Terapia i odmowa terapii – autobiograficzne narracje „postenerdowskie” lat ostatnich. Eugen Ruge i Marion Brasch

• Authors: Brygida Helbig-Mischewski

Title variants

DE

Therapie und Therapie-Absage. Autobiographische „DDR-Romane“der letzten Jahre am Beispiel von Eugen Ruge und Marion Brasch

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powieści autobiograficzne o dzieciństwie i młodości w NRD, o konfliktach międzypokoleniowych, tragediach rodzinnych, do których przyczyniły się funkcjonujące w tym społeczeństwie zakłamania i tabu, jak również o kryzysie tożsamościowym związanym ze zjednoczeniem, przeżywają w ostatnich latach okres rozkwitu, ich popularność wzrosła jeszcze od 2006 roku, po wydaniu przez Uwe Tellkampa powieści Der Turm [Wieża]. Autorka analizuje porównawczo dwie wydane w 2011 roku powieści autobiograficzne, które zyskały dużą popularność: In Zeiten des abnehmenden Lichts [W czasach ubywającego światła] Eugena Ruge, tłumacza Czechowa, syna znanego enerdowskiego historyka, który wiele lat spędził w sowieckich łagrach, oraz Ab jetzt ist Ruhe [Od teraz ma być spokój] Marion Ruge, moderatorki radiowej, córki byłego ministra kultury NRD, siostry znanych pisarzy. Autor i autorka mają korzenie wielokulturowe, są dziećmi tragicznie rozdartych komunistów, piszą z pozycji tego, który „przeżył”. Okazuje się, że powieść Ruge, brutalnie konfrontująca czytelnika z prawdą psychologiczną przedstawianych postaci, kompozycyjnie i stylistycznie nawiązuje do narracyjnych schematów mitycznych i spełnia ważną funkcję terapeutyczną. Inaczej książka Brasch, nieukładająca się w żaden mit, także w mit terapeutyczny, która jednak w przekornej, subwersywnej lekturze ujawnia interesujące podteksty.

DE

Autobiographische Romane, die über Kindheit – und Jugendzeit in der DDR berichten, Generationenkonflikte und Familientragödien, Verlogenheit und Tabus dieser Zeit, aber auch die Identitätskrise nach der Vereinigung Deutschlands reflektieren, erleben in den letzten Jahren ihre Blütezeit. Ihre Popularität stieg noch seit der Veröffentlichung des Romans von Uwe Tellkamp Der Turm. Die Verfasserin analysiert vergleichend zwei 2011 erschienene erfolgreiche autobiographische Romane: In Zeiten des abnehmenden Lichts von Eugen Ruge (Tschechow-Übersetzer, Sohn eines bekannten DDR-Historikers, der viele Jahre in sowjetischen Lagern verbrachte) und Ab jetzt ist Ruhe von Marion Brasch (Radiomoderatorin, Tochter eines ehemaligen Kulturministers der DDR, Schwester von bekannten Schriftstellern). Beide Autoren sind Kinder von Kommunisten, beide haben nicht nur deutsche Wurzeln, beide schreiben aus der Position des Überlebenden. Es zeigt sich, dass der Roman von Ruge, der den Leser brutal mit der psychologischen Wahrheit seiner Figuren konfrontiert, in kompositioneller und stilistischer Hinsicht an mythische narrative Muster anknüpft und eine wichtige therapeutische Funktion erfüllt. Anders das Buch von Brasch, das sich zu keinem Mythos zusammenfügen lässt, auch nicht in einem therapeutischen. Erst in einer subversiven, „trotzigen“ Lektüre offenbart der Text interessante unterschwellige Botschaften.

Keywords

PL

powieści autobiograficzne; NRD; konflikt międzypokoleniowy; kryzys tożsamościowy; funkcja terapeutyczna; mityzacja

DE

autobiographische Romane; DDR; Generationenkonflikt; Identitätskrise; therapeutische Funktion; Mythisierung

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2013
• Issue: 1
• Pages: 51–68

Contributors

author

Brygida Helbig-Mischewski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Europa-Universitat Viadrina, Frankfurt (Oder)

References

• Brasch Marion, Ab jetzt ist Ruhe. Roman einer fabelhaften Familie, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2012. Chandler Marilyn R., Healing Art. Regeneration through Autobiography, Garland, New York–London 1990. Goldmann Stefan, Topos und Erinnerung. Rahmenbedingungen der Autobiographie. W: Der ganze Mensch. Anthropologie und Literatur im 18. Jahrhundert, red. Hans-Jürgen Schnings, Metzler, Stuttgart–Weimar 1994. Helbig Brygida, Enerdowce i inne ludzie, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2011. Helbig-Mischewski Brygida, Język żałoby i buntu. Postzależnościowy dyskurs psychoanalityczny Hansa-Joachima Maaza, „Teksty Drugie” 2010, nr 5. Helbig-Mischewski Brygida, NRD-owcy na kozetce, „Pogranicza” 2010, nr 3. Helbig-Mischewski Brygida, Strącona bogini. Rzecz o Marii Komornickiej, Universitas, Kraków 2010. Kämmerlings Richard, Unsere neue DDR-Literatur, „Welt am Sonntag” 4.09.2012, www.welt.de/ print/wams/kultur/article13583189/Unsere-neue-DDR-Literatur.html (dostęp 15.08.2013). Keff Bożena, Utwór o Matce i Ojczyźnie, Korporacja Ha!art, Kraków 2009. Leinkauf Thomas, Novotny Rudolf, Ich war eben die kleine Schwester. Wywiad z Marion Brasch, „Berliner Zeitung” 18.02.2012, www.berliner-zeitung.de/magazin/literatur-ich-war-eben- -die-kleine-schwester,10809156,11651426.html (dostęp 15.08.2013). Maaz Hans-Joachim, Das gestürzte Volk oder die verunglückte Einheit, Argon Verlag, Berlin 1991. Maaz Hans-Joachim, Der Gefühlsstau. Ein Psychogramm der DDR, Argon Verlag, Berlin 1990; Verlag C.H.Beck, München 2010. Muschg Adolf, Literatur als Therapie? Ein Exkurs über das Heilsame und das Unheilbare. Frankfurter Vorlesungen, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1981. Porombka Wiebke, Vor der Tochter sterben die Söhne, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 17.02.2012, www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletristik/marion-brasch-ab-jetztist- ruhe-vor-der-tochter-sterben-die-soehne-11653241.html (dostęp 15.08.2013). Ruge Eugen, In Zeiten des abnehmenden Lichts. Roman einer Familie, Rowohlt Verlag, Reinbek bei Hamburg 2011. Ruge Wolfgang, Gelobtes Land. Meine Jahre in Stalins Sowjetunion, red. Eugen Ruge, Rowohlt Verlag, Reinbek 2012. Tellkamp Uwe, Der Turm. Geschichte aus einem versunkenen Land, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2008. Tulli Magdalena, Włoskie szpilki, Wydawnictwo Nisza, Warszawa 2011. Wagner-Egelhaaf Martina, Autobiographie, Metzler, Stuttgart 2005. Walczewska Sławomira, Damy, rycerze, feministki, Wydawnictwo eFKa, Kraków 1999. Weyandt Hans-Jost, Buchpreis-Kandidat Ruge: „Die DDR war nie schön für mich”, Spiegel Online, 10.10.2011, www.spiegel.de/kultur/literatur/buchpreis-kandidat-ruge-die-ddr-war-nieschoen- fuer-mich-a-790861.html (dostęp 15.08.2013).

Identifiers

ISSN

2353-8694