Polska i Ukraina na tle zmian w układzie geopolitycznym

• Authors: Stec Andrzej

Title variants

EN

Poland and Ukraine against the background of changes in the geopolitical system

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polskę i Ukrainę łączy przeszło tysiącletnie sąsiedztwo oparte na podobnych doświadczeniach oraz złożonej historii. Oba kraje z racji położenia geograficznego znalazły się na styku rywalizacji mocarstw, tj. Stanów Zjednoczonych i Chin, które chcą rozszerzyć swoje wpływy na państwa naszego regionu. Dużego znaczenia nabiera w tej sytuacji polityka Federacji Rosyjskiej, która dzięki potencjałowi obszarowemu uzyskuje możliwość rewizji ładu światowego i kwestionowania pozycji Stanów Zjednoczonych. Realizacja koncepcji chińskiego Nowego Jedwabnego Szlaku może doprowadzić do zasadniczego przewartościowania i podważenia koncepcji światowego systemu potęg morskich w drodze zmiany „architektury handlu”, co będzie miało bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo naszego regionu.

EN

Poland and Ukraine have been joined over millennia based on similar experiences and a complex history. Both countries, due to their geographical location, have found themselves at the crossroads of great-power rivalry. The United States and China both want to expand their influence in the region. An important role in this situation is the policy of the Russian Federation which, thanks to the area's potential, has the opportunity to revise global governance and challenge the position of the United States. Implementation of the concept of the New Chinese Silk Road may lead to a fundamental re-evaluation and undermine the concept of a global system of maritime powers, by amending the "trade architecture", which will have a direct impact on the security of the region.

Keywords

PL

Polska; Chiny; Ukraina; USA; geopolityka; geostrategia; bezpieczeństwo; Nowy Jedwabny Szlak

EN

Poland; China; Ukraine; USA; geopolitics; geostrategy; security; the New Silk Road

• Publisher: Uniwersytet Pomorski w Słupsku
• Journal: Studia nad Bezpieczeństwem
• Year: 2017
• Issue: 2
• Pages: 119–128

Dates

published

2017-05-21

Contributors

author

Stec Andrzej

• Akademia Pomorska w Słuspku

References

• 1. Zob. szerzej: J. Grygiel, Great Powers and Geopolitical Change, Baltimore 2006, s. 24.
• 2. J. Bartosiak, Pacyfik i Eurazja. O wojnie, Warszawa 2016, s. 38.
• 3. Zob. szerzej: L. Moczulski, Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa 2000, s. 505–507.
• 4. Finlandyzacja (fiń. Suomettuminen) – ograniczenie przez obce mocarstwo (dawniej Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich a obecnie Federację Rosyjską) swobody polityki zagranicznej innego państwa w zamian za rzekomy brak interwencji w politykę wewnętrzną. Przejawiała się ona w ścisłych związkach gospodarczych oraz rosyjskich próbach interwencji w wewnętrzne sprawy Finlandii, dotyczące np. obsady wysokich stanowisk w tym kraju, oraz na niedrażnieniu Moskwy, a czasami wręcz wychodzeniu naprzeciw jej zamiarom.
• 5. Por. M. Kaczmarski, Kruchy „reset”. Bilans i perspektywy przemian w relacjach rosyjsko-amerykańskich, Warszawa 2011, s. 7–25.
• 6. Zarówno działania dyplomacji amerykańskiej oparte na założeniu, że FR jest zbyt słaba, aby wytrzymać długofalowy konflikt polityczno-wojskowy, co mogłoby rodzić chaos w szerokim wymiarze, jak i działania dyplomacji niemieckiej, dążącej za wszelką cenę do współpracy z Rosją opartej na zasadzie „po pierwsze Rosja”, zmierzają do akceptacji agresji i okrucieństwa jako podstaw polityki FR względem sąsiadów. Gdy doda się do tego szeroko promowaną w rosyjskich mediach dezinformację, mówiącą o tym, iż FR otaczają zewsząd niebezpieczeństwa, wrogowie, a inne kraje przygotowują się do wojny z nią – to widzimy mit, powtarzany już od czasów carskich. Zob. szerzej: Є. Добровольський, Сусіди, Тернопіль, 2015, s. 186–187.
• 7. Międzymorze – idea polityczna wysuwana przez Józefa Piłsudskiego, zakładająca utworzenie federacji państw Europy Środkowej i Wschodniej. Docelowo do Międzymorza należeć miał obszar między morzami Adriatyckim, Bałtyckim a Czarnym („Morza ABC”), a konkretnie Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Białoruś, Ukraina, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Jugosławia oraz ewentualnie Finlandia, w celu stworzenia sił mogących stawić opór zarówno Niemcom, jak i Rosji. W ciągu dwóch dekad od porażki idei Międzymorza wszystkie państwa mające być członkami federacji znalazły się w strefie wpływów ZSRR lub III Rzeszy.
• 8. Oficjalnie ok. 4,7% PKB FR przeznaczonych jest na wojsko (nieoficjalnie znacznie więcej, przyp. autor) a udział w światowym handlu bronią wynosi 23%, SIPRI, TRENDS IN INTERNATIONAL ARMS TRANSFERS, 2016, s. 1–3; www.sipri.org/sites/default/files/Trends-in-international-arms-transfers-2016.pdf (dostęp: 28.02.2017).
• 9. System światowy utrzymywany przez potęgę wojskową USA wciąż obowiązuje, ale słabnie i jego przetrwanie nie jest pewne. Pauza geopolityczna, zwana jednobiegunową chwilą, trwająca od zakończenia zimnej wojny, właśnie się skończyła. Kluczowe elementy składające się na fundamenty systemu są kwestionowane, w szczególności: zdolność Stanów Zjednoczonych do swobodnej projekcji siły na morzach i oceanach oraz w strefie przybrzeżnej Eurazji (Rimland), siła i dynamika ekonomiczna Stanów Zjednoczonych oraz dominacja gospodarcza Ameryki w świecie w obliczu rosnącej potęgi gospodarczej Chin i kluczowego miejsca Chin w globalnej gospodarce. J. Bartosiak, Pacyfik i Eurazja…, s. 21.
• 10. Rosja przerzuciła znaczną liczbę wojska ze swych wschodnich granic w pobliże Ukrainy. Nastąpił także przełom we współpracy energetycznej w postaci zgody na budowę odnogi ropociągu Wschodnia Syberia–Ocean Spokojny do Chin i akceptacja kredytów chińskich na 25 mld USD. Chiny stały się kluczowym partnerem w rozwoju rosyjskiego Dalekiego Wschodu (program zaakceptowano w 2009 r.). Rosja zdecydowała się także na zaostrzenie relacji z Japonią (która jest potencjalnym partnerem w hamowaniu wzrostu Chin), eskalując spór terytorialny o Wyspy Kurylskie w momencie podobnych napięć między Pekinem a Tokio. Również postawa Moskwy w kryzysie koreańskim, taka sama jak podejście chińskie, demonstruje brak gotowości do zacieśnienia relacji z Koreą Południową. M. Kaczmarski, Kruchy „reset”…, s. 25.
• 11. Zob. szerzej: T. Dmochowski, Koncepcje bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej 1997–2000, „Cywilizacja i Polityka” 2008, nr 6, s. 158–177.
• 12. W Rosji nadal pokutuje mit, iż imperialność tego kraju bez kontroli nad Ukrainą byłaby nie w pełni wartościowa. Większość Rosjan uznaje Ukraińców nie za odrębny naród, lecz tzw. bratni naród. W podobnym tonie wypowiada się także kremlowska propaganda, propagując „federalizację Ukrainy”, wspólne życie „dwóch bratnich narodów”, z czego Rosjanie to ten rzekomo starszy brat – choć w rzeczywistości jest odwrotnie. Zob. szerzej: Є. Добровольський, Сусіди, Тернопіль, 2015, s. 178.
• 13. Zob. szerzej: Raport Akademii Europejskiej Krzyżowa – Kryzys finansowy Rosji i gospodarka Zachodu, http://akademia.krzyzowa.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id= 87&catid=12&Itemid=211&lang=pl (dostęp: 28.02.2017).
• 14. Zob. szerzej: K. Czerniewicz, Konfrontacji ciąg dalszy. Co mówi rosyjska strategia bezpieczeństwa, Ośrodek Analiz Strategicznych, https://oaspl.org/2016/02/16/konfrontacji-ciag-dalszy-co-mowi-rosyjska-strategia-bezpieczenstwa/ (dostęp: 28.02.2017).
• 15. Tamże, s. 2.
• 16. Zob. szerzej: C. Dawisha, Putinʼs Kleptocracy. Who Owns Russia, New York 2015, s. 104–317.
• 17. Zob. szerzej: M. Menkiszak, Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, www. osw.waw.pl/pl (dostęp: 28.02.2017).
• 18. Zob. także: M. Kowalewski, Polsko-rosyjska wojna handlowa, „Wprost” 2016, nr 7, s. 4–5, www.wprost.pl/tylko-u-nas/532030/Polsko-rosyjska-wojna-handlowa-Przy-granicy-traca-wszyscy.html (dostęp: 28.02.2017).
• 19. J. Grubicka, Polityka cyberbezpieczeństwa Polski wobec kryzysu ukraińskiego, [w:] Bezpieczeństwo państw Europy Środkowo-Wschodniej w kontekście konfliktu na Ukrainie, red. T. Pączek, Słupsk 2016, s. 273–290. Zob. także, S. Krawiec, Kobieta od cyberroboty, „Wprost” 2016, nr 7, s. 40–42.
• 20. E. Żemła, Batalia o bezpieczeństwo, „Wprost” 2016, nr 7, s. 17–19.
• 21. O odpowiedzialności państwa za działania zabronione zob. szerzej: M. Balcerzak, Odpowiedzialność międzynarodowa państwa za działania zabronione a systemowy charakter prawa międzynarodowego, [w:] Państwo a prawo międzynarodowe jako system prawa, red. R. Kwiecień, Lublin 2015, s. 319–335.
• 22. C. Marcinkowski, Hybrydowy charakter konfliktu zbrojnego na Ukrainie (2014–2015). Implikacje dla przyszłości, [w:] Bezpieczeństwo państw Europy Środkowo-Wschodniej…, s. 61–70.
• 23. J. Bartosiak, Pacyfik i Eurazja…, s. 572.
• 24. P. Żurawski vel Grajewski, Polska polityka wschodnia 1989–2015, wymiar narodowy i unijny, Kraków 2016, s. 115.
• 25. Termin państwa sworznia (pivotal states) oznacza państwa, których znaczenie geopolityczne przekracza ich potencjał, i których los wpływa na zachowanie graczy mocarstwowych. Z. Brzeziński, Wielka szachownica, Warszawa 1998, s. 41.
• 26. W Polsce dużą wagę przywiązuje się do uczestnictwa w Pakcie Północnoatlantyckim, który jednak nie rozwiąże ani wszystkich, ani większości problemów bezpieczeństwa. Stosunki dobrosąsiedzkie zaś mogą w niektórych sytuacjach przechylić szalę zwycięstwa, np. pomoc węgierska w postaci dostaw broni i amunicji w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Należy w tym miejscu rozważyć analizę sojuszy, której dokonał Robert Kupiecki: „Na przestrzeni ostatnich 400 lat trzy czwarte zawieranych sojuszy nie zostało dotrzymanych, a w co dziesiątym sojusznik wystąpił przeciwko sojusznikowi”. R. Kupiecki, Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, Warszawa 2016, s. 14.

Identifiers

ISSN

2543–7321