Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji osadnictwa na przykładzie doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej

• Authors: Piotr Kitell

Title variants

EN

Geomorphologic conditions of settlement location: case study in the Rawka River Valley in Rawa Mazowiecka

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań geomorfologicznych warunków lokalizacji dwu stanowisk archeologicznych w Rawie Mazowieckiej położonych w dolinie Rawki. Ślady osadnictwa datowane są na obu stanowiskach na pradzieje i czasy historyczne, a głów-na faza osadnicza przypada na koniec okresu przedrzymskiego i wczesny okres rzymski. Stanowiska ulokowane zostały na piaszczystym i mułkowo-piaszczystym podłożu budującym terasę plenivistuliańską, w bardzo bliskim sąsiedztwie równiny zalewowej. Powierzchnie zajmowane przez osiedla były słabo nachylone – nie więcej niż 3 °, zwykle ok. 1 °. Istotna jest lokalizacja osiedli kompleksu w obszarze oferującym wysoką georóżnorodność. Przedstawiono zasadnicze etapy ewolucji i rozwoju doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej, a także relacje punktów osadniczych rozpoznanych okresów chronologicznych z elementami morfologicznymi doliny. Wykonano szacunki rozmiarów potencjalnej populacji, która była w stanie uzyskać dostateczną ilość produkcji roślinnej w warunkach pradziejowej gospodarki rolnej.

EN

Paper presents results of research on morphologic conditions of location of two archaeological sites in Rawa Mazowiecka in the Rawka River valley. Settlement uncovered at sites is dated to the Prehistory and to the Historic Times with main chronologic phase dated to the Late Pre-Roman Period and the Early Roman Period. Sites were located on the sandy and sandy-silty areas of the Plenivistulian terrace in a very close vicinity of flood plain. Surface occupied by settle-ments were very slightly inclined – no more than 3 °, usually ca. 1 °. It is significant a location of settlements complex in the area offering a high geodiversity. The mine stages of evolution and development of the Rawka River valley in Rawa Ma-zowiecka are presented and also relation between settlements of recognised chronologic periods and morphologic elements of the valley. The estimation of size of the highest population, which could produce sufficient quantity of plant food in the pre-historic economy condition was undertaken.

Keywords

PL

uwarunkowania lokalizacji osadnictwa; okres rzymski; pradzieje; dolina rzeczna; Polska Środkowa

EN

conditions of settlement location Roman Period; Prehistory; river valley; central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2013
• Volume: 101
• Pages: 49-79

Dates

published

2013

Contributors

author

Piotr Kitell

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Balwierz Z., Marosik P., Muzolf B., Papienik P., Siciński W., 2005 – Osadnictwo społeczeństw rolniczych i zmiany środowiska naturalnego nad środkową Krasówką (Kotlina Szczercowska). Wstępna charakterystyka. Botanical Guidebooks, 28: 53-86.
• Bartkowski T., 1978 – Środowisko przyrodnicze grodu średniowiecznego w Lądzie nad Wartą Środkową. W: W. Błaszczyk (red.), Gród wczesnośredniowieczny w Lądzie nad środkową Wartą. Poznań: 13-31.
• Bednarek R., 2004 – Analiza podstawowych właściwości gleb W: R. Bednarek, H. Dziadowiec, U. Pokojska, Z. Prusinkiewicz (red.), Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa: 53-112.
• Chisholm M., 1962 – Rural Settlement and Land Use. Chicago: 207 s.
• Czerniak L., 2003 – Wstęp. W: L. Czerniak (red.), Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A., t. 3: 9-16.
• Czopek S., 2004 – Przemiany osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na terenie południowo-wschodniej Polski. W: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolnohodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 371-381.
• Dobrzańska H., Kalicki T., 2003 – Człowiek i środowisko w dolinie Wisły koło Krakowa w okresie od I do VII w. n.e. Archeologia Polski, 48,1-2: 25-55.
• Dylik J., 1935 – O najważniejszych elementach kształtujących obraz przedhistorycznego osadnictwa. Przegląd Geograficzny, 15: 105-117.
• Dylik J., 1936 – Analiza geograficznego położenia grodzisk i uwagi o osadnictwie wczesnohistorycznym Wielkopolski. Badania geograficzne, 16-17, Poznań: 88 s.
• Dylik J., 1939 – Położenie geograficzne Tumu i Łęczycy. Rocznik Łódzkiego Oddziału PTH, 3: 109-128.
• Dylik J., 1948 – Rozwój osadnictwa w okolicach Łodzi. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 2: 88 s.
• Dylik J., 1971 – Województwo ze stolicą bez antenatów. ŁTN, Łódź: 188 s.
• Dymaczewski A., 1963 – W sprawie przemian gospodarczych u schyłku starożytności w północnośrodkowej Europie. Archeologia Polski, 8: 303-315.
• Dzieduszycki W., 1993 – Człowiek. W: W. Dzieduszycki, M. Kupczycki (red.), Gopło. Przyroda i człowiek. Poznań: 81-160.
• Folk R., Ward W., 1957 – Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology, 27,1: 3-26.
• Forysiak J., 2005 – Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia, 90: 116 s.
• Gilewska S., 1986 – Podział Polski na jednostki geomorfologiczne. Przegląd Geograficzny, 58,1-2: 15-40.
• Gilewska S., 1999 – Rzeźba. W: L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko Przyrodnicze. PWN, Warszawa: 243-288.
• Godłowski K., 1960 – Źródła archeologiczne do dziejów rolnictwa w Polsce i stan ich opracowania. Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego, 3: 7-122.
• Godłowski K., 1966 – Problem przełomu w technice uprawy roli na ziemiach polskich w pierwszym tysiącleciu n.e. Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego, 8: 77-91.
• Godłowski K., 1983 – Człowiek a środowisko w okresie lateńskim, rzymskim i wędrówek ludów. W: J. Kozłowski, S. Kozłowski (red.), Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa: 286-308.
• Goździk J., 1982 – Środowisko przyrodnicze osadnictwa średniowiecznego okolic Rozprzy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, 29: 138-151.
• Henneberg M., Ostoja-Zagórski J., 1977 – Próba rekonstrukcji gospodarki mieszkańców halsztackich grodów typu biskupińskiego. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 25, 3: 319-340.
• Kalicki T., 2006 – Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji dolin środkowoeuropejskich. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 204: 346 s.
• Kalinowski W., Trawkowski S., 1955 – Przebudowa Rawy Mazowieckiej w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego (1815-1830). Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury. Studia z Historii Budowy Miast, V,1/14: 181-207.
• Kamiński J., 1993 – Późnoplejstoceńska i holoceńska transformacja doliny Moszczenicy jako rezultat zmian środowiska naturalnego oraz działalności człowieka. Acta Geographica Lodziensia, 64: 104 s.
• Kittel P., 2004 – Uwagi o pradziejowej gospodarce rolnej na Pojezierzu Kaszubskim i w Borach Tucholskich w świetle kryteriów morfologicznych położenia osadnictwa pradziejowego. Zeszyty Wiejskie, IX: 55-87.
• Kittel P., 2005 – Uwarunkowania środowiskowe lokalizacji osadnictwa pradziejowego na Pojezierzu Kaszubskim i w północnej części Borów Tucholskich. Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, IV: 206 s.
• Kittel P., 2006 – Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji osadnictwa ludności kultury przeworskiej w rejonie Rawy Mazowieckiej. II Sympozjum Archeologii Środowiskowej „Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa”. Streszczenia referatów, komunikatów, posterów. Łódź, 27-29 września 2006 r.: 46.
• Kittel P., 2008 – Geomorfologiczne cechy lokalizacji osadnictwa pradziejowego w mikroregionie leśnieńskim. W: K. Walenta (red.), Leśno i mikro-region w późnej epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Zakład Archeologii Pomorza Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach, Chojnice: 197-224.
• Kittel P., 2012a – Budowa i ewolucja doliny Neru w rejonie stanowiska Lutomiersk-Koziówki
• w świetle badań geoarcheologicznych. Acta Geographica Lodziensia, 100: 113-133.
• Kittel P., 2012b – Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju osadnictwa i przeobrażenia morfologii obszaru stanowiska 3a-c Lutomiersk-Koziówki w warunkach antropopresji. W: B. Muzolf (red.), Lutomiersk-Koziówki stanowisko 3 a-c, pow. pabianicki, woj. łódzkie. Wielokulturowy zespół osadniczy od schyłkowego paleolitu po okres nowożytny. Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, 39: 263-277.
• Kittel P., 2012c – Wpływ georóżnorodności zlewni Neru (Polska środkowa) na lokalizację osadnictwa pradziejowego. Landform Analysis, 19: 49-66.
• Kittel P., Skowron J., 2007 – Osadnictwo pradziejowe i wczesnohistoryczne w krajobrazie doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej. W: U. Myga-Piątek (red.), Doliny rzeczne. Przyroda – Krajobraz – Człowiek. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 7: 228-234.
• Kittel P., Skowron J., 2009 – Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji i rozwoju osadnictwa w rejonie Rawy Mazowieckiej (Polska środkowa) w okresie rzymskim. Środowisko – Człowiek – Cywilizacja, 2: 147-154.
• Kittel P., Forysiak J., Muzolf B., Skowron J., Tołoczko W., 2007 – Charakterystyka osadów i ślady antropopresji w obrębie równin zalewowych Neru koło Lutomierska i Rawki w Rawie Mazowieckiej. W: E. Smolska, P. Szwarczewski (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. IV. VI Warsztaty Terenowe Sejny-Suwałki, 14–16 czerwca 2007 r.: 79-80.
• Kittel P., Błaszczyk J., Muzolf B., Cywa K., Wacnik A., Tomczyńska Z., Obremska M., 2011 – Traces of Prehistoric Human Im-pact on Natural Environment in the Ner River Catchment (Central Poland). W: Hildebrandt-Radke I., Dörfler W., Czebreszuk J., Müller J. (red.), Anthropogenic Pressure in the Neolithic and the Bronze Age on the Central European Lowlands. Studien zur Archäeologie in Ostmitteleuropa/Studia nad Pradziejami Europy Środkowej, B. 8/T. 8, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Poznań-Bonn: 129-141.
• Klajnert Z., 1978 – Zanik lądolodu warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej południowym przedpolu. Acta Geographica Lodziensia, 38: 149 s.
• Klajnert Z., Rdzany Z., 1989 – Glacifluwialna geneza wysokich poziomów terasowych w doli-nie górnej Rawki między Kochanowem a Rawą Mazowiecką. Acta Geographica Lodziensia, 59: 21-38.
• Klajnert Z., Wasiak G., 1989 – Morfologiczne skutki arealnego zaniku lodowca w strefach prewarciańskich podlodowcowych obniżeń dolinnych na Wyżynie Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia, 59: 39-60.
• Klatkowa H., 1996 – Symptoms of the permafrost presence in Middle Poland during the last 150 000 years. Biuletyn Peryglacjalny, 35: 45-86.
• Klichowska M., 1984 – Struktury uprawne w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza na ziemiach polskich w świetle badań archeobotanicznych. Archeologia Polski, XXIX,1: 69-110.
• Kobojek E., 1996 – Wpływ warciańskich procesów glacjalnych na morfogenezę doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia, 71: 67-78.
• Kobojek E., 2000 – Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia, 77: 157 s.
• Kobojek E., Kobojek S., 2005 – Doliny rzeczne Regionu Łódzkiego. Geneza, cechy przyrodnicze i antropogeniczne przekształcenia. Łódź: 126 s.
• Kobyliński Z., 1986 – Koncepcja „terytorium eksploatowanego przez osadę” w archeologii brytyjskiej i jej implikacje badawcze. Archeologia Polski, XXXI, 1: 7-30.
• Kobyliński Z., 1988 – Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i w początkach wczesnego średniowiecza. Ossolineum, Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: 240 s.
• Kondracki J., 1994 – Geografia Polski – mezoregiony fizycznogeograficzne. PWN, Warszawa: 339 s.
• Kruk J., 1973 – Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Kruk J., 1980 – Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e. Wrocław: 363 s.
• Kruk J., 1983 – Zarys rozwoju rolnictwa neolitycznego w środowisku dorzecza górnej Wisły. W: J. Kozłowski, S. Kozłowski (red.), Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa: 267-275.
• Kruk J., Milisauskas S., Alexandrowicz S., Śnieszko Z., 1996 – Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków: 139 s.
• Krzemiński T., 1970 – Położenie geograficzne Burzenina i okolicznych osad wczesnośredniowiecznych. W: Rozwój osadnictwa w re-jonie Burzenina nad Wartą od VI do XIV w. Ossolineum, Wrocław: 12-33.
• Krzemiński T., 1987 – Rola wód podziemnych i powierzchniowych w modyfikacji krajobrazu naturalnego Łęczycy. W: Środowisko naturalne i historyczne Łęczycy, jego przemiany i kierunki rozwoju. Sesja Naukowa. Łęczyca, dnia 26 i 27 marca 1979 roku: 12-34.
• Krzemiński T., Maksymiuk Z., 1966 – Próba rekonstrukcji niektórych elementów krajobrazu pierwotnego okolic Łęczycy. W: A. Nadolski, A. Abramowicz, T. Poklewski (red.), Łęczyca wczesnośredniowieczna, t. 1. Ossolineum, Łódź: 23-32.
• Kurnatowska Z., Kurnatowski S., 1991 – Zasiedlenie regionu Lednicy w pradziejach i średniowieczu w świetle dotychczasowych badań. W: K. Tobolski (red.), Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego. Poznań: 35-42.
• Kurnatowski S., 1963 – Uwagi o kształtowaniu się stref zasiedlania dorzecza Obry w czasie od środkowego okresu epoki brązu do późnego średniowiecza. Archeologia Polski, VIII, 2: 181-218.
• Kurnatowski S., 1966 – Przemiany techniki uprawy roli w czasach między epoką brązową i wczesnym średniowieczem a rozmieszczenie stref zasiedlenia. Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego, 8: 92-99.
• Kurnatowski S., 1968 – Osadnictwo i jego rola w kształtowaniu się krajobrazu. Folia Quaternaria, 29: 145-160.
• Kurnatowski S., 1971 – Rozwój zaludnienia Wielkopolski we wczesnym średniowieczu i jego aspekty gospodarcze. Archeologia Polski, XVI: 465-482.
• Kurnatowski S., 1975a – Wczesnośredniowieczny przełom gospodarczy w Wielkopolsce oraz je-go konsekwencje krajobrazowe i demograficzne. Archeologia Polski, 20: 145-160.
• Kurnatowski S., 1975b – Uwagi o badaniach nad gospodarką żywnościową okresu wpływów rzymskich. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 23: 77-97.
• Kurnatowski S., 1981 – Przemiany gospodarki żywnościowej Słowian Połabskich. W: Słowiańszczyzna Połabska między Niemcami a Polską. Poznań: 63-93.
• Kurnatowski S., 2004 – Perspektywy dalszych wspólnych badań nad relacjami między społecznością ludzką a środowiskiem przyrodni-czym. W: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 397-409.
• Kurnatowski S., Wiślański T., 1966 – Rola archeologii w badaniach historyczno-przyrodniczych nad przemianami środowiska geograficznego. Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego, 8: 49-55.
• Lityńska-Zając M., 1997 – Roślinność i gospodarka rolna w okresie rzymskim. Studium Archeologiczne. IAE PAN, Kraków: 279 s.
• Lityńska-Zając M., 2005 – Rekonstrukcja proce-sów gospodarczych na podstawach botanicznych. W: M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa (red.), Przewodnik do badań archeobotanicznych. Poznań: 470-517.
• Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., Bieniek A., Gluza I., 2004 – Trawy jako wskaźnik działalności człowieka w pradziejach. W: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolnohodowlanej. Studia z obszaru Polski. Kato-wice: 46-58.
• Makiewicz T., 1979 – Z badań nad osadnictwem kultury przeworskiej na terenie zachodniej części Kujaw (rejon Jeziora Pakoskiego). Slavia Antiqua, 25: 111-135.
• Makohonienko M., 2000 – Przyrodnicza historia Gniezna. Bydgoszcz-Poznań: 123 s.
• Marosik P., 2000 – Geomorfologia okolic stanowisk archeologicznych w rejonie Szczercowa. W: R. Grygiel (red.), Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. Łódź, t. 1: 5-23.
• Marosik P., 2002 – Ukształtowanie terenu i warunki geologiczne na stanowisku archeologicznym nr 11 w Grabku oraz na obszarze przyległym w dnie doliny Krasówki. W: R. Grygel (red.), Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. Łódź, t. 2: 9-23.
• Marosik P., 2003 – Sytuacja geomorfologiczna w rejonie stanowiska archeologicznego. W: Ratownicze badania archeologiczne na stano-wisku 6-7 w Kowalewicach, pow. Zgierz, woj. łódzkie. Via Archaeologica Lodziensis, I: 15-24.
• Michałowski A., 2003 – Osady kultury przeworskiej z terenów ziem polskich. Poznań: 283 s.
• Migoń P., 2006 – Geomorfologia. PWN, Warszawa: 460 s.
• Milecka K., 2013 – Wyniki analizy pyłkowej osadów organicznych z doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia, 101: 81-88.
• Moszyński K., 1967 – Kultura ludowa Słowian, t. 1, wyd. 2. Warszawa: 745 s.
• Niewęgłowski A., 1966 – Z badań nad osadnictwem w okresach późno lateńskim i rzymskim na Mazowszu. Studium metodyczne. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk: 174 s.
• Niewęgłowski A., 1972 – Mazowsze na przełomie er. Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk: 303 s.
• Niewęgłowski A., 1975 – Perspektywy zastosowania metody mikrogeograficznej w badaniach okresów lateńskiego i rzymskiego w Polsce. Archeologia Polski, XIX,1: 235-246.
• Ostoja-Zagórski J., 1976 – Ze studiów nad zagadnieniem upadku grodów kultury łużyckiej. Slavia Antiqua, 23: 39-73.
• Ostoja-Zagórski J., 1982 – Przemiany osadnicze, demograficzne i gospodarcze w okresie halsztackim na Pomorzu. Wrocław: 219 s.
• Pelisiak A., 2003 – Osadnictwo. Gospodarka. Społeczeństwo. Studia nad kulturą pucharów lejkowatych na Niżu Polskim. Rzeszów: 264 s
• Pelisiak A., 2004 – Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu Grabi (Polska środkowa). Uwarunkowania środowiskowe. W: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 171-183.
• Pelisiak A., 2006 – Rawa Mazowiecka, stanowisko 38 – materiały krzemienne. Maszynopis.
• Pelisiak A., Kamiński J., 2004 – Geneza i wiek osadów w dolinie Grabi na stanowisku Ldzań w świetle osadnictwa pradziejowego. W: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 184-196.
• Podwińska Z., 1962 – Technika uprawy roli w Polsce średniowiecznej. Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków: 388 s.
• Podwińska Z., 1964 – Gospodarstwo wiejskie w okresie wczesnofeudalnym (V w. – początek XII w.). W: J. Leskiewiczowa (red.), Zarys Historii Gospodarstwa Wiejskiego w Polsce, t. 1: 183-262.
• Podwińska Z., 1978 – Produkcja rolnicza. W: M. Dembińska, Z. Podwińska (red.), Historia kul-tury materialnej w Polsce w zarysie, t. 1. Warszawa-Kraków-Gdańsk: 72-90.
• Przewoźna K., 1971 – Z badań nad strukturą osadnictwa południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej u schyłku starożytności. Slavia Antiqua, 18: 63-81.
• Przewoźna K., 1974 – Struktura i rozwój zasiedlenia południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej u schyłku starożytności. Poznań: 196 s.
• Pyrgała J., 1971 – Zastosowanie metod archeologicznych i przyrodniczych w studiach nad osadnictwem prahistorycznym na przykładzie badań na Mazowszu. Folia Quaternaria, 39: 101-121.
• Pyrgała J., 1972 – Mikroregion osadniczy między Wisłą a dolną Wkrą w okresie rzymskim. Wrocław: 277 s.
• Pyrgała J., 1973 – Gospodarcze i konsumpcyjne aspekty chowu zwierząt udomowionych na ziemiach polskich między I w. p.n.e. a IV w. n.e. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 21: 481-493.
• Rdzany Z., 1996 – Wpływ rzeźby podłoża lądolodu warciańskiego na przestrzenny rozkład skutków deglacjacji i późniejsze przekształcenia rzeźby w okolicach Rawy Mazowieckiej. Acta Geographica Lodziensia, 71: 193-203.
• Rdzany Z., 1997 – Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 73: 146 s.
• Rdzany Z., 2004 – Formy marginalne lobu Rawki między Inowłodzem a Nowym Miastem na tle poglądów na zasięg lądolodu zlodowacenia war-ty. W: M. Harasimiuk, S. Terpiłowski (red.), Zlodowacenie warty w Polsce. UMCS: 87-102.
• Rühle E., 1973 – Metodyka badań osadów czwarto-rzędowych. Wyd. Geol., Warszawa: 687 s.
• Skowron J., 2006 – Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji osadnictwa ludności kultury przeworskiej w rejonie Rawy Mazowieckiej. II Sympozjum Archeologii Środowiskowej „Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnic-twa”. Streszczenia referatów, komunikatów, posterów, Łódź, 27-29 września 2006 r.: 73.
• Skowron J., 2007 – Die Wiederspiegelung der gesellschaftlichen Struktur auf Grund von Raumplanung des Siedlungskomplexes der Przeworsk Kultur in Rawa Mazowiecka MittelPolen) – eine einfache Siedlung und eine Hofsiedlung. Sprawozdania Archeologiczne, 59: 9-40.
• Szamałek K., 1985 – Przemiany środowiska geograficznego w rejonie Kruszwicy na przełomie epoki brązu i wczesnej epoki żelaza oraz ich wpływ na osadnictwo. Archeologia Polski, 30, 2: 328-366.
• Turkowska (Kuydowicz) K., 1975 – Rzeczne procesy peryglacjalne na tle morfogenezy doliny Mrogi. Acta Geographica Lodziensia, 36: 122 s.
• Turkowska K., 1988 – Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia, 57: 157 s.
• Turkowska K., 1990 – Main fluvial episodes in the Ner Valley in the last 22 000 years; detailed study at Lublinek near Łódź, central Poland. Quaternary Studies in Poland, 9: 84-99.
• Turkowska K., 1997 – Stan wiedzy na temat rozwoju dolin ekstraglacjalnych na Niżu Polskim w okresie przejściowym plejstocen-holocen. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geogra-phica Physica, 1: 67-87.
• Turkowska K., 1999 – Kryteria oceny roli morfo-genezy peryglacjalnej w Polsce środkowej. Acta Geographica Lodziensia, 76: 101-132.
• Turkowska K., 2006 – Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 238 s.
• Twardy J., 2004 – Przebieg holoceńskiej ewolucji stoków doliny Warty na obszarze południowej części Kotliny Sieradzkiej w świetle analizy osadów stokowych. Acta Geographica Lodziensia, 88: 49-83.
• Twardy J., Kamiński J., Moszczyński J., 2004 – Zapis gospodarczej działalności człowieka z okresu lateńskiego i rzymskiego w formach i osadach Polski środkowej.w: D. Abramowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 197-221.
• Vita-Finzi C., Higgs E., 1970 – Prehistoric Economy in the Mount Carmel Area of Palestine: Site Catchment Analysis. Proceedings of the Prehistory Society, 36: 1-37.
• Wachecka-Kotkowska L., 2004 – Zmiany środowiska doliny dolnej Luciąży w holocenie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 6: 47-70.
• Wasylikowa K., Tomczyńska Z., Polcyn M., Bieniek A., 2003 – Użytkowanie roślin przez ludność osady kultury łużyckiej. W: Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 6-7 w Kowalewicach, pow. Zgierz, woj. łódzkie. Via Archaeologica Lodziensis, I: 339-359.

Identifiers

ISSN

0065-1249