Zarządczy rachunek wyników jako niewykorzystana szansa sprawozdawczości w małych i średnich przedsiębiorstwach

• Authors: Chalastra Michał , Kotapski Roman

Title variants

EN

The management income statement as an untapped reporting opportunity in small and medium-sized enterprises

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel artykułu: Celem głównym artykułu jest przedstawienie praktycznych wdrożeń koncepcji zarządczego rachunku wyników w przedsiębiorstwach z sektora małych i średnich przed-siębiorstw (MŚP). Celami pomocniczymi są: przedstawienie i analiza praktycznych układów zarządczych rachunków wyników wdrożonych w polskich przedsiębiorstwach na podstawie wybranych przykładów z literatury i autorskich wdrożeń oraz identyfikacja przyczyn braku stosowania w praktyce zarządczych rachunków wyników w przedsiębiorstwach. Metodyka/podejście badawcze: Badanie przeprowadzono w różnych branżowo przedsiębiorstwach. Jako metodę badawczą zastosowano studium przypadku. Wyniki: W artykule zostały przedstawione studia przypadków opisujące zarządcze rachunki wyników w przedsiębiorstwach z różnych branż oraz przyczyny braku stosowania tego typu rozwiązań w przedsiębiorstwach polskich z sektora MSP. Ograniczenia/implikacje badawcze: Konsekwencją typowego ,,księgowego” podejścia w sprawozdawczości finansowej w MŚP jest brak lub mała użyteczność rachunkowości jako takiej w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Praktyczne implikacje: Odpowiednia konstrukcja zakładowego planu kont pozwala na sporządzenie zarządczego rachunku wyników na potrzeby decyzyjne. Oryginalność/wartość: Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie i równocześnie refleksję nad konstrukcją i wykorzystaniem narzędzi rachunkowości zarządczej w zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz sprawozdawczości w MŚP. Podstawą tego podsumowania i reflek-sji jest długoletnia praktyka wdrożeniowa, naukowa, szkoleniowa i dydaktyczna autorów.

EN

Purpose: The main aim of the article is to present the concept of managerial account reporting for a production company from the SME sector, using case studies. The auxiliary aims were to present the systems of managerial account reporting for different sectors in the literature and to explain its absence in Polish companies. Methodology/approach: The article is based on the implementations of cost accounting in companies in different sectors. The case study method is applied in the study. Findings: The article presents case studies that describe in-house managerial account reports in companies from different sectors and the reasons for not using such solutions in Polish companies. Research limitations/implications: The consequences of the typical ʽaccountancyʼ approach in financial reporting in SMEs is the lack of and the limited usefulness of accounting as such in managing a company. Practical implications: A properly constructed in-house plan of accounts makes it possible to prepare a managerial account report for decision-making. Originality/value: The article constitutes a summary and a reflection on the construction and use of managerial accounting tools in company management and SME accounting.

Keywords

PL

rachunkowość zarządcza; zarządczy rachunek wyników; wielostopniowy i wieloblokowy rachunku wyników; rachunek kosztów zmiennych; ałe i średnie przedsię-biorstwa

EN

management accounting; management income statement; multi-stage and multi-block income statement; variable costing; small and medium enterprises

• Publisher: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce (SKwP), Zarząd Główny, Rada Naukowa
• Journal: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Year: 2024
• Issue: 48(1)
• Pages: 11-28

Contributors

author

Chalastra Michał

• Uniwersytet Gdański, Katedra Rachunkowości

author

Kotapski Roman

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Katedra Rachunku Kosztów, Zarządzania Podatkami i Controllingu,

References

• Celej M. (2017), Wieloblokowy i wielostopniowy rachunek wyników w branży e-commerce, „Controlling i Zarządzanie”, 2 (16), s. 19–24.
• Chalastra M. (2012), Subsydiowanie skrośne a koncepcja True and Fair View, „Zarządzanie i Finanse”, R. 10 (4, cz. 3), s. 159–184.
• Chalastra M. (2013), Rachunek zysków i strat a wymogi zarządzania strategicznego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 291, s. 54–65.
• Chalastra M. (2015), Identification of good education practices in the field of management accounting – presentation of results of empirical research conducted in companies in Poland, [w:] Knowledge for market use 2015, Department of Applied Economics, Palacky Uni-versity, Olomouc, s. 246–255.
• Chalastra M. (2018a), Rachunek kosztów księgowego i controllera, Wydawnictwo Marina, Wrocław.
• Chalastra M. (2018b), Prezentacja informacji o kosztach bezpośrednich i pośrednich w rachun-ku marżowym, „Controlling i Zarządzanie”, 5 (25), s. 8–11.
• Chalastra M. (2021), Tasks of Modern Budgeting, [w:] Procházka D. (ed.), Digitalization in Finance and Accounting, 20th Annual Conference on Finance and Accounting (ACFA 2019), Prague, s. 277–287.
• Czakon W. (2015), Zastosowanie studiów przypadku w badaniach nauk o zarządzaniu, [w:] Czakon W. (red.), Podstawy metodologii badań w naukach o zarządzaniu, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 189–210.
• Deyhle A., Olech S. (2004), Controlling w przedsiębiorstwie, OD TK, Gdańsk.
• Gierusz J., Koleśnik K. (2020), Plan kont z komentarzem. Handel, produkcja, usługi, ODDK, Gdańsk.
• Gorzelany W., Adamiak U., Pionk R., Kliszewski M. (2009), Zakładowy plan kont dla branży wodociągowo-kanalizacyjnej, Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie, Bydgoszcz.
• Hülsenberg F., Wróbel J. (1995), Controlling, Wydawnictwo TNOiK, Zielona Góra.
• Jaruga A.A., Kabalski P., Szychta A. (2014), Rachunkowość zarządcza, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
• Jarugowa A., Malc W., Sawicki K. (1990), Rachunek kosztów, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Jarugowa A., Sobańska I., Sochacka R. (1994), Metody kalkulacji. Koszty, ceny, decyzje, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Kardasz A. (1992), Rachunek wyników i jego funkcjonowanie w podmiocie gospodarczym, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław.
• Kotapski R. (2004), Krótkoterminowy rachunek wyników, „Controlling i Rachunkowość Zarządcza”, 5, s. 24–28.
• Kotapski R. (2014a), Budżetowanie w zarządzaniu przedsiębiorstwem budowlano-montażowym, Wydawnictwo Marina, Wrocław.
• Kotapski R. (2014b), Cost management in a health centre [w:] Slavičkova P. (red.), Knowledge for Market Use 2014: Media and Communication in the 21st Century, Department of Applied Economics, Palacky University, Olomouc, s. 110–119.
• Kotapski R. (2016), Zakres sprawozdania z działalności sieci handlowej dla zarządu, „Con-trolling i Zarządzanie”, 6 (14), s. 24–27.
• Kotapski R. (2017), Rachunek kosztów usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Pomiar, ujmowanie, kontrola i sprawozdawczość, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław.
• Kotapski R. (2020), W poszukiwaniu pożeraczy zysku, „Controlling i Zarządzanie”, 1 (33), s. 16–21.
• Kotapski R. (2021), Budżetowanie w zarządzaniu finansami podmiotów leczniczych, [w:] K. Stańczak-Strumiłło, R. Kotapski, Zarządzanie finansami w podmiotach leczniczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 119–266.
• Kotapski R. (2022), Przegląd dorobku z zakresu rachunkowości zarządczej i controllingu magazynu „Controlling i Zarządzanie” w latach 2015–2022, „Zeszyty Teoretyczne Ra-chunkowości”, 46 (2), s. 97–114, https://org.doi: 10.5604/01.3001.0015.8811.
• Kotapski R., Chalastra M. (2021), Audit of Controlling in Hospitals: What Is the Scope of an Audit? [w:]. Procházka D. (ed.), Digitalization in Finance and Accounting, 20th Annual Conference on Finance and Accounting (ACFA 2019) Prague, s. 227–234.
• Kujawski J. (2009), Koncepcja budżetowania obiektowego w metodologii rachunku marż pokrycia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 58, s. 210–219.
• Kujawski J. (2010), Koncepcja rachunku marż pokrycia projektu, „Prace Naukowe Uniwer-sytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 123, s. 267–276.
• Lew G. (2015), Rachunek kosztów klienta w zarządzaniu przedsiębiorstwem handlowym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów.
• Łukasik R. (2021), Wdrożenie zarządczego rachunku wyników w przedsiębiorstwie informa-tycznym, „Controlling i Zarządzanie”, 5 (43), s. 24–29.
• Major A. (1998), System controlling w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
• Man M., Gădău L. (2010), The profit and loss account in different approaches. Advantages and disadvantages, „Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica”, 12 (1), s. 152–160.
• Müller W. (2002), Integrierte Erfolgs- und Finanzplanung. Ein Leitfaden für die Unterneh-mensplanung im Mittelstand, Shaker Verlag, Aachen.
• Niemczyk J. (2015), Formułowanie i wartościowanie problemów naukowych, [w:] Czakon W. (red.), Podstawy metodologii badań w naukach o zarządzaniu, Wolters Kluwer, War-szawa 2015, s. 103–118.
• Orliński R. (2018), Możliwości wykorzystania wielostopniowego i wieloblokowego rachunku kosztów i wyników w szpitalach, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 514, s. 311–320, https://org.doi:10.15611/pn.2018.514.30.
• Ossowski M. (2019), Identyfikacja i klasyfikacja segmentów przychodów operatora stadionu piłkarskiego, [w:] Dyczkowska J. (red.), Tendencje rozwojowe i wyzwania w obszarze współczesnej rachunkowości i sprawozdawczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekono-micznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 61–69.
• Pałka M. (2011), Zakładowy plan kont z komentarzem dla jednostek prowadzących działal-ność gospodarczą, Ekspert, Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław.
• Piosik A. (2006), Zasady rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Poetschke H. (2001), Wykorzystanie wielostopniowego i wieloblokowego rachunku wyników (marż do celów planistyczno-kontrolnych, [w:] Zarządzanie kosztami w przedsiębior-stwach w aspekcie integracji Polski z Unią Europejską, II Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Politechnika Częstochowska, s. 242–249.
• Siemionek A., Chalastra M. (2019), History of Budget Development According to the People Responsible for Budget Planning in Poland, Global Versus Local Perspectives on Fi-nance and Accounting, Springer Proceedings in Business and Economics, s. 341, 349, https://org.doi:10.1007/978-3-030-11851-8_32.
• Szarska E. (2022), 10 najważniejszych praktyk wizualizacji zarządczego rachunku wyników według IBCS, „Controlling i Zarządzanie”, 6 (50).
• Szychta A. (2002), The scope of application of management accounting methods in Polish enterprises, „Management Accounting Research”, 13 (4), s. 401–418.
• Świderska G.K. red. (1997), Rachunkowość zarządcza, Poltext, Warszawa.
• Świderska G.K. red. (2009), Wzorcowy plan kont z komentarzem do ustawy o rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Oficyna a Wolters Kluwer Business, Kraków.
• Vollmuth H.J. (2007), Controlling. Planowanie, kontrola, kierowanie. Podstawy budowy systemu controllingu, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa.
• Weber J. (2001), Wprowadzenie do controllingu, Oficyna Controllingu Profit, Katowice.
• Zieliński T.M. (2017), Zasobowo-procesowy rachunek kosztów. ZPRK/RPCA, Akademia Controllingu, Poznań.