Przekład Listu do Galatów w Biblii brzeskiej jako element retorycznej inventio

• Authors: Piotr Baran

Title variants

EN

Translation of Galatians in the Brest Bible as an example of the rhetorical inventio

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper presents the methodology, which may be used to analyze 16th century translations of the Bible. The methodology consists of rhetorical criticism of the Bible and early modern literature as well as translation studies. Moreover, the paper summarizes several important works about rhetorical criticism of the Letter to the Galatians. A part of the 3rd chapter of the Galatians from the Calvinistic Brest Bible translated by a group of writers gathered around the Pińczów Gimnazjum is an example of such analysis. The two main aspects of analysis are elocutio and inventio of the text. The paper shows that inventio and translational dominant may be considered as related areas of study.

Keywords

EN

biblical translation; rhetorical criticism; Brest Bible; The Letter to the Galatians

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Między Oryginałem a Przekładem
• Year: 2012
• Volume: 18
• Pages: 119-134

Contributors

author

Piotr Baran

• Akademia Techniczno‑Humanistyczna, Bielsko‑Biała

References

• Biblia brzeska [2003], red. P. Krolikowski, Kalwin Publishing, Collegium Columbinum, Clifton–Kraków.
• Biblia Święta to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu, właśnie z Żydowskiego, Greckiego, i Łacińskiego, nowo na Polski język z pilnością i wiernie wyłożone [1563], Brześć Litewski.
• Czechowic M. [1583], Epistomium na Wedzidło JM Xiedza Hieronima Powodowskiego […] ku okazaniu niesłusznego jego postępku przeciw niewinnym […], Kraków.
• Kalwin J. [1999], Commentaries on the Epistle of Paul to the Galatans by John Calvin, transl. and ed. from the original Latin, coll. with the French version J. Pringle, G. Rapids,Christian Classics Ethereal Library, [on‑line], http://www.ccel.org/ccel/calvin/calcom42.html – 17 VII 2011.
• Rej M. [1965], Postylla, cz. 1‑2 (wyd. fototypiczne), oprac. K. Górski, W. Kuraszkiewicz, [w:] M. Rej, Dzieła wszystkie, t. 4, red. M.R. Mayenowa, Ossolineum, Wrocław, Biblioteka Pisarzów Polskich, seria B, nr 14.
• Stephanus R. [1550], He Kaine Diatheke / Testamentum Novum, b.m.w.
• Wujek J. [1584], Postilla Catholica, to jest kazania na Ewangelie Niedzielne i Świąteczne przez cały rok według wykładu prawdziwego Kościoła Ś. powszechnego. Teraz znowu przejrzana i poprawiona. Przydane są niektóre nowe Kazania: i Obrona tej Postylle, naprzeciw sprosnym wykrętom i potwarzom Postylle Kacerskiej: i Regestr dwojaki. Przez O. Jakuba Wujka z Wągrowca, Teologa Societatis IESU. Cum Gratia et Privilegio S. R. M. w Krakowie w Drukarni Siebeneicherowej: Roku Pańskiego 1584 (BJ Cim. 8303).
• Agamben G. [2009], Czas, który zostaje. Komentarz do Listu do Rzymian, Sic!, Warszawa.
• Anderson R. Dean, Ancient Rhetorical Theory and Paul, Kok Pharos, Contributions to Biblical Exegesis and Theology, 18, Kampen.
• Bednarczyk A. [2008], W poszukiwaniu dominanty translatorskiej, PWN, Warszawa.
• Betz H.D. [1975], The Literary Composition and Function of Paul’s Letter to the Galatians, „New Testament Studies” vol. 21, nr 3, Cambridge University Press, London, s. 353‑379.
• Betz H.D. [1979], Galatians: A Commentary on Paul’s Letter to the Churches in Galatia, Fortress Press, Philadelphia.
• Betz H.D. [2002], The Literary Composition and Function of Paul’s Letter to the Galatians, [w:] The Galatians Debate: Contemporary Issues in Rhetorical and Historical Interpretation, ed. M.D. Nanos, Hendrickson Publishers, Peabody, s. 3‑28.
• Classen C.J. [2000], Rhetorical Criticism of the New Testament, Mohr Siebeck, Tübingen.
• Czerniatowicz J. [1969], Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII w. Teksty greckie a polskie przekłady, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław, Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. 53.
• Dąbrowski E. [1953], Dzieje Pawła z Tarsu, PAX, Warszawa.
• Domański J. [2006], O teorii i praktyce przekładania w łacińskim obszarze językowym, [w:] Cyceron, św. Hieronim, Burgundiusz z Pizy, Leonardo Bruni, O poprawnym przekładaniu: teksty łacińskie i przekłady polskie, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty, s. 5‑90, Ad Fontes, t. 1.
• Frick D.A. [2001], The Brest Bible of 1563: Translators, Sponsors, Readers, [w:] Biblia święta to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu, hrsg. H. Rothe, F. Scholz, Ferdinand Schöningh, Paderborn, Biblia Slavica, serie 2: Polonische Bibel, Bd. 2.
• Gorzkowski A. [2004], Bane atque ornate. Twórczość łacińska Jana Kochanowskiego w świetle lektury retorycznej, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich [1999], przekł. i red. R. Rubinkiewicz, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa.
• Kern P.H. [1998], Rhetoric and Galatians. Assessing on Aproach to Paul’s Epistle,
• Cambridge University Press, Cambridge–New York, Monograph Series. Society for New Testament Studies, 101.
• Klauck H.‑J., Bailey D.P. [2006], Ancient Letters and the New Testament: a Guide to Context and Exegesis, Baylor University Press, Waco.
• Kossowska M. [1968], Biblia w języku polskim, t. 1, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
• Kwilecka I. [2001], The Brest Bible of 1563: Translators, Sponsors, Readers, [w:] Biblia święta to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu, hrsg. H. Rothe, F. Scholz, Ferdinand Schöningh, Paderborn, Biblia Slavica, serie 2: Polonische Bibel, Bd. 2.
• Kwilecka I. [2002], Z badań nad tłumaczeniem Biblii brzeskiej, [w:] Scriptura sacra Posnaniensis. Opuscula Mariano Wolniewicz octogenario dedicata, red. F. Lenort, UAM, Poznań, Opuscula Dedicata, t. 3.
• Kwilecka I. [2003a], Biblia Leopolity i Biblia brzeska. Tradycja a nowoczesność przekładu, [w:] Biblie staropolskie: teksty wykładów wygłoszonych na sympozjum naukowym zorganizowanym przez Komisję Slawistyczną Oddziału PAN w Poznaniu 28 października 2002 roku, red. eadem, Ośrodek Wydawnictw Naukowych PAN, Poznań.
• Kwilecka I. [2003b], Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, UAM, Wydział Teologiczny PAN, Instytut Slawistyki, Poznań, Studia i Materiały.
• Lausberg H. [2002], Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tłum. A. Gorzkowski, Homini, Bydgoszcz.
• Longenecker R. [1990], Commentary on the Epistle to the Galatians, [w:] The Word Biblical Commentary, ed. B.M. Metzger, vol. 41, Dallas.
• Łuczak A. [2004], Biblia brzeska w świetle najnowszych badań, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” R. 39, PWN, s. 53‑75.
• Słownik polszczyzny XVI wieku [1956], red. S. Bąk, M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Ossolineum, Wrocław.
• Steiner G. [2000], Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu, Universitas, Kraków, Horyzonty Nowoczesności, t. 11.
• The Galatians Debate [2002], ed. Mark D. Nanos, Hendrickson Publishers, Peabody MA.
• Ziomek J. [2000], Retoryka opisowa, Ossolineum, Wrocław, Vademecum Polonisty.