Psychospołeczne predyktory zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży

• Authors: Iwona Grzegorzewska

Title variants

EN

Psychosocial predictors of risk behaviours of children and adolescents

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zachowania ryzykowne są nieodłączną częścią dorastania psychicznego człowieka. W okresie przypadającym na lata między 10 a 20 r.ż. lokuje się bardzo szczególny proces związany z kształtowaniem się tożsamości jednostki. Na skutek zamian, jakie dokonują się w tym czasie w psychice, młodzi ludzie posiadają wyraźną potrzebę określenia własnego Ja, co zazwyczaj odbywa się poprzez mniej lub bardziej ostrą konfrontację ze światem dorosłych. Zachowania problemowe mimo swojego rozwojowego charakteru często w sposób bardzo negatywny wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne młodych ludzi. Dużym problemem społecznym staje się agresywność, eksperymentowanie ze środkami odurzającymi czy też picie alkoholu przez młodzież szkolną. Wiedza na temat czynników chroniących, czynników ryzyka i ich interakcji stanowi podstawę dla rozwijania skutecznych metod ograniczania zachowań ryzykownych w okresie dojrzewania. Celem prezentowanych badań była ocena czynników ryzyka i czynników chroniących zachowań problemowych/ryzykownych, a także dynamiki ich rozwoju w ciągu trzech etapów edukacyjnych. Przedmiotem badań były zachowania ryzykowne oraz psychospołeczne czynniki chroniące i czynniki ryzyka uwzględniające wpływy rówieśnicze, rodzinne, szkolne, środowiskowe i cechy indywidualne jednostki. Badaniami objęto 540 uczniów w trzech grupach wiekowych: szkolnym, wczesnej i późnej adolescencji. Uzyskane wyniki wskazują na wyraźną dynamikę między czynnikami ryzyka i zasobami w cyklu życia dzieci i młodzieży.

EN

Risk behaviours are an indispensable part of mental ’growing up’ of a human. Between the age of 10 and 20, a very particular process related to the formation of individual identity takes place. As a result of mental changes happening at the time, young people possess a strong desire to determine their own ’I’ what is usually done by less or more acute confrontation with the world of adults. Problem behaviours, in spite of their evolving nature, often influence physical and mental health of young people in a very negative way. Aggressiveness, experimenting with narcotic drugs or alcohol use by school students is becoming a great social problem. The knowledge of protective factors and risk factors, and their interaction provides the basis for the development of effective methods of reducing risk behaviours during puberty. The goal of presented research was the evaluation of risk factors and protective factors of problem/risk behaviours as well as the dynamics of their development in the course of three educational stages. The subject of the study were risk behaviours, protective psychosocial factors and risk factors taking into account the influence of peers, family, school, environment and individual features of a person. The study involved 540 students in three age groups: school, early and late adolescence. The obtained results indicate distinct dynamics between risk factors and resources in the lifecycle of children and adolescents.

Keywords

PL

zachowania problemowe; adolescencja; eksternalizacja problemów; czynniki ryzyka i zasoby

EN

problem behaviors; adolescence; externalizing problems; risk and protective factors

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2014
• Volume: 40
• Issue: 1
• Pages: 29-42

Contributors

author

Iwona Grzegorzewska

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Armsden G. C., Greenberg M. T. (1987), The Inventory of Parent and Peer Attachment: Relationships to well-being in adolescence, Journal of Youth and Adolescence, 16, 427 – 454.
• Arnett J. (1992), Reckless behavior in adolescence: A developmental perspective, Developmental Review, 12, 339-373.
• Bates J. E., Bayles K., Bennett D. S., Ridge B., Brown M. M. (1991), Origins of externalizing behaviour problems at eight years of age [w:] D.Pepler & K.Rubin (red.), Development and treatment of childhood aggression, s. 93-120, Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Beyth-Marom R., Fischhoff B. (1997), Adolescents’ Decisions about Risks: A Cognitive Perspective [w:] Health Risks and Developmental Transitions during Adolescence, red. J. Schulenberg, J. L. Maggs, K. Hurrelmann, Cambridge University Press.
• Chess S., Thomas A. (1984), Origins and evolution of behaviour disorders, Bruner/Mazel, New York.
• Demaray M., Malecki C., Elliot S. N. (2000), Child and Adolescent Social Support Scale, Nothem Illinois University: Psychology Department.
• Dryfoos J. G. (1990), Adolescents at Risk, University Press, Oxford.
• Furstenberg F. F. (2000), The Sociology of Adolescence and Youth in the 1990s: A Critical Commentary, Journal of Marriage and the Family, 62, 896-910.
• Grzegorzewska I. (2013), Odporność psychiczna dzieci alkoholików, Wydawnictwo Scholar, Warszawa
• Grzegorzewska I. (2006), Realizacja zadań rozwojowych okresu dorastania przez dzieci leczących się alkoholików. Niepublikowana praca doktorska, UAM, Poznań.
• Harris K. M., Duncan G. J., Boisjoly J. (2002), Evaluating the Role of "Nothing to Lose" Attitudes on Risky Behavior in Adolescence, Social Forces, 80 (3), 1005-1039.
• Irwin, C., Millstein, S. (1991), Correlates and predictors of risk-taking behavior during adolescence, Lipsitt, L., & Mitnick, L. (eds). Self-regulatory behavior and risk taking: Causes and consequences, Ablex Publishing Corporation, Norwood, NJ.
• Jessor R., Jessor S. L. (1977), Problem Behavior and Adolescent Development. Academic Press.
• Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. (2009), Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem, PTP, Warszawa.
• Lerner J. V., Lerner R. M. (1994), Explorations of the goodness-of-fit model in early adolescence, [w:] W. B. Carey & S. C. McDevitt, red., Prevention and early intervention: Individual differences as risk factors for the mental health of children. A festschriftfor Stella Chess and Alexander Thomas, s. 161-169, Brunner/Mazel, New York.
• Mazur J., Małkowska-Szkutnik A. (2011), Wyniki badań HBSC 2010, Raport techniczny, IMiD, Warszawa.
• Oniszczenko W. (1997), Kwestionariusz Temperamentu EAS Arnolda H. Bussa i Roberta Plomina. Wersja dla dorosłych i dla dzieci. Adaptacja polska. Podręcznik, PTP, Warszawa.
• Ostaszewski K., Rustecka-Krawczyk A., Wójcik M. (2006), Czynniki chroniące i czynniki ryzyka wiązane z zachowaniami problemowymi warszawskich gimnazjalistów, IPiN, Warszawa.
• Prince-Embury S. (2007, 2006), Resiliency Scales for Children and Adolescents: A Profile of Personal Strengths, TX, Harcourt Assessment, Inc, San Antonio.
• Rothbart M. K., Bates J. E. (1998), Temperament [w:] W. Damon, red., Handbook of Child Psychology. t. 3., s. 105-176, John Wiley & Sons, Inc, New York.
• Wolańczyk T. (2002), Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce, Akademia Medyczna, Warszawa.