Асаблівасці сацыялінгвістычнай сітуацыі ў камунікатыўнай прасторы кантактнай зоны Беларусі і Польшчы (гiстарычны аспект)

• Authors: Наталля Снігірова

Title variants

PL

Sytuacja socjolingwistyczna białorusko-polskiego pogranicza językowego na przestrzeni wieków

EN

Peculiarities of Sociolinguistic Situation in the Communicative Space of the Contact Zone of Belarus and Poland (historical aspect)

• Languages of publication: BE

Abstracts

BE

Фарміраванне беларуска-польскай міжмоўнай занальнай супольнасці, якая паўстала ў выніку кантактавання моўных сістэм, адбывалася ў супярэчлівых сацыялінгвістычных варунках. Іх аналіз уяўляецца перспектыўным пры вызначэнні прычын, якія паўплывалі на сучасны арэальны падзел славянскіх моўных тэрыторый. У артыкуле аналізуюцца гістарычныя ўмовы, у якіх зараджаліся і развіваліся беларуска-польскія кантакты ў прасторы і часе, а таксама ўстанаўліваецца статус, роля і функцыі беларускай мовы ў гісторыі беларуска-польскіх узаемадачыненняў. Вялікае значэнне пры выяўленні характару беларуска-польскіх арэальных узаемасувязей мае выкарыстанне такіх метадаў, як арэальна-тыпалагічны, супастаўляльны, параўнальна-гістарычны, апісальна-аналітычны.

PL

Formowanie się białorusko-polskiej wspólnoty językowej, do wyłonienia której doszło poprzez krzyżowanie się systemów obu języków, odbywało się w niesprzyjających warunkach socjolingwistycznych. W dziedzinie kontaktów międzyjęzykowych najbardziej potrzebne na obecnym etapie badań — jak się zdaje — jest zweryfikowanie dotychczasowych poglądów i w miarę obiektywne określenie przyczyn, jakie odegrały niebagatelny wpływ na współczesny kształt i zasięg terytorialny języków pokrewnych, jakimi są polszczyzna i białoruszczyzna. W niniejszym artykule wnikliwiej analizie (w aspekcie czasowo-przestrzennym) poddano warunki historyczne, w jakich zrodziły się i rozwijały białorusko-polskie kontakty językowe. Największy nacisk położono na próbę określenia statusu, roli i funkcji języka białoruskiego w historii wzajemnych kontaktów i wpływów obu języków. Przy opisie cech białorusko-polskich zależności na badanym obszarze wykorzystano — niezwykle istotnych dla tego typu badań lingwistycznych — kilka metod: arealno-typologiczną, konfrontatywną, porównawczo-historyczną oraz opisowo-analityczną

EN

The formation of the communicative space of the Belarusian-Polish contact zone that was formed as a result of contacting of language systems took place in contradictory sociolinguistic conditions. The analysis of the conditions is perspective in case of identifying the factors that influenced on the modern areal division of Slavic language territories. The article analyzes the historical conditions in which the Belarusian-Polish language contacts originated and developed in space and time, and also defines the status, role and functions of the Belarusian language in the history of the Belarusian-Polish interrelations.

Keywords

BE

сацыялінгвістычныя ўмовы; кантактная зона; уплыў

EN

sociolinguistic conditions; contact zone; influence

PL

pogranicze językowe; czynniki socjalne; wpływy językowe

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2014
• Issue: 28
• Pages: 109-120

Dates

published

2014

Contributors

author

Наталля Снігірова

• Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Мінск (Беларусь)

References

• Bednarczuk L. 1984: Wokół etnogenezy Białorusinów, Acta Baltico-Slavica 16, 33–47.
• Brückner A. 1904: Jaćwingowie. Ich nazwa i dzieje. Tworzenie imion litewskich. Szczegóły bytu i wiary, [w:] Brückner A.: Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne,Warszawa, 27–35.
• Brückner A. 1974: Początki i rozwój języka polskiego [wybór prac pod red. M. Karasia], Warszawa: PWN.
• Czubiński A. 1998: Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945–1989), Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. A. Mickiewicza w Poznaniu (Polska — dzieje narodu, państwa i kultury, t. 6).
• Dejna K. 1981: Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gajek J. 1962: Studia nad etnograficzną regionalizacją Polski, Lud 47, 165–209.
• Kamiński A. 1963: Pogranicze polsko-rusko-jaćwieskie między Biebrzą i Narwią, Rocznik Białostocki 4, 7–41.
• Kochman S. 1978: Wschodniosłowiańsko-polskie stosunki leksykalne od XVI do XIX w., Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo 5, 255–262.
• Kudzinowski Cz. 1964: Jaćwingowie w języku, Acta Baltico-Slavica 1, 217–255.
• Kurzowa Z. 1993: O mowie Polaków na Kresach wschodnich, Kraków: Secesja. (Nauka dla wszystkich 460).
• Nalepa J. 1964: Jaćwięgowie: nazwa i lokalizacja, Białystok: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Nitsch K. 1913: O wzajemnym stosunku gwar ludowych i języka literackiego, Język Polski 1, 79–83.
• Panucevič V. 1967: Polskaja mova ŭ XIV–XVIII stst. a katalickaja carkva ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim, Litva 2, 30–33.
• Stieber Z. 1938/1974: Z pogranicza językowego polsko-białoruskiego, [w:] Stieber Z. 1974: Świat językowy Słowian, Warszawa: PWN, 435–439.
• Wiśniewski J. 1980: Zarys dziejów osadnictwa na Białostocczyźnie, [w:] Glinka S., Obrębska-Jabłońska, A., Siatkowski J. (red.): Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t. 1, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 14–27. (Prace Slawistyczne 14).
• Анічэнка У. 1978: Помнікі беларускай дзелавой мовы ў бібліятэках Польскай Народнай Рэспублікі, Беларуская мова 6, 47–57.
• Арлоў У., Герасімовіч З. 2012: Краіна Беларусь. Вялікае Kняства Літоўскае. Ілюстраваная гісторыя, Мінск: Neografia.
• Баршчэўская Н. 2005: Погляд беларускай эміграцыі на польска-беларускія моўныя ўзаемаўплывы ў XV–XIX стагоддзях, Acta Albaruthenica 5, 196–202.
• Баршчэўская Н. 2010: Лёс помнікаў беларускай пісьмовасьці ў асьвятленьні беларускіх дасьледчыкаў у замежжы, Studia Białorutenistyczne 4, 261–274.
• Баршчэўская Н. 2013: Этапы развіцця старабеларускай мовы ў кантакце з мовамі суседніх народаў, Acta Albaruthenica 13, 123–134.
• Брага С. 1955: А. Міцкевіч — вялікі сын зямлі беларускай, Конадні 4, 46–51.
• Вэкслер П. 2004: Гістарычная фаналогія беларускай мовы, Мінск: Выд. Логвінаў.
• Вярэніч В. 1967–1969: Польскія перыферыйныя гаворкі на ўсходзе (да гісторыі пытання) [y:] Мартынов В.В. (ред.): Польские говоры в СССР: исследования и материалы в 2 ч., 1, Минск: АНБССР, Ин-т языкознания им. Якуба Коласа, 5–21.
• Грыцкевіч А. 2006: Прывілей 1447, [y:] Пашкоў Г. (рэд.): Вялікае княства Літоўскае: Энцыкла педыя. У 2 т., т. 2, Мінск: БелЭн, 469–470.
• Касцюк М., Ісаенка У., Штыхаў Г. і інш., 1994: Нарысы гісторыі Беларусі. У 2-х ч., ч. 1, Мінск: Беларусь.
• Лер-Сплавинский Т. 1954: Польский язык, Москва: Изд-во иностр. лит.
• Мечовская Н. 2000: Структурная и социальная типология языков, Мінск: ТэтраСістэмс.
• Свяжынскі У. 2005: Народы і мовы, [y:] Пашкоў Г. (рэд.): Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапе дыя. У 2 т., т. 1, Мінск: БелЭн, 58–66.
• Снігірова Н. 2003: Да пытання пра беларускі ўплыў на польскую дыялектную мову, Acta Albaruthenica 3, 118–119.
• Сцяцко П. 1989: Маскулінатыўная дэрывацыя ў сучаснай беларускай мове, Гродно: ГрДУ імя ЯнкіКупалы.
• Трусаў А. 2009:Невядомая нам краіна: Беларусь у яе этнаграфічных межах, Мінск: Kнігазбор.
• Цыхун Г. 1996: Яцвяжская праблема ў беларуска-польскіх моўных кантактах, Białostocki Przegląd Kresowy. Dziedzictwo przeszłości kultur narodowych 5, 33–36.
• Цыхун Г. 2000а: Арэальныя аспекты семантычнай рэканструкцыі, Studia Etymologica Brunensia 1, 201–207.
• Цыхун Г. 2000b, З Нёманскай гідраніміі, Studia Slawistyczne 2, 261–265.
• Цыхун Г. 2001: Паўночны фрагмент заходнеславянска-ўсходнеславянскай кантактнай зоны, Studia nad Polszczyzną Kresową 10, 65–69.
• Юхо Я. 2006: Статут Вялікага княства Літоўскага 1588, [y:] Пашкоў Г. (рэд.): Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т., т. 2, Мінск: БелЭн, 633–634.

Identifiers

ISSN

0208-6808