Wychowanie moralne i religijne ubogich i sierot w Krakowskim Towarzystwie Dobroczynności w latach 1816–1918

• Authors: Barnaś-Baran Ewa

Title variants

EN

The Religious and Moral Education of the Poor and Orphans in the Krakow Charity Association in the Years 1816–1918

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie realizowanego przez Krakowskie Towarzystwo Dobroczynności wychowania moralnego i religijnego ubogich. W zakładzie Towarzystwa mieszkali ludzie starzejący się i starzy, z problemami zdrowotnymi, którzy nie mogli już z braku sił zapracować na własne utrzymanie. Podopiecznymi były również sieroty od 10. do 16. roku życia (po 1874 roku przyjmowano nawet dzieci sześcioletnie). Organizowano dla nich opiekę, ale również kładziono nacisk na eliminowanie negatywnych zachowań i przyzwyczajeń, nakłaniano do moralnego i zgodnego z nauką chrześcijańską życia. Analiza materiałów źródłowych, zwłaszcza statutów, regulaminów i instrukcji pozwoliła na ukazanie, w jaki sposób wychowywano podopiecznych na „pożytecznych członków społeczności”. Walczono zwłaszcza z próbami żebrania oraz nadużywaniem alkoholu. Przyjmując do zakładu ubogich, sprawdzano, czy ich życie było zgodne z normami moralnymi oraz czy były one pracowite. Wypełniano dzień ubogich modlitwą, pracą, dbano aby właściwie spędzali czas wolny. Zwracano uwagę na wzajemną życzliwość, szacunek względem dobroczyńców oraz siebie nawzajem. Uczono porządku, troski o rzeczy własne, jak również należące do Towarzystwa. Brak przestrzegania regulaminów był karany. Kary miały określoną gradację, zawsze starano się najpierw udzielać upomnień. Motywacją do właściwego postępowania były nagrody. Nagradzano za pracę, naukę, umożliwiano uroczyste obchodzenie świąt kościelnych. Dla sierot organizowano majówki, wycieczki. Wyrażano zgodę na urlopy, odwiedzanie rodzin.

EN

The aim of the article is to present implemented in 19th century by the Cracow Charitable Society the moral and religious education of the poor. In the plant of the Society lived aged and old people, with health problems, who lacked of their own forces to earn for living. Wards were also the orphans from 10 to 16 years old (after 1874 the Society accepted even six years old children). The daily care for them was organized, with putting the emphasis on eliminating negative behaviors and habits, they were urged to live a life in accordance with the moral and Christian values. Analysis of source materials, especially the statutes, regulations and instructions made it possible to show how the wards were brought up in order to be in the future the “useful members of the community”. The staff of the Society fought especially with attempts of begging and alcohol abuse. During the enrolment the staff checked if the candidates’ behaviour was in line with moral standards and if they were diligent enough. Daily routine was carefully planned: there was a time of prayer, of work, care was taken to spend in a fruitful manner free time. The staff stressed the value of mutual kindness, respect shown to each other, and towards the benefactors. The wards were taught how to care for their own belongings and for what the Society provides to them. Failure to comply with regulations was punished. Penalties had a definite gradation, the staff always sought to give reprimands first. The system of awards and compensations was introduced in order to motivate pupils for proper conduct. They were rewarded for diligent work, learning, and allowed to participate in celebration of religious holidays. For orphans the picnics, tours were organized. The permission to see families and to go on holidays were also given.

Keywords

PL

towarzystwo dobroczynności; ubóstwo; dobroczynność; opieka; sieroty

EN

Cracow Charitable Society; poverty; charity; care; orphans

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 65-85

Dates

published

2016-11-04

Contributors

author

Barnaś-Baran Ewa

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Barnaś E., Powstanie i pierwsze lata działalności Krakowskiego Towarzystwa Dobroczynności (1816–1820), „Zeszyty Naukowe WSP w Rzeszowie. Pedagogika. Psychologia” 1997, z. 3.
• Barnaś-Baran E., Publiczny wizerunek krakowskich dobroczyńców ludzkości w XIX w., w: Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie. Ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej, t. 1: Od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Kabacińska, K. Ratajczak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
• Bąk J., Opieka społeczna nad sierotami w Krakowskim Towarzystwie Dobroczynności w latach 1816–1916, „Rocznik Krakowski” 1975, t. 46.
• Czwarty Protokół Posiedzeń Rady Ogólnej Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie 1844, nr zespołu 547, sygn. TD 4, rękopis.
• Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, t. 1, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1973.
• Głębocki J.T., Zakłady ku ulżeniu cierpieniom bliźnich obecnie w Krakowie istniejące. Z krótka wzmianką o dawniejszych, a dziś nie istniejących instytucyach tego rodzaju, Czcionkami drukarni „Czasu”, Kraków 1852.
• Haratyk A., Rozwój opieki nad dziećmi i młodzieżą w Galicji doby autonomicznej, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
• Hoszowski K., Wiadomość historyczna o starożytnym obrazie N. Panny Marii w kaplicy Domu Schronienia ubogich Koletki zwanym tudzież o szpitalu krakowskim a raczej Domu Schronienia Ubogich pod imieniem Bractwa Panny Marii, niegdyś przy ul. św. Szczepana istniejącym, W Drukarni „Czasu” M. Kirchmayera, Kraków 1857.
• Instrukcja dla Dyrektora Zakładu Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, BJ, sygn. 9716 III, rękopis.
• Instrukcja określająca obowiązki Dyrektora Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, BJ, sygn. 9716 III, rękopis.
• Instrukcja tymczasowa dla Sióstr Miłosierdzia w Zakładzie Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie dla starców i sierot, nr zespołu 547, sygn. 26, rękopis.
• Instrukcya dla ks. kapelana Zakładu Towarzystwa Dobroczynności, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1878.
• Instrukcya dla nauczyciela szkoły sierót w Krakowskiem Towarzystwie Dobroczynności, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1874.
• Instrukcya określająca obowiązki Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia wobec Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, sygn. 547/26, rękopis.
• Instrykcya dla Komisyi Szkolnej w Krakowskiem Towarzystwie Dobroczynności, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1874.
• Kępski C., Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002.
• Łętowski L., Wspomnienia pamiętnikarskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1956.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814–1914, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2002.
• O Towarzystwie Dobroczynności i innych bogobojnych zakładach w Krakowie, „Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney z wiadomościami ku jej wydoskonaleniu służącemi” 1822.
• Organizacya i ustawy Towarzystwa Dobroczynności Wolnego Miasta Krakowa, Drukarnia Jana Maja, Kraków 1817.
• Ósmy Tom Protokołu Obrad Rady Ogólnej T.D. od dnia 16 września 1860 rozpoczęty, nr zespołu 547, sygn. TD 8, rękopis.
• Pamiętnik Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego wydany z powodu obchodzonego w d. 24 i 25 czerwca 1866 r. pięćdziesiąt-letniego jubileuszu wskrzeszenia w roku 1816 tegoż Towarzystwa, Nakładem członków Towarzystwa Dobroczynności, Kraków 1868.
• Piąty Tom Protokołu obrad Rady Ogólnej Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie od roku 1855, nr zespołu 547, sygn. TD 6, rękopis.
• Piotrowska-Marchewa M., Nędzarze i filantropi. Problem ubóstwa w polskiej opinii publicznej w latach 1815–1863, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
• Porządek domowy obowiązujący w zakładzie wychowawczym dla sierot, nr zespołu 547, sygn. 26, rękopis.
• Protokół pierwszy posiedzeń Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie od 1816 do 1827, nr zespołu 547, sygn. TD 7, rękopis.
• Protokół Wewnętrznego Urządzenia Domu mającego mieścić w sobie ubogich zawierający przepisy ogólne względem moralności, ochędóstwa, w pracy, dozoru i rozkładu godzin, nr zespołu 547, sygn. TD 93.
• Protokoły posiedzeń z lat 1921–1940, nr zespołu 547, sygn. 11, maszynopis.
• Protokoły posiedzeń Rady Ogólnej Towarzystwa Dobroczynności od 1892 do 1908, nr zespołu 547, sygn. TD 1, rękopis.
• Protokoły z zebrania Ogólnego Dam i członków krakowskiego Towarzystwa Dobroczynnego, nr zespołu 547, sygn. 13, rękopis.
• Przepisy dotyczące wewnętrznego urządzenia Domu Schronienia ubogich zostających pod opieką Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie z 4.X.1891, nr zespołu 547, sygn. TD 112.
• Puszka A., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Zakonu Sióstr Miłosierdzia Wincentego à Paulo w Lublinie w XIX i XX wieku, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013.
• Regulamin domu schronienia dla starców i sierot pozostających pod opieką Towarzystwa Dobroczynności, nr zespołu 547, sygn. 26.
• Rocznik Krakowskiego Towarzystwa Dobroczynności z roku 1886, W Drukarni „Czasu”, Kraków 1887.
• Rocznik Krakowskiego Towarzystwa Dobroczynności z roku 1901, W Drukarni „Czasu”, Kraków 1902.
• Rocznik Towarzystwa Dobroczynności Wolnego Miasta Krakowa z roku 1826, W drukarni akademickiéj, Kraków 1827.
• Skowron R., Towarzystwo Dobroczynności. Organizacja i działalność ogólnego domu schronienia ubogich na Wawelu (1816–1846), „Studia do Dziejów Wawelu” 1991, R. 5.
• Statut Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1874.
• Statut Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1885.
• Statut Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, Czcionkami Drukarni „Czasu”, Kraków 1901.
• Statut urządzający Towarzystwo Dobroczynności w Krakowie, Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, Kraków 1867.
• Statut urządzający Towarzystwo Dobroczynności w Krakowie, Drukiem D.E. Friedlein, Kraków 1839.
• Szósty Tom Protokołu Obrad Rady Ogólnej T.D. od dnia 16 września 1860 rozpoczęty, nr zespołu 547, sygn. TD 8, rękopis.
• Urząd Wojewódzki Krakowski, Sygn. UW II 1098, Rejestracja stowarzyszeń z terenu Krakowa 1945–1950 (1951), IV/3/Krm/39/45, rękopis.
• Wielogłowski W., O żebractwie w Krakowie, Księgarnia Katolicka, Kraków 1861.
• Zaproszenie do wzięcia udziału na Mszy św. za duszę ś.p. Antoniego Rozmanitha i jego syna, która odbędzie się w kaplicy zakładu Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, ul. Koletek 12, dnia 13 czerwca 1919, sygn. ABS 243.

Identifiers

ISSN

2450-5358

DOI

10.12775/SPI .2016.2.003