Sprawiedliwość a wykładnia postanowień konstytucyjnych. Dylematy sędziego jusnaturalisty

• Authors: Łącki Paweł

Title variants

EN

The idea of justice and constitutional interpretation. The dilemmas of the jusnaturalist judge

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Nowadays, constitutional courts, by applying constitutional provisions, resolve disputes involved in the most controversial moral and social issues and thus change legal orders. This happens not only on the basis of provisions directly protecting the fundamental rights and freedoms of individuals (human rights), but also on the basis of other constitutional provisions containing evaluative concepts. Given the axiological openness or aspiration of constitutional acts, one may ask whether the adoption of a position affirming (I) the existence of natural law and affirming (II) the requirement of the compatibility of positive law with natural law, has consequences for the interpretation and application of constitutional provisions. In particular, whether – in the light of natural law – a judge of a constitutional court, when interpreting a constitutional act, may refer directly to moral reasoning and his/her own understanding of natural law. In seeking the answer to this question, the author distinguishes three model theoretical positions: (1) a moral reading of the constitution; (2) a positivist reading of the constitution, and (3) an intermediate position. These positions can be illustrated by the jurisprudence of constitutional courts regarding the permissibility of abortion. While asserting the advantages of the positivist model, the author raises doubts about the feasibility of its implementation. For it may turn out that judges are confronted with the abstract terminology of the constitutional act and, at the same time, with the practical impossibility to precisely reconstruct the axiology of the constitution-maker underlying this terminology with the help of analytical legal tools.

Keywords

EN

natural law; interpretation of the constitution; theory of interpretation of constitutional acts; positivism; moral reading of the constitution

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2022
• Issue: 5(172)
• Pages: 129–148

Contributors

author

Łącki Paweł

• Dr Paweł Łącki Uniwersytet SWPS, Wydział Psychologii i Prawa w Poznaniu, Polska SWPS University, Faculty of Psychology and Law in Poznań, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-6661-107X

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, ze zm.
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284, ze zm.
• Wyrok Appellate Division of the Supreme Court of New York w sprawie Byrn vs. New York City Health & Hosps. Corp., 38 A.D.2d 316, 329 N.Y.S.2d 722.
• Wyrok Court of Appeals of the State of New York w sprawie Byrn vs. N.Y. City Health & Hosps. Corp., 286 N.E.2d 887.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (Wielka Izba) z dnia 3 listopada 2011 r. w sprawie S.H. i inni vs. Austria, skarga nr 57813/00.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (Wielka Izba) z dnia 23 lutego 2012 r. w sprawie Hirsi Jamaa i inni vs. Włochy, skarga nr 27765/09.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie R.B. vs. Węgry, skarga nr 64602.
• Wyrok Niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2002 r., BVerfGE 105, 313.
• Wyrok Sądu Najwyższego Kanady z dnia 28 stycznia 1988 r. w sprawie R. vs. Morgentaler, [1988] 1 SCR 30, 1988 CanLII 90 (SCC).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Roe vs. Wade, 410 U.S. 113 (1973).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Webster vs. Reproductive Health Services, 492 U.S. 532 (1989).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Planned Parenthood vs. Casey, 505 U.S. 833 (1992).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Stenberg vs. Carhart, 530 U.S. (2000).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Dobbs vs. Jackson Women’s Health Organization, 597 U.S. ____ (2022).
• Wyrok Sądu Najwyższego Stanu Kansas w sprawie Hodes & Nauser vs. Schmidt.
• Wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., K 26/96, OTK 1997, nr 2, poz. 19.
• Wyrok TK z dnia 22 października 2020 r., sygn. akt K 1/20, OTK-A 2021, nr 1.
• Alexy R., The Argument from Injustice. A Reply to Legal Positivism, tł. B. Litschewski Paulson, S.L. Paulson, Oxford University Press, Oxford 2004.
• Bork R.H., The Tempting of America. The Political Seduction of the Law, The Free Press, New York 1990.
• Bork R., Tradition and Morality in Constitutional Law. Francis Boyer Award Lecture, 6 grudnia 1984 r., <https://www.aei.org/research-products/speech/tradition-and-morality-in-constitutional-law/>.
• Dworkin R., Comment, [w:] A. Scalia, A Matter of Interpretation. Federal Courts and the Law, new ed., Princeton University Press, Princeton, NJ 1997.
• Dworkin R., Freedom’s Law. The Moral Reading of the American Constitution, Oxford University Press, Oxford 1996.
• Dworkin R., Law’s Empire, Belknap Press, Cambridge, Mass. 1986.
• Dworkin R., Response to Overseas Commentators [comments]. Roundtable: An Exchange with Ronald Dworkin, „International Journal of Constitutional Law” 2003, nr 4.
• Dzehtsiarou K., O’Mahony C., Evolutive Interpretation of Rights Provisions. A Comparison of the European Court of Human Rights and the U.S. Supreme Court, „Columbia Human Rights Law Review” 2013, nr 44.
• Finnis J., Human Rights and Common Good, Oxford University Press, Oxford 2011.
• Finnis J., Natural Law and Natural Rights, Oxford University Press, Oxford 1980.
• Finnis J., Philosophy of Law. Collected Essays, Oxford University Press, Oxford 2011.
• Fleming J.E., Fidelity to Natural Law and Natural Rights in Constitutional Interpretation Fidelity to Natural, „Fordham Law Review” 2001, nr 69.
• Fuller L., The Morality of Law, Yale University Press, New Haven 1969.
• Gabryś M., Przewodnik po konstytucji Kanady. Część druga. Akt Konstytucyjny z 1982 roku, Księgarnia Akademicka, Kraków 2017.
• Garlicki L., „Constitutional Values” and the Strasbourg Court, „Acta Societatis Martensis” 2009–2010, nr 4.
• George R.P., In Defense of Natural Law, Oxford University Press, Oxford 1999.
• George R.P., Natural Law, the Constitution, and the Theory and Practice of Judicial Review, „Fordham Law Review” 2000, nr 69.
• George R.P., Natural Law and the Constitution Revisited, „Fordham Law Review” 2001, nr 70.
• Höffe O., Politische Gerechtigkeit. Grundlegung einer kritischen Philosophie von Recht und Staat, Suhrkamp Verlag, Frankfurt a.M. 1987.
• Interview with Antonin Scalia, Piers Morgan Live, Aired July 18, 2012, Transcripts, <http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/1207/18/pmt.01.html>.
• Kavanagh A., The Idea of a Living Constitution, „Canadian Journal of Law and Jurisprudence” 2003, nr 1.
• Kelbley C.A., The Impenetrable Constitution and Status Quo Morality, „Fordham Law Review” 2001, nr 70.
• Kelsen H., Istota i rozwój sądownictwa konstytucyjnego, tłum. B. Banaszkiewicz, Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2009.
• Kelsen H., Wesen und Entwicklung der Staatsgerichtsbarkeit, [w:] Wesen und Entwicklung der Staatsgerichtsbarkeit. Überprüfung von Verwaltungsakten durch die ordentlichen Gerichte. Verhandlungen der Tagung der Deutschen Staatsrechtslehrer zu Wien am 23. und 24. April 1928. Mit einem Auszug aus der Aussprache, [red.] H. Triepel, H. Kelsen, M. Layer, E. von Hippel, De Gruyter, Berlin–Lipsk 1929.
• Legarre S., A New Natural Law Reading of the Constitution, „Louisiana Law Review” 2018, nr 78.
• Letsas G., The ECHR as a Living Instrument. Its Meaning and Legitimacy, [w:] Constituting Europe. The European Court of Human Rights in a National, European and Global Context, red. A. Føllesdal, Cambridge University Press, Cambridge 2013.
• Letsas G., A Theory of Interpretation of the European Convention on Human Rights, Oxford University Press, Oxford 2007.
• Murray J.L., Consensus. Concordance, or Hegemony of the Majority? [w:] Dialogue between Judges, European Court of Human Rights, Strasbourg 2008.
• Orrego C., Natural Law under Other Names: De Nominibus Non Est Disputandum, „American Journal of Jurisprudence” 2007, nr 52.
• Piechowiak M., Elementy prawnonaturalne w stosowaniu Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5.
• Piechowiak M., What Are Human Rights? The Concept of Human Rights and Their Extra-Legal Justification, [w:] An Introduction to the International Protection of Human Rights. A Textbook, red. R. Hanski, M. Suksi, 2nd ed., Åbo Akademi University. Institute for Human Rights, Åbo 1999.
• Rosati C., The Moral Reading of Constitutions, [w:] The Legacy of Ronald Dworkin, red. W. Waluchow, S. Sciaraffa, Oxford University Press, Oxford 2016.
• Scalia A., The Bill of Rights. Confirmation of Extant Freedoms or Invitation to Judicial Creation?, [w:] Litigating Rights, red. G. Huscroft, P. Rishworth, Hart Publishing, Portland 2002.
• Scalia A., God’s Justice and Ours, „Law & Justice: The Christian Law Review” 2006, nr 156.
• Scalia A., A Matter of Interpretation. Federal Courts and the Law, Princeton University Press, Princeton, NJ 1997.
• Scalia A., Romancing the Constitution. Interpretation as Invention, [w:] Constitutionalism in the Charter Era, red. G. Huscroft, I. Brodie, LexisNexis Canada, Ontario 2004.
• Scalia A., Scalia Speaks. Reflections on Law, Faith, and Life Well Lived, Crown Forum, New York 2017.
• Sulikowski A., Tworzenie prawa przez sądy konstytucyjne i jego demokratyczność, „Państwo i Prawo” 2005, nr 8.
• Tushnet M., Roe vs. Wade, [w:] Oxford Companion to the Supreme Court of the United States, red. K.L. Hall, 2nd ed., Oxford University Press, Oxford–New York 2005.
• Waldron J., Right-Based Critique of Constitutional Rights, „Oxford Journal of Legal Studies” 1993, nr 13.
• Wronkowska S., O niektórych osobliwościach konstytucji i jej interpretacji, [w:] Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, red. M. Smolak, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2022.141