Formy imienne z sufiksem -ko w Kleszczelach na Podlasiu w połowie XVI w.

• Authors: Sajewicz Michał

Title variants

EN

Given-Name Forms with Suffix -ko in Kleszczele, Podlasie Region in the Mid-16th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W XVI w. mamy już do czynienia z zakorzenionym chrześcijańskim systemem imienniczym mieszkańców wschodniej części Podlasia. Używane wówczas na tym terenie formy imienne odbiegały jednak znacznie pod względem fonetycznym i morfologicznym od ich odpowiedników cerkiewnych i kościelnych. Imiona chrześcijańskie na gruncie słowiańskim poddane zostały transformacji dopasowującej je do fonetycznej i morfologicznej struktury przyjmującego systemu językowego. Do przekształconych fonetycznie i skróconych imion chrześcijańskich dodawano słowiańskie formanty sufiksalne, tworząc zróżnicowane formy hipokorystyczne. Na Podlasiu w procesie adaptacji morfologicznej imion chrześcijańskich ważną rolę odgrywał sufiks -ko. Występuje on w ponad 75% ogółu form imiennych z pod­stawowym -k-używanych w XVI–XVIII w. na tym terenie. Popularność form imiennych z sufiksem -ko (*-ъkо, *-ьkо) na wschodnim Podlasiu w XVI w. potwierdza dokument lustracyjny, sporządzony w 1560 r. w Kleszczelach przez Stanisława Dziewiałtowskiego Skoczka, w którym występuje 89 różnych form imiennych utworzonych za pomocą sufiksu -ko od zaadaptowanych fonetycznie i morfologicznie imion chrześcijańskich.

EN

In the 16th century there was already an established system of Christian names of the inhabitants of eastern Podlasie. However, the first-name forms used in this territory at that time significantly differed phonetically and morphologically from their canonical equivalents. Christian names in Slavonic culture were transformed to be adapted to the phonetic and morphological structures of the recipient language system. Slavonic suffixal morphemes were added to phonetically transformed and abbreviated Christian names, thereby forming diversified hypocoristic forms. In Podlasie, an important role in the process of morphological adaptation of Christian names was played by the suffix -ko. This suffix is present in more thanr 75% of all first-name forms with the basic -k- used between the 16th and 18th centuries in eastern Podlasie. The popularity of first-name forms containing the suffix -ko (*-ъkо, *-ьkо) in eastern Podlasie in the 16th century is confirmed by the land survey document made by Dziewiałtowski in 1560 in Kleszczele, in which there are 89 different first-name forms formed by the suffix -ko from phonetically and morphologically adjusted Christian names.

Keywords

EN

16th century; Podlasie; Christian names; transformation; phonetic adaptation; morphological adaptation; suffix -ko

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2015
• Volume: 39
• Pages: 45-89

Dates

published

2015-12-31

Contributors

author

Sajewicz Michał

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej [Maria Curie-Skłodowska University], Lublin, Poland

References

• 50 lat Archiwum w Białymstoku. (n.d.). Retrieved February 25, 2015, from http://www.bialystok.ap.gov.pl/arch/wystawa_50lat.html
• Abramowicz, Z. (2015). Wschodniosłowiańskie formy imion chrzestnych na Podlasiu w XVI–XVIII w. [WFI]. In I. Bahdanovich (Ed.), Belaruska-pol’skiia moŭnyia, litaraturnyia, histarychnyia i kul’turnyia suviazi. Belarusika – Albaruthenica (Vol. 36, pp. 12–26). Minsk: „Knihazbor”.
• Abramowicz, Z., Citko, L., & Dacewicz, L. (1997). Słownik historycznych nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Białostocczyzny (XV–XVII wiek) [SHNOB]. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Biolik, M. (2008). Imiona poddanych klasztoru wigierskiego z 1745 roku. Prace Językoznawcze, (10), 5–24.
• Biryla, M. V. (1982). Belaruskaia antrapanimiia [БА]. Minsk: Vydavetstva Navuka i tekhnika.
• Bubak, J. (1993). Księga naszych imion [KNI]. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Citko, L. (2001). Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Dacewicz, L. (1994). Nazewnictwo kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XVI–XVII). Białystok: Wydawnictwo Filii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dacewicz, L. (2014). Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczpospolitej (XVI–XVIII w.). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Fros, H., & Sowa, F. (1988). Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny [TI]. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
• Fros, H., & Sowa, F. (1997–2007). Księga imion i świętych [KIŚ] (Vols. 1–4). Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
• Genealogia [GEN]. (n.d.). Retrieved May 22, 2015, from http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44
• Hawryluk, J. (1993). Z dziejów cerkwi prawosławnej na Podlasiu w X–XVII w. Bielsk Podlaski: Zarząd Główny Związku Ukraińców Podlasia.
• Huk, I. (2005). Imiona chrzestne mieszczan Krzemieńca. Новітня филология, (1(21)), 117–133.
• Imia. [ИМ]. (n.d.). Retrieved February 10, 2015, from http://imya.com
• Imieniny. Florian. (n.d.). Retrieved May 22, 2015, from http://www.deon.pl/imieniny/imie,1080,florian.html
• Imię [WWE]. (n.d.). In Wikipedia, wolna encyklopedia. Retrieved May 25, 2015, from http://pl.wikipedia.org/wiki/Imi%C4%99
• Istoriia familiĭ [ИФ]. (n.d.). Retrieved May 22, 2015, from http://www.ufolog.ru/names/
• Jabłonowski, A. (1909a). Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym (Vol. 6: Podlasie (województwo), Pt. 3). Warszawa: J. E. Skiwski. (Źródła Dziejowe, 17).
• Jabłonowski, A. (1909b). Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym (Vol. 6: Podlasie (województwo), Pt. 2). Warszawa : J. E. Skiwski. (Źródła Dziejowe, 17).
• Karpluk, M. (1977). Tworzyjan nie był Florianem. Język Polski, 57, 25–31.
• Kersta, R. (1984). Ukraїns‘ka antroponimiia ХVІ st.: Cholovichi imenuvannia. Kyїv: Naukova dumka.
• Lipski, U. (2006). Apovests‘ pra nashy prozvishchy [АНП]. Minsk: „Belarus‘”.
• Łabowicz, Ł. (2010). Podlaskie nazwiska. Nad Buhom i Narwoju, (6(112)), 31–34.
• Malec, M. (1994). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce [ICH]. Kraków: Wydawnictwo IJP PAN.
• Michaluk, D. (2002). O możliwościach badań struktury etnicznej ludności Podlasia w XVI w. Belaruski Histarychny Zbornik – Białoruskie Zeszyty Historyczne, (17), 57–72.
• Petrovskiĭ, N. A., & Aleksandrova, T. S. (2005). Slovar‘ russkikh lichnykh imen [СРЛИ]. Moskva: Izdatel’stvo „AST, Astrel’, Russkie slovari”.
• Pociecha, W. (1958). Królowa Bona (1494–1557): Czasy i ludzie Odrodzenia (Vol. 3). Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Rieger, J. (1977). Imiennictwo ludności wiejskiej XV w. w ziemi sanockiej i przemyskiej w XV w. Wrocław: Polska Akademia Nauk. Komitet Językoznawstwa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Roszczenko, M. (1997). Ewolucja nazwisk ludności miasta Kleszczele w woj. białostockim (XVI–XX w.). In F. Czyżewski & M. Łesiów (Eds.), Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce (pp. 247–254). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej.
• Roszczenko, M. (2002). Kleszczele. Bielsk Podlaski, Kleszczele: Związek Ukraińców Podlasia.
• Sajewicz, M. (2005). Wpływ polszczyzny na system antroponimiczny nadnarwiańskich gwar białoruskich Białostocczyzny. Acta Albaruthenica, 5, 259–264.
• Sajewicz, M. (2012). Jednozgłoskowe formy skróconych imion osobowych używanych na Podlasiu wschodnim w XVI–XVII wieku. Acta Albaruthenica, 12, 173–181.
• Sajewicz, M. (2013). Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
• Sajewicz, M. (2014). Imiennictwo męskie miasta Kleszczele i okolic na Podlasiu w połowie XVI stulecia. Studia Białorutenistyczne, 8, 195–235.
• Superanskaia, A. V. (2010). Slovar’ narodnykh form russkikh imën [CНФРИ]. Moskva: Izdatel’stvo „Librokom”.
• Taszycki, W., & Malec, M. (1965–1987). Słownik staropolskich nazw osobowych (Vols. 1–6: W. Taszycki, Ed., Vol. 7: Suplement, M. Malec, Ed.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• The Kurufin’s Castle 2008–2010. Evropeĭskie imena: znachenie i proiskhozhdenie [ЕИЗП]. (n.d.). Retrieved February 10, 2015, from http://kurufin.narod.ru/index.html
• Tichoniuk, B. (1988). Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Tichoniuk, B. (2000). Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839 [IF]. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze.
• Tichoniuk, B. (2004). Transformacja nazwisk wschodniosłowiańskich w Polsce na przykładzie niektórych struktur antroponimicznych z sufiksem -uk/-czuk. In B. Tichoniuk & W. Wilczyński (Eds.), Ze studiów nad językami i literaturami wschodniosłowiańskimi (pp. 157–162). Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Tichoniuk, B. (2005). Atroponima Kleszczel w świetle starych dokumentów. In M. Balowski & W. Chlebda (Eds.), Ogród nauk filologicznych: Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi (pp. 637–645). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Topolski, J., & Wiśniewski, J. (Eds.). (1959). Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Triĭniak, I. I. (2005). Slovnik ukraїns’kikh imen [СУI]. Kyїv: Vydavnytstvo „Dovira”.
• Ustsinovich, A. K. (2011). Sloŭnik asabovykh ulasnykh imуласных імën [САУІ]. Minsk: Vydavetstva „Litaratura i Mastatstva”.
• Wiśniewski, J. (1977). Osadnictwo wschodniosłowiańskie Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta Baltico-Slavica, 11, 7–80.
• Wiśniewski, J. (1980). Zarys dziejów osadnictwa na Białostocczyźnie. In S. Glinka, A. Obrębska‑Jabłońska, & J. Siatkowski (Eds.), Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny (Vol. 1, pp. 14–27). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Polska Akademia Nauk. Instytut Słowianoznawstwa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Wolnicz-Pawłowska, E., & Szulowska, W. (1998). Antroponimia polska na kresach południowo-wschodnich XV–XIX wiek. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Zieleniewski, J. (1991). Rejestr pomiary włócznej Kleszczel z 1560 roku. Studia Podlaskie, 3, 201–248.
• Znachenie imën [ЗИ]. (n.d). Retrieved May 22, 2015, from http://значение-имен.рф
• Źródła do dziejów Kleszczel: Aneks 2. W województwie podlaskim w ziemi bielskiey lustracya starostwa kleszczelewskiego przez Dziewiałtowskiego w roku tysiąc piecsetsześcdziesiatym czyniona z pomiarą włoczną y placową. Źródło: Archiwum Państwowe w Białymstoku, Kamera Wojenna i Domen Prus Nowowschodnich w Białymstoku, sygn. 2674. (2002). In M. Roszczenko, Kleszczele (pp. 323–360). Bielsk Podlaski, Kleszczele: Związek Ukraińców Podlasia.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2015.017