967. Turbulencyjna transformacja pyłu i gazów w atmosferze ziemskiej i jej zależność od parametrów meteorologicznych. Maszynopis pracy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Kli-matologii UW: 1-234.
• Boryczka J. 2001. Zmiany klimatu Warszawy od XVIII do XXI wieku. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 180: 27-37.
• Boryczka J., Okołowicz W. 1964. Turbulencyjne rozprzestrzenianie się pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza w różnych porach roku w zależ-ności od charakteru podłoża ze szczególnym uwzględnieniem warunków miejskich. Przegląd Geofizyczny IX (XVII), 2: 121-137.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Błażek E., Skrzypczuk J. 1998. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t.11. Tendencje wiekowe klimatu miast w Euro-pie. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-258.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Błażek E., Skrzypczuk J., 1999. Atlas współzależności paramet-rów meteorologicznych i geograficznych w Pol-sce. t. 13. Cykliczne zmiany klimatu miast w Europie. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-283.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Kicińska B., Żmudzka E.1992. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 7.Zmiany wiekowe klimatu Polski. WydawnictwaUniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-439.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Lorenc H., Kicińska B., Błażek E., Skrzypczuk J. 2000. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 14. Prognoza zmian klimatu Warszawy w XXI wieku. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-209.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Wawer J., Dobrowolska M., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J., Grzęda M. 2012. Atlas współzależności parame-trów meteorologicznych i geograficznych w Pol-sce. t. 28. Stan zanieczyszczenia atmosfery wWarszawie i innych miastach Polski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warsza-wa: 1-470.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Wawer J., Grabowska K., Dobrowolska M., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J. 2010. Atlas współzależności pa-rametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 25. Zmiany klimatu Warszawy i in-nych miast Europy w XVII–XXI wieku. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-417.
• Burgmann R., Rosen P. A., Fielding E. J. 2000. Syn-thetic aperture radar interferometry to measure Earth's surface topography and its deformation. Annual Review of Earth and Planetary Sciences 28: 169-209.
• CLC. 2012. Corine Land Cover. Retrieved from http://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover/clc-2012.
• Dąbrowska-Zielińska K., Hościło A., Tomaszewska M., Kiryła W. 2015. Wstępna analiza zdjęć satelitar-nych wykonana na potrzeby projektu Life_adaptcity_pl – przygotowanie strategii adaptacji do zmian klimatu miasta metropolitalnego przy wy-korzystaniu mapy klimatycznej i partycypacji społecznej. IGiK, Warszawa (maszynopis).
• Fu P., Rich P. M. 2000. The Solar Analyst 1.0 Manual. USA: HEMI.
• Fu P., Rich P. M. 2002. A geometric solar radiation model with applications in agriculture and forestry. Computers and Electronics in Agriculture 37, 1-3: 25-35.
• Gumiński R. 1950. Ważniejsze elementy klimatu rolni-czego Polski południowo-wschodniej. Wiado-mości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej 3, 1: 57-113.
• Gumiński R. 1952. Bieg roczny występowania mgły w centralnej i wschodniej Polsce. Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej 3, 2a: 103-109.
• Kaczorowska Z. 1962. Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Prace Geograficzne IG PAN 33: 1-112.
• Kaczorowska Z. 1967. Opady Wielkiej Warszawy i jej okolic w okresie 1956–1960. Przegląd Geof-zyczny XII (XX), 3-4: 251-271.
• Kicińska B.,Wawer J. 2005. Urban climate. W:M. Gu-try-Korycka (red.) Urban Sprawl Warsaw Aglomeration. Case study. Warsaw University Press, Warszawa: 155-174.
• Klimat Wielkiej Warszawy w pracach magisterskich Zakładu Klimatologii w latach 1952–2007. 2008. Materiały Zakładu Klimatologii WGSR UW na XII Piknik Naukowy Radia BIS, WGSR UW.
• Kopacz-Lembowicz M. 1978. Wpływ zieleni miejskiej na wielkość ochładzającą powietrza. Prace i Studia Instytutu GeograficznegoUW26, Klimatologia 11: 81-92.
• Kopacz-Lembowicz M. 1991a. Ogólne zasady cyrkulacji powietrza w strefie wielkomiejskiej. W: J. Skorupski, E. Ostaszewska, Z. Biernacki, M. Ko-pacz-Lembowicz – Tereny otwarte w Warszawie –ocena roli w systemach ekologicznych, koncep-cja układu i zasady zagospodarowania. cz. 2. Systemy wymiany i regeneracji powietrza w Warsza-wie. Opracowanie dla Urzędu m.st. Warszawywykonane w Instytucie Miasta wWarszawie: 2-16.
• Kopacz-Lembowicz M. 1991b. Wymiana powietrza wWarszawie. W: J. Skorupski, E. Ostaszewska, Z.Biernacki, M. Kopacz-Lembowicz – Tereny otwarte w Warszawie – ocena roli w systemachekologicznych, koncepcja układu i zasady zago-spodarowania. cz. 2. Systemy wymiany i regene-racji powietrza w Warszawie. Opracowanie dlaUrzędu m.st. Warszawy wykonane w InstytucieMiasta w Warszawie: 17-28.
• Kopacz-Lembowicz M., Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K. 1984. Wpływ zieleni miejskiej na klimat lokalny. W: H. Szczepanowska (red.) Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska miejskiego. PWN, Warszawa: 61-78.
• Kossowska U. 1970. Osobliwości klimatu wielkomiej-skiego na przykładzie Warszawy. Maszynopis pracy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Klimatologii UW; skrót pracy: 1973. Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW 12, Klimatologia 7: 141-185.
• Kossowska-Cezak U. 1977. Warunki termiczne War-szawy. Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW 22, Klimatologia 9: 5-38.
• Kossowska-Cezak U. 1978. Wpływ dużego kompleksu zieleni miejskiej na warunki termiczno-wilgotnościowe (na przykładzie warszawskiego Ogro-du Zoologicznego). Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW26, Klimatologia 11: 11-36.
• Kossowska-Cezak U. 1998. Wpływ rozwoju terytorialnego Warszawy na warunki termiczne. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica 3: 51-57.
• Kossowska-Cezak U. 2002. Zmiany różnicy tempera-tury powietrza między śródmieściem a peryferiami Warszawy od 1933 do 2000 roku. Przegląd Geofizyczny XLVII, 3-4: 203-209.
• Kossowska-Cezak U. 2005. Zmiany termicznych pór roku w Warszawie w okresie 1933–2004. Przegląd Geofizyczny L, 3-4: 265-277.
• Kuchcik M. 2000. Wpływ warunków aerosanitarnych i biometeorologicznych na zgony mieszkańców Warszawy. Maszynopis pracy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Klimatologii UW: 1-208.
• Kulesza K., Żmudzka E., Leziak K. 2017.Modern ther-mal hazards in a big city – how to detect, analyse and assess them? The case of Warsaw, Poland. Cities and Climate Conference 2017, September 19th-21st, 2017, Potsdam, Germany. Potsdam Intitute for Climate Impact Research, Potsdam: 95.
• Lindner-Cendrowska K. 2012. Warunki odczuwalne na standardowej stacji meteorologicznej a bio-klimat miejskich obszarów zabudowanych (na przykładzie Warszawy). W: K. Fortuniak, J. Jędruszkiewicz, M. Zieliński (red.) Przestrzeń w badaniach geograficznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 95-102.
• Lindner-Cendrowska K. 2013. Assessment of bioclimatic conditions in cities for tourism and recreational purposes (A Warsaw case study). Geo-graphia Polonica 86, 1: 55-66.
• Lindner-Cendrowska K., Błażejczyk K. 2018. Impact of selected personal factors on seasonal variability of recreationist weather perceptions and preferences in Warsaw (Poland). International Journal of Biometeorology 62, 1: 113-125.
• Martyn D. 1978. Wpływ śródmiejskiego parku na warunki termiczno-wilgotnościowe powietrza (na przykładzie Ogrodu Saskiego w Warszawie). Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW 26, Klimatologia 11: 37-80.
• Okołowicz W. 1961. Przyczynek do znajomości klimatu Warszawy. Wiadomości Uzdrowiskowe VI, 1-2: 163-169.
• Okołowicz W. 1962. Zachmurzenie Polski. Prace Geograficzne IG PAN 34: 9-107.
• Olszewski K. 1978. Rola trawników w kształtowaniu warunków termiczno-wilgotnościowych w mie-ście. Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW 26, Klimatologia 11: 93-115.
• Rabczenko D., Wojtyniak B., Kuchcik M., Szymalski W., Seroka W., Żmudzka E. 2016. Związek umieralności mieszkańców Warszawy z wysoką temperaturą powietrza, w latach 2008–2013. Association between high temperature and mortality of Warsaw inhabitants, 2008-2013. Przegląd Epidemiologiczny 70, 4: 629-640.
• Rich P. M., Dubayah R., Hetrick W. A., Saving S. C. 1994. Using Viewshed Models to Calculate In-tercepted Solar Radiation: Applications in Ecology. American Society for Photogrammetry and Remote Sensing Technical Papers: 524-529.
• Stopa-Boryczka M. 1988. Air temperature field defor-mation under the influence of build-up area in Warsaw. Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development 3, 1: 133-144.
• Stopa-Boryczka M. 1992. Deformacja pól zmiennych meteorologicznych przez zabudowę w Warszawie. Prace i Studia Geograficzne 11: 39-73.
• Stopa-Boryczka M. (red.) 2003. Studies on the climate of Warsaw. Wydawnictwo Uniwersytetu War-szawskiego, Warszawa: 1-208.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J. 1989. Wpływ czynników antropogenicznych na klimat lokalny Warszawy. Acta Universitatis Carolinae, Geographica 24, 2: 49-66.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J. 2018. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 38-39. Postęp badań zmian klimatu Warszawy w ostatnich stuleciach (XVIII–XXI). Wydział Geografii i Studiów Re-gionalnych UW, Warszawa: 1-428.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Błażek E., Skrzyp-czuk J. 1995. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t.9. Naturalne i antropogeniczne zmiany klimatuWarszawy. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-322.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J. 2010. Impact of build-up areas and housing estate vegetation on diversity of the local climate in Warsaw. Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development 14, 1: 121-134.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J., Dobrowolska M., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J. 2009. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 23. Klimat Warszawy i innych miast Polski. Studia porównawcze. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-383.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J., Dobrowolska M., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J. 2010. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 24. Klimat Warszawy i miejscowości strefy podmiejskiej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-333.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J., Grabowska K.2011. Cykliczne zmiany miejskiej wyspy ciepła w Warszawie i ich przyczyny. Prace i Studia Geograficzne 47: 409-416.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J. 2008. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. t. 22. Wpływ zabudowy i zieleni osiedlowej na zróżnicowanie klimatu lokal-nego w Warszawie. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 1-332.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Błażek E., Kicińska B., Żmudzka E. 1994. The heat island in Warsaw and its effects. Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development 6, 1: 93-102.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Błażek E., Kicińska B., Żmudzka E. 1995. Antropogeniczne zmiany temperatury powietrza w War-szawie: pozytywne i negatywne skutki. Anthro-pogenic changes of the air temperature in Warsaw: positive and negative effects. W: K. Kłysik (red.) Klimat i bioklimat miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 169-179.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Boryczka J., Ryczywolska E., Górka A. 1982. Ocena klimatu lokalnego do projektu osiedla mieszkanio-wego w Białołęce Dworskiej, Człowiek i Środo-wisko 6, 3-4: 335-349.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Kossowska-Cezak U., Mierzwiński B, Wawer J. 1986. Deformacja pól zmiennych meteorologicznych pod wpływem zabudowy. Materiały z I Sesji Na-ukowej Instytutu Nauk Fizycznogeograficznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 137-142.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Kossowska-Cezak U., Ryczywolska E., Wawer J. 1984. Badania wpływu zabudowy na klimat lokalny w Warszawie. Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji nt. Klimat i bioklimat miast, Łódź, 22-24 listopada 1984 r. Uniwersytet Łódzki, Łódź: 29-35.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Mierzwiński B, Wawer J. 1991. Zależność pola temperatury powietrza od charakteru zabudowy. Acta Universitatis Wratislaviensis No 1213, Prace Instytutu Geograficznego, Seria A – Geografia Fizyczna 5: 187-188.
• Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Wawer J. 2001. Klimat Warszawy w pracach Zakładu Klimatologii Uniwersytetu Warszawskiego. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 180: 57-69.
• Wawer J. 1994. Cechy termiczne klimatu lokalnego Warszawy. Maszynopis pracy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Klimatologii UW.
• Wawer J. 1995. Wpływ warunków pogodowych na intensywność miejskiej wyspy ciepła w Warszawie. W: K. Kłysik (red.) Klimat i bioklimat miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 71-78.
• Wawer J. 1997. Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Prace i Studia Geograficzne 20: 145-197.
• Wawer J. 1999. Zależność miejskiej wyspy ciepła od cyrkulacji atmosferycznej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 3: 45-50.
• Żmudzka E. 2008. Zmiany zachmurzenia w Warszawie w drugiej połowie XX wieku. W: K. Kłysik. J. Wibig. K. Fortuniak (red.) Klimat i bioklimat miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 165-177.
• Żmudzka E. 2010. Warunki nefologiczne aglomeracji warszawskiej. W: Barwiński M. (red.) Obszary metropolitalne we współczesnym środowisku geograficznym, tom 2. 58. Zjazd Polskiego To-warzystwa Geograficznego Łódź 2010. Oddział Łódzki PTG, Wydział Nauk Geograficznych UŁ, Łódź: 285-298.
• Żmudzka E. 2016. Zmienność czasowa i zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu na terenie Warszawy. Zakład Klimatologii WGSR UW, Warszawa (maszynopis).
• Żmudzka E. (red.) 2013. Wkład geografów Uniwersytetu Warszawskiego w badania środowiska przyrodniczego i społeczno-ekonomicznego miasta Warszawy i województwa mazowieckiego (2003–2013). WGSR UW, Warszawa: 1-108.
• Żmudzka E., Kossowska-Cezak U., Dobrowolska M. 2003. Circulation’s Requirements of the Urban Heat Island Variations in Warsaw. W: K. Kłysik, T.Oke, K. Fortuniak, S. Grimmond, J. Wibig(red.) Fifth International Conference on UrbanClimate, 1-5 September, 2003, Łódź, Poland,Proceedings, Vol. 1. Department of Meteorol-ogy and Climatology, Faculty of GeographicalSciences, University of Łodź, Łódź: 163-166.
• Żmudzka E., Kulesza K., Lenartowicz M., Leziak K., Magnuszewski A. 2019. Assessment of modern hydrometeorological hazards in a big city – identification for Warsaw. Meteorological Applicaxctions: 1-11, https://doi.org/10.1002/met. 1779.