Uwagi o nowożytnych sakrariach węgierskich. Tradycje włoskie i ślady oddziaływania w Polsce

• Authors: Korpysz Ewa

Title variants

EN

On Modern Hungarian Sacraria. Italian Traditions and Traces of Their Impact in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Wall tabernacles became popular in Hungary in the 1 st quarter of the 16 th century. Their form and decoration echoed Italian models. The most interesting and the biggest preserved monuments of the type can be found in the tabernacles in Nyitra, Pest, and Pécsu. That sacraria boast of similarities in decoration and ornamental motifs. Their models had travelled from Italy, reaching not only the territory of central Hungary, but further eastward, as far as Transylvania and eastern territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The all’antica motifs, known from Hungarian tabernacles, appeared in the sacraria in Zielonki, Stary Wiśnicz, and Zawichost.

Keywords

EN

Wall tabernacles; Hungary; Nyitra; Pest; Pécsu; sacraria; all’antica motifs

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2014
• Volume: 76
• Issue: 3
• Pages: 359-401

Contributors

author

Korpysz Ewa

References

• Balogh Jolán, „I monumenti del Rinascimento della chiesa parrochiale di Pest”, Rivista d’Arte, 20: 1938.
• Balogh Jolán, Az erdélyi renaissance, t. I: 1460-1541, Kolozsvár 1943.
• Balogh Jolán, „La cappella Bakócz di Esztergom”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 3:1956, z. 1-4.
• Balogh Jolán, „Johannes Duknovich de Traugurio”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 7:1960, z. 1-2.
• Balogh Jolán, A művészet Mátyás király udvarában, Budapeszt 1966.
• Balogh Jolán, „I mecenati ungheresi del primo rinascimento”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 13: 1967, z. 1-3.
• Balogh Jolán, „Késörenaissance köfaragóműhelyek, cz. II: Kolozsvári műhelyek”, Ars Hungarica 1974, nr 2.
• Balogh Jolán, „Tabernakel im Tereske (um 1485-1500)”, [w]: Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Balogh Jolán, „Tabernakel aus Sajókaza”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Balogh Jolán, „Tabernakel aus Kővesd”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Balogh Jolán, „Die Renaissance-Tabernakel”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Balogh Jolán „Tabernakel des Bischofs Georg Szathmári (um 1510-1520)”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458-1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Balogh Jolán, Kolozsvári kőfaragó műhelyek XVI. század, Budapest 1985.
• Baum Julius, Dekorative Plastik der Frührenaissance in Italien, Stuttgart 1920.
• Białostocki Jan, The Art of the Renaissance in Eastern Europe. Hungary, Bohemia, Poland, London 1976.
• Białostocki Jan, „Renesans polski i renesans europejski”, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976.
• Borsook Ewa, „Cults and Imaginery at Sant Ambroggio in Florence”, Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz, 25: 1981, cz. 2.
• Carl Doris, Benedetto da Maiano. Ein Florentiner Bildhauer an der Schwelle zur Hochrenaissance, Regensburg 2006.
• Carl Doris, „Il ciboro di Benedtto da Maiano nella Cpella Maggiore di San Domenico a Siena: un contributo al problema dei ciborii Quattrocenteschi”, Rasegna d’Arte, 42, ser. 4,6, 1990.
• Caspary Hans, Das Sakramentstabernakel in Italien bis zum Konzil von Trient. Gestalt, Ikonographie und Symbolik, kultische Funktion, München 1964.
• Caspary Hans, „Ancora sui tabernacoli eucharistici del quattrocento”, Antichità viva, t. 3, 1964.
• Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982.
• Czyżewski Krzysztof, „Ze studiów nad wyposażeniem katedry krakowskiej (koniec wieku XV – początek wieku XVII). Ołtarz zwany Zatorskim”, Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU, t. 62, Kraków 1998.
• Czyżewski Krzysztof, Walczak Marek, „O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów in modo crucis na ziemiach Rzeczypospolitej”, [w:] Sztuka dawnej Ziemi Chełmskiej i Województwa Bełskiego, Kraków 1999.
• Dettloff Szczęsny, „Trochę gotyckiej rzeźby wielkopolskiej”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury III, 1934-1935.
• Divéky Adorián, „Królewicz Zygmunt na dworze Władysława II króla węgierskiego”, [w:] Medievalia. W 50 rocznicę pracy naukowej Jana Dąbrowskiego, Warszawa 1960.
• Dubowski Adam, Zabytkowe kościoły Wielkopolski, Poznań-Warszawa-Lublin, 1956.
• Farbaky Péter, „A budai középkori királyi palota díszudvara”, Ars Hungarica 1988, nr 2.
• Farbaky Péter, „Reneszánsz a barokkban. A pécsi székesegyház Szatmári – tabernákulumának oltárrá alakítása”, Ars Hungarica 1997, nr 1-2.
• Farbaky Péter, „György Szatmári (c.1457-1524), patron of renaissance architecture in early 16th century Hungary”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 41:1999/2000, z. 1-4.
• Farbaky Péter, „Dominus det nobis et regno pacem. Ein Mäzen unter den Jagiellonen: György Szatmári (1457-1524)” [w:] Die Jagiellonen. Kunst und Kultur einer europäischen Dynastie an der Wende zur Neuzeit, Nürnberg 2002.
• Farbaky Péter, Szatmári György a mecénás, Budapest 2002.
• Feuer-Tóth Rózsa, Renaissancebaukunst in Ungarn, Budapeszt 1981, s. 21-23
• Fisković Cvito, „Ivan Duknović Dalmata, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 13:1967, z. 1-3.
• Forster Dorothea, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
• Gatti Perer Maria Luisa, „Cultura e socialità dell’altare barocco nell’antica Diocesi di Milano”, Arte lombarda, t. 42/43, 1975.
• Genthon István, Kunstdenkmäler in Ungarn, Leipzig 1974.
• Gerevich László, „Johannes Fiorentinus und die pannonische Renaissance”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 6: 1959, z. 3-4.
• Horler Miklós, „A buda–nyéki királyi villa epuletei”, Ars Hungarica 1986, nr 1.
• Horler Miklós, „Les édifices de la villa royale de Buda-nyék”, Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae, 33:1987-1988, z. 1-2.
• Horler Miklós, The Bakócz Chapel of Esztergom Cathedral, Budapeszt 1990.
• Ivandija Antun, Keškemet Duško, Church Art in Croatia, Zagreb bmdw, s. 14 nlb; Ivan SRŠA, „Gotičko - renesansna faza crkve sv. Lovre“, [w:], Požega. Crkva sv. Lovre, Izvještaj o najznačajnijim rezultatima konzervatorskim i arheološkim istraživanjima I i II dio, Zagreb, 1992.
• Jakimowicz Teresa, „Pałac Górków w Poznaniu”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyk” 10: 1965.
• Kalinowski Lech, „Treści ideowe i artystyczne kaplicy Zygmuntowskiej”, Studia do dziejów Wawelu, t. 2, 1960.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. I: Województwo krakowskie, z. 4: Powiat chrzanowski, oprac. Jerzy Szablowski, Warszawa 1952.
• Kębłowski Janusz, „Sztuka renesansu i manieryzmu. Rzeźba”, [w:] Dzieje Wielkopolski do roku 1793, t. I, pod red. J. Topolskiego. Poznań 1969.
• Kębłowski Janusz, „Zagadnienie odrębności sztuki w Wielkopolsce w XVI i pierwszej połowie XVII”, [w:] Studia nad renesansem w Wielkopolsce, pod. red. Tadeusza Rudkowskiego, Warszawa 1970.
• Kobielus Stanisław, Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Tyniec/Kraków 2006.
• Komornicki Stefan, „Kaplica Zygmuntowska w katedrze na Wawelu 1517-1533”, Rocznik Krakowski, t. 23, 1932.
• Komornicki Stefan, „Ołtarz renesansowy w Zatorze”, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki w Polsce, t. IX, 1913.
• Korpysz Ewa, „Renesansowe sakrarium w kościele parafialnym w Dobromilu”, Biuletyn Historii Sztuki, 2008, nr 2/4.
• Korpysz Ewa, Fundacja biskupa „György Szathmáry’ego dla katedry w Pécs”, Biuletyn Historii Sztuki, 2010, nr 1-2.
• Korpysz Ewa, „Kora újkori magyarországi fali tabernákulumok díszítései”, Barokk. Történelem – Irodalom – Müvészet, 2010.
• Korpysz Ewa, „Историко-мистецка цінніст резиденційного комплексу Баторіїв угорського міста Нійрбатор” [w:] Жовківські читання 2013, Збірник Cтатей Другої Міжнародної Наукової Конференції „Музей в сучасному світі” , Львів: Растр 7, 2013.
• Korpysz Ewa, „Zmiany w sposobie przechowywania Eucharystii w świetle działalności bp Gian Mattea Gibertiego oraz potrydenckich reform św. Karola Boromeusza i późniejszych synodów”, [w:] Sztuka po Trydencie. Studia de Arte Moderna I, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, pod. red. Kazimierza Kuczmana i ks. Andrzeja Witko, Kraków 2014.
• Łoziński Jerzy, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520 – 1620, Warszawa 1973.
• Kozakiewiczowa Helena, „Relazioni artistiche tra Roma e Cracovia nella prima metà del’500”, Akademia Polacca delle Scienze. Biblioteca e Centro di Studi a Roma. Conferenze, fasc. 53. Wrocław 1972.
• Kozakiewiczowa Helena, Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984.
• Krukowska Maria, Jugosławia, Warszawa 1985.
• Die Kunst in der Slovakei. Eine Sammlung von Dokumenten, red. Karel Šourek, Melantrich 1939.
• Manteuffel Tadeusz, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa, 1978.
• Markham Schulz Anne, The Sculpture of Bernardo Rossellino and his Workshop, Princeton, New Jersey 1977.
• Markham Schulz Anne, Giammaria Mosca, called Padovano, a Renaissance Sculptor in Italy and Poland, The Pennsylvania State University 1998.
• Medvecký Jozef, „Renesančné pastofórium w Nitre”, Pamiatky a muzeá. Revue pre kulturne dedičtwo, 57: 2008, nr 1.
• Medvecký Jozef, „Ranorenesančné tabernákulum z roku 1497 w Nitre”, Pamiatky a muzeá. Revue pre kulturne dedičtwo, 57:2008, nr 3.
• Mikó Árpád, „Ippolito d’Este esztergomi érseki udar és a reneszánsz kőfaragás Magyarországon (1487-1497)”, Ars Hungarica 1988, nr 2.
• Mikó Árpád, A reneszánsz Magyarorszagón, Budapest 2009.
• Mikó Árpád, „A bártfai városháza. Adalékok a Jagielló-kori reneszánsz történetéhez Felső- Magyarorszagón”, Művészettörténeti Értesítő, 53:2004, nr 1-4.
• Miziołek Jerzy, „Sacrarium fieri pulchrum, firmum ac solidum: wawelskie tabernakulum Padovano”, [w:] Studia Waweliana, t. II, 1993.
• Miziołek Jerzy, „Opus egregium ac spectandum. Il tabernacolo eucaristico di Gianmaria Mosca, detto Il Padovano, per la Cattedrale di Cracovia”, Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz, 37: 1993, cz. 2/3.
• Molè Wojsław, „Problem renesansu na Półwyspie Bałkańskim i w Europie Wschodniej”, Biuletyn Historii Sztuki, 1952, nr 2.
• Molè Wojsław, Sztuka Słowian Południowych, Wrocław 1962.
• Mossakowski Stanisław, Kaplica Zygmuntowska (1515-1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I, Warszawa 2007.
• Nussbaum Otto, Die Aufbewahrung der Eucharistie, Bonn 1979.
• Nowiński Janusz, Ars Eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu eucharystii w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, Warszawa 2000.
• Obłąk Jan, „Gotyckie tabernakula w Diecezji Warmińskiej”, [w:] Sztuka Pobrzeża Bałtyku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk 1976, Warszawa 1978.
• Pajorin Klara T., Koroknay Éva Sz., „Titus Livius: Historiarum Decas IV. De bello Macedonico (aus der Bibliothek von Johannes Vitéz)”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Pattantyús Manga, „Nagyrévy András és a pesti belvárosi plébániatemplom reneszánsz tabernákulumai”, Művészettörténeti Értesítő, 47: 1998.
• Pelc Milan, Renesansa. Povijest umjetnosti u Hrvatskoj, Zagreb 2007.
• Poeschke Joachim, Die Skulptur der Renaissance in Italien, München 1990.
• Przybyszewski Bolesław, „Kościół parafialny Zielonkach pod Krakowem z pierwszej połowy XVI w.”, Sprawozdania PAU 1949.
• Przybyszewski Bolesław, „Muratorzy i kamieniarze zajęci przy budowie zamku królewskiego na Wawelu”, Biuletyn Historii Sztuki, 1955, nr 1.
• Ptaśnik Jan, Cracovia artificum 1501–1550, t. V, Kraków 1936, z. 1.
• Raible Feliks, Der Tabernakel einst und jetzt, Freiburg im Breisgau 1908.
• Ratajczak Tomasz, „Mistrz Benedykt – królewski architekt Zygmunta I”, Kraków 2011.
• Rekettyés Maria, Stosunki polityczne i kulturalne polsko-węgierskie za Władysława Jagiellończyka, Wrocław 1999.
• Röll Johannes, Giovanni Dalmata, Worhms am Rhein, 1994.
• Ross Juliusz, „Więzi artystyczne zachodniej Słowiańszczyzny w latach 1500-1650”, [w:] Studia Renesansowe, t. III, 1963.
• Ross Juliusz, „Z badań nad związkami Słowacczyzny i Małopolski w dziedzinie architektury i rzeźby architektonicznej z okresu renesansu (do 1580 r.)”, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976.
• Ross Juliusz, „Z dziejów związków artystycznych polsko-czeskich i polsko- słowackich epoce Odrodzenia”, Biuletyn Historii Sztuki, 1953, nr 3-4.
• Ross Juliusz, „Bardiów a początki renesansu w architekturze Muszyny i Nowego Sącza”, Rocznik Sądecki, 13: 1972.
• Sándor Mária G., „Renaissancebauten in Siklós bei Fünfkirchen”, [w:] Schallaburg 82. Matthias Corvinus und die Renaissance in Ungarn 1458–1541. Katalog des Niederösterreichischen Landesmuseums. Neue Folge nr 118, Wien 1982.
• Sinko-Popielowa Krystyna, „Renesansowe cyborium z r. 1542 w Zawichoście”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury VI, 1938.
• Štefanac Samo, Kiparstvo Nikole Firentinca i njegovog kruga, Split 2006, (Biblioteka znanstvenich djela, 149).
• Stolot Franciszek, „Płyty z postaciami aniołów – adorantów”, [nota katalogowa w:] Wawel 1000-2000: Wystawa jubileuszowa: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry, Zamek Królewski na Wawelu, maj-lipiec 2000; Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, Muzeum katedralne na Wawelu, maj-wrzesień 2000. Katalog, t. I, red. naukowa Magdalena Piwocka i Dariusz Nowacki, Kraków 2000.
• Świszczowski Stefan, „Ołtarz renesansowy z kaplicy św. Trójcy na Wawelu. Problem atrybucji i autorstwa”, [w:] Studia do dziejów Wawelu, t. I. 1955.
• Targosz Karolina, „Kaplica Zygmuntowska jako neoplatoński model świata”, Biuletyn Historii Sztuki 1986, nr 2-4.
• Tomkowicz Stanisław, „Zabytki kościoła w Zielonkach pod Krakowem”, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, t. VII, z. IV, 1905.
• Torbus Tomasz, „Mythos und Wirklichkeit, Die ungarischen Einflusse auf die Architektur in Polen und Litauen um 1500”, [w:] Hofkultur der Jagiellonendynastie und verwandter Fürstenhäuser / The Culture of the Jagellonian and the Realted Courts, Studia Jagiellonica Lipsiensia, Bd 6, Ostfildern 2010.
• Török Gyöngyi, „Die Ursprünge der jagiellonischen Renaissance in Ungarn während des Königs Matthias Corvinus (1458-1490”), [w:] Die Jagiellonen. Kunst und Kultur einer europäischen Dynastie an der Wende zur Neuzeit, Nürnberg 2002.
• Tóth Sándor, „Az esztergomi Bakócz-kápolna történelmi helye”, Ars Hungarica, 1990, nr 2.
• Witanowski Michał Rawita, „Ołtarzyk kamienny w kościele kolskim”, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne 3: 1897, nr 1-2.
• Vukičević-Samaržija Diana, „Umjetnička svjedočanstva srednjeg vijeka, crkva sv. Lovre”, [w:] Kulturna baština Požege i Požeštine, Požega, 2004.
• Zádor Anna, Die Kathedrale von Esztergom. Budapest 1970.
• Zahorska Stefania, „O pierwszych śladach Odrodzenia w Polsce”, Prace Komisji Historii Sztuki, 1922, t. II.