Education and Commitment One Hundred Years of Social Pedagogy in Poland (1908–2008). Introduction

• Authors: Theiss Wiesław

Title variants

PL

Edukacja i zaangażowanie Sto lat pedagogiki społecznej w Polsce (1908–2008) Wprowadzenie

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article presents the development of social pedagogy in Poland in the years 1908–2008. The analyses covered the following historical periods: the partition period (before 1918), the period of the Second Republic (1918–1939), the years of post-war reconstruction (1945–1955), the period of real socialism (1956–1980/89), the period of political system change (1989–2003/08). The main problems dealt with by social pedagogy, theoretical and methodological assumptions of this concept have been presented, leading authors of this discipline have been shown, and the basic scientific achievements of subsequent generations of social pedagogues have been presented. The text is a contribution to the history and theory of social pedagogy.

PL

Artykuł prezentuje rozwój pedagogiki społecznej w Polsce w latach 1908–2008. Analizy objęły następujące okresy historyczne: czas zaborów (przed 1918 r.), okres II Rzeczypospolitej (1918–1939), lata powojennej odbudowy (1945–1955), okres realnego socjalizmu (1956–1980/1989) oraz czas zmiany ustrojowej (1989–2003/2008). Przedstawione zostały główne problemy, którymi zajmowała się pedagogika społeczna, założenia teoretyczno-metodologiczne tej koncepcji, ukazano czołowych twórców tej dyscypliny, przedstawiono też zasadniczy dorobek naukowy osiągany przez kolejne generacje pedagogów społecznych. Tekst jest przyczynkiem do historii oraz teorii pedagogiki społecznej.

Keywords

EN

Social pedagogy – continuity and change; Helena Radlińska; centers of social pedagogy in Poland; generations of social pedagogues

PL

Pedagogika społeczna – ciągłość i zmiana; Helena Radlińska; ośrodki pedagogiki społecznej w Polsce; generacje pedagogów społecznych

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2018 (R. XVII)
• Issue: 2(68)
• Pages: 35-60

Contributors

author

Theiss Wiesław

• Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

References

• Araszkiewicz F.W., (1978), Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, PWN, Warszawa.
• Bauman Z., (2017), Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość, PWN, Warszawa.
• Cichosz M., (2006), Pedagogika społeczna w Polsce w latach 1945–2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Cichosz M., (2014), Pedagogika społeczna. Zarys problematyki, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków.
• Cichosz M., (2016), O pedagogice społecznej i jej rozwoju. Wybrane zagadnienia, wybór tekstów z badań własnych, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków.
• Ciczkowski W., (1996), Dziedzictwo pedagogiczne Aleksandra Kamińskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Cohen R., (2017), W 2017 roku nasz świat popękał, “Gazeta Wyborcza”, 30.12. 2017–1.1.2018.
• Czubiński A., (1987), Najnowsze dzieje Polski: 1914–1983, PWN, Warszawa.
• Davies N., (1981), Boże igrzysko. Historia Polski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Frąckowiak T., (2007), Pedagogika społeczna – pytania o tożsamość i przyszłość, [in:] Kromolicka B., Radziewicz-Winnicki A., Noszczyk-Bernasiewicz M. (ed.), Pedagogika społeczna w Polsce po 1989 roku. Przemiany w nauce, obecność międzynarodowa, kręgi tematyczne prac badawczych, Wydawnictwo Śląskiej Wyższej Szkoły Zarządzania, Katowice.
• Frąckowiak T. (ed.), (1996), Koncepcje pedagogiki społecznej, Wydawnictwo Eruditus, Poznań.
• Gładkowska M. i in. (ed.), (1993), Słownik biograficzny pracowników społecznych, Towarzystwo Wolej Wszechnicy Polskiej, Warszawa.
• Gładkowska M. i in. (ed.), (1995), Opieka społeczna w Warszawie 1923–1947, Interart, Warszawa.
• Górnikowska-Zwolak E., Radziewicz-Winnicki A. (ed.), Czerkawski A. (współprac.), (1999), Pedagogika społeczna w Polsce – między stagnacją a zaangażowaniem, t. 1–2, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Heller M., (2009), Filozofia nauki. Wprowadzenie, wyd. 2, Petrus, Kraków.
• Janowska A., Winiarski M., Wołczyk J., (1973), Szkoła środowiskowa. Założenia teoretyczne i wyniki sondażu diagnostycznego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Kamiński A., (1972), Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna, PWN, Warszawa.
• Kamiński A., (1976), Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej w pracy socjalnej, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa.
• Kantowicz E., Olubiński A. (eds.), (2003), Działanie społeczne w pracy socjalnej na progu XXI wieku, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
• Kawula S., (1983), Studia z pedagogiki społecznej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, Olsztyn.
• Kawula S., (2002), Pomocniczość i wsparcie, Oficyna Wydawnicza “Kastalia”, Olsztyn.
• Kawula S., (2012), Pedagogika społeczna. Dzisiaj i jutro, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
• Kawula S. (ed.), (2001), Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualność – perspektywy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Kawula S., Marynowicz-Hetka E., Przecławska A. (eds.), (2003), Pedagogika społeczna w perspektywie europejskiej. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, Oficyna Wydawnicza “Kastalia”, Olsztyn.
• Kisielewska-Zawadzka R., (1937), Wychowawca ludzi dorosłych. Na czterdziestolecie pracy prof. Heleny Radlińskiej, “Bluszcz”, nr 8.
• Kojder A., (2016), Pobocza socjologii, Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Korniłowicz K., (1976), Pomoc społeczno-kulturalna dla młodzieży pracującej i dorosłych. Wybór pism, wstęp, wybór i opracowanie O. Czerniawska, Ossolineum, Wrocław.
• Kossak-Główczewski K., (ed.), (1999), Edukacja regionalna mniejszości narodowych i etnicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Kowalski S. (ed.), (1974), Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowisku, “Studia Pedagogiczne”, t. 32.
• Kromolicka B. (ed.), (2003), Wolontariusz w życiu społecznym środowiska lokalnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Lalak D. (ed.), (2008), Dom i ojczyzna. Dylematy wielokulturowości, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Lepalczyk I. (ed.), (1981), Problem kształcenia pracowników społecznych, Towarzystwo Wolej Wszechnicy Polskiej, Warszawa.
• Lepalczyk I., Ciczkowski W. (eds.), (1999), Bogactwo życia i twórczości Aleksandra Kamińskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Lepalczyk I., Badura J. (eds.), (1980), Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej, “Człowiek w Pracy i w Osiedlu”, nr 2/3 (92–93).
• Lepalczyk I., Marynowicz-Hetka E. (eds.), (1990), Przekształcanie środowiska społecznego. Dorobek i kierunki dalszych badań, Towarzystwo Wolej Wszechnicy Polskiej, Warszawa.
• Lepalczyk I., Wasilewska B. (eds.), (1994), Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Lorenz W., (1994), Social Work in a Changing Europe, Routledge, London–New York.
• Malewski M., (2010), Od nauczania do uczenia się. O paradygmatycznej zmianie w andragogice, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• Marynowicz-Hetka E., (1986), Pomoc w rozwoju dziecku i rodzinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Marynowicz-Hetka E. (ed.), (2006–2007), Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Marynowicz-Hetka E., Piekarski J., Cyrańska E. (eds.), (1998), Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Marynowicz-Hetka E., Piekarski J., Urbaniak-Zając D. (eds.), (1996), Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze, Interart, Warszawa.
• Marynowicz-Hetka E., Skoczylas-Namielska E. (eds.), (2015), Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Marzec-Holka K. (ed.), (1998), Pracownicy socjalni i wolontariusze a możliwości reformy pomocy społecznej, Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz.
• Marzec-Holka K. (ed.), (2000), Społeczeństwo, demokracja, edukacja. Nowe wyzwania w pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
• Marzec-Holka K. (ed.), (2005), Marginalizacja w problematyce pedagogiki społecznej i praktyce pracy socjalnej, Wydawnictw Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
• Mendel M., (2014), Pedagogika “po człowieku”. Szkic w nowej perspektywie, “Pedagogika Społeczna”, nr 4.
• Mendel M. (ed.), (2002), Animacja współpracy środowiskowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Mendel M. (ed.), (2005), Animacja współpracy środowiskowej na wsi, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Mendel M. (ed.), (2006), Pedagogika miejsca, Wydawnictwo DSWE TWP, Wrocław.
• Modrzewski J., (2016), Socjopedagogika. Studia – szkice – refleksje – wspomnienia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Modrzewski J., (2016), Czas spotykany, przeżywany, dokonany, zapomniany. Autobiografia sentymentalna, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Misztal B., (2000), Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Universitas, Kraków.
• Nikitorowicz J., (1995), Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok.
• Nikitorowicz J. (ed.), (1995), Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok.
• Nikitorowicz J. (ed.), (1997), Rodzina wobec wyzwań edukacji międzykulturowej, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok.
• Olubiński A., (1997), Socjalno-wychowawcze problemy postkomunistycznego społeczeństwa, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
• Olubiński A., (2004), Praca socjalna. Aspekty humanistyczne i pedagogiczne, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
• Orsza H., (1913), zob. Radlińska (1913).
• Ossowski S., (1967), Zzagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa.
• Paczkowski A., (1996), Pół wieku dziejów Polski: 1939–1989, PWN, Warszawa.
• Petrykowski P., (2003), Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Piekarski J., (2008), U podstaw pedagogiki społecznej. Zagadnienia teoretyczno-metodologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Pilch T., (1974), Rozwój studiów pedagogicznych, [in:] Pedagogika i potrzeby społeczne, Wołczyk J.,Wroczyński R. (eds.), PWN, Warszawa.
• Pilch T., (2005), W poszukiwaniu wspólnych fundamentów Europy, [in:] Tożsamość bez granic. Współczesne wyzwania, ed. E. Budakowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Pilch T., (2008), Pedagogika społeczna na początku XXI wieku, “Pedagogika Społeczna”, nr 4.
• Pilch T., (2014), O narodzinach i rozwoju polskiej pedagogiki społecznej, “Pedagogika Społeczna”, nr 4.
• Pilch T., Lepalczyk I. (ed.), (1993), Pedagogika społeczna, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Pilch T., Lepalczyk I. (eds.), (1995), Pedagogika społeczna, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Pilch T., Smolińska-Theiss B. (eds.), (1984), Pedagogika społeczna – poszukiwania i rozstrzygnięcia, “Studia Pedagogiczne”, t. 46.
• Przecławska A. (ed.), (1996), Pedagogika społeczna. Kręgi poszukiwań, Wydawnictwo Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Przecławska A., Theiss W. (eds.), (1999), Pedagogika społeczna. Pytania o XXI wiek. Pamięci Profesora Ryszarda Wroczyńskiego, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Radlińska H., (1908), Z zagadnień pedagogiki społecznej, “Muzeum” 1908, t. 2.
• Radlińska H., (1935), Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Nasza Księgarnia, Warszawa.
• Radlińska H., (1961), Pedagogika społeczna, Ossolineum, Wrocław.
• Radlińska H., (1961), Zagadnienia bibliotekarstwa i czytelnictwa, Ossolineum, Wrocław.
• Radlińska H., (1964), Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Ossolineum, Wrocław.
• Radlińska H., (2014), Życiorys własny/Self biography, „Pedagogika Społeczna”, nr 4.
• Radlińska H. [Orsza H.] (1913), Praca oświatowa wobec zadań wychowania narodowego, [in:] Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja, pr. zbior., Nakładem Michała Arcta, Kraków.
• Radlińska H., (1909), Podstawy wychowania narodowego, [in:] Księga pamiątkowa II Polskiego Kongresu Pedagogicznego odbytego w dn. 1–2 XI 1909 r. we Lwowie, J. Kornacki (oprac.), (bmw), Nakładem Komitetu Wykonawczego Polskiego Kongresu Pedagogicznego.Radlińska H. (ed.), (1937), Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa.
• Radziewicz-Winnicki A., (2001), Oblicza zmieniającej się współczesności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Radziewicz-Winnicki A., (2008), Pedagogika społeczna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Radziewicz-Winnicki A. (ed.), (1992), Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku. Zagadnienia wybrane, ZSPM Press, Katowice.
• Radziewicz-Winnicki A. (ed.), (1995), Problemy i tendencje rozwojowe we współczesnej pedagogice społecznej w Polsce, Wydawnictwo Śląsk, Katowice.
• Radziewicz-Winnicki A., Roter A. (eds.), (2004), Ryzyko transformacyjne nowego ładu społeczno-edukacyjnego, Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania, Katowice.
• Ritzer G., (2004), Klasyczna teoria socjologiczna, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Rutkowiak J. (ed.), (1995), Odmiany myślenia o edukacji, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków.
• Smolińska-Theiss B., (1993), Dzieciństwo w małym mieście, Wydział Pedagogiczny UW, Warszawa.
• Smolińska-Theiss B., (1994), Źródła pracy socjalnej. Od chrześcijańskiego miłosierdzia do liberalnej demokracji, “Problemy Opiekuńczo Wychowawcze”, nr 5.
• Smolińska-Theiss B., (1998), Zmiany w pedagogice społecznej – pedagogika społeczna w warunkach zmiany, “Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 3.
• Smolińska-Theiss B., (2015), Pedagogika społeczna w Polsce z perspektywy zjazdów pedagogicznych, “Pedagogika Społeczna”, nr 2.
• Smolińska-Theiss B. (ed.), (1988), Badanie i działanie. W poszukiwaniu metod organizowania środowiska wychowawczego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Smolińska-Theiss B. (ed.), (1991), Węgrów. Siły społeczne małego miasta, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Smolińska-Theiss B., Theiss W., (1995), Pedagogika społeczna a polityka, “Forum Oświatowe”, nr 1–2.
• Sośnicki K., (1967), Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w., PZWS, Warszawa.
• Suchodolski B., (1974), Heleny Radlińskiej koncepcja wychowania jako poszukiwanie sił i mocy w rozwoju, “Człowiek w Pracy i Osiedlu”, z. 1–2.
• Surzykiewicz J., Kulesza M. (eds.), (2008), Integracja w świecie powszechnej migracji. Otwarte pytania pedagogiki społecznej, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Syrek E. (ed.), (1993), Współczesne zagrożenia w strukturach społecznych, Wydawnictwo “Wieczorek-Press”, Katowice.
• Szmagalski J., (1994), Teoria pracy socjalnej a ideologia i polityka społeczna. Przykład amerykański, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Sztompka P., (2005), Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków.
• Szubert E., (1966), Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej. Geneza – rozwój – perspektywy, TWWP, Warszawa.
• Theiss W., (1984), Radlińska, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa
• Theiss W., (1992), Praca socjalno-kulturalna w środowisku – “Pogwarki węgrowskie”, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 3–4.
• Theiss W., (1997), Radlińska, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Theiss W., (2008), Mistrzowie i uczniowie. Pokolenia i generacje w polskiej pedagogice społecznej, „Pedagogika Społeczna”, nr 4.
• Theiss W., (2017), Udział Heleny Radlińskiej w europejskim ruchu społeczno-pedagogicznym (1918–1939), “Society Register”, nr 1.
• Theiss W. (ed.), (2001), Mała ojczyna. Kultura – edukacja – rozwój lokalny, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa.
• Theiss W., Bron M. Jr, (2014), Freedom fighter – instructor – professional. On becoming an adult educator in Poland, “Pedagogika Społeczna”, nr 2.
• Trempała E., (1985), Rozwój, kierunki i ośrodki pedagogiki społecznej w Polsce Ludowej, [in:] O sytuacji w naukach pedagogicznych, ed. W. Okoń, Ossolineum, Wrocław.
• Trempała E., Cichosz M. (eds.), (2000), Funkcjonowanie i kierunki rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce, Wszechnica Mazurska, Olecko.
• Trempała E., Cichosz M. (eds.), (2001), Pedagogika społeczna. Tradycja – teraźniejszość – nowe wyzwania, Wszechnica Mazurska w Olecku, Olecko.
• Urbaniak-Zając D., (2003), Pedagogika społeczna w Niemczech. Stanowiska teoretyczne i problemy praktyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Uziembło A.O., (1968), Różne sposoby rozumienia terminu pedagogika społeczna: rozważania o przedmiocie, zakresie i metodach badawczych - Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego, Warszawa.
• Winiarski M., (2017), W kręgu pedagogiki społecznej. Studia – szkice – refleksje, Społeczna Akademia Nauk, Łódź.
• Wołoszyn S., (1998), Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba syntetycznego zarysu na tle powszechnym, wyd. 2, Dom Wydawniczy Strzelec, Kielce.
• Wroczyński R., (1969), Pedagogika społeczna – jej rozwój i współczesne problemy, [in:] Oświata i pedagogika w Polsce i na świecie, red. B. Suchodolski, Ossolineum, Wrocław.
• Wroczyński R., (1974), Pedagogika społeczna, PWN, Warszawa.
• Wroczyński R., (1980a), Dzieje oświaty polskiej 1795–1945, PWN, Warszawa.
• Wroczyński R., (1980b), Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej na tle polskiej myśli wychowawczej Drugiej Rzeczypospolitej, “Człowiek w Pracy i w Osiedlu”, nr 2/3.
• Wroczyński R., (1984), Nurt pedagogiki społecznej w polskich koncepcjach wychowawczych, “Studia Pedagogiczne”, t. 46.
• Wroczyński R., (1985), Animacyjna funkcja pedagogiki społecznej, “Paedagogica Societatis”, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, nr 686.
• Wroczyński R., (1993), Pedagogika społeczna, [in:] Encyklopedia pedagogiczna, ed. W. Pomykało, Fundacja Innowacje, Warszawa.

Identifiers

ISSN

1642-672X