,,Tak, tak” miłości na ,,nie, nie” śmierci. Walka Tanatosa z Erosem w Teatrze Tadeusza Kantora

• Authors: Flader-Rzeszowska Katarzyna

Title variants

EN

The “Yes, Yes” of Love to the “No, No” of Death. The Struggle of Thanatos and Eros in Tadeusz Kantor’s Theatre

Abstracts

EN

The main goal of the article is to analyse and interpret Tadeusz Kantor’s works from a crypto-theological perspective. The author focuses on the last theatre cycle by the artist, the Theatre of Love and Death. Most researchers do not take into account the fact that at the end of his life the artist added “Love” to his Theatre of Death and by doing so clearly emphasised new epistemic and philosophical aspects of his art. The theatre of Kantor’s last years of creative activity is a theatre in which death is not the only one of prime importance. It is counterbalanced by the idea of love “as powerful as death”, of love able to challenge the absurdity of death. The author analyses “Cricotages”, short theatrical forms realised mostly outside the Cricot 2 and interprets them as containing Kantor’s “small theology” based on metaphors, symbols. It encompasses questions of great importance about the meaning of suffering, about the purpose of man’s journey, about the deep feeling of want and emptiness, about the necessity of reading the disappearing traces of transcendence. Inspired by studies carried out by philosophers and anthropologists of death (e.g. Vladimir Jankélévitch, Hans Belting, Jean-Didier Urbain, Edgar Morin, or Stanisław Cichowicz), the author argues that Tadeusz Kantor’s theatre is not a nihilist one, devoid of any hope; it is rather a theatre that resumes communication, severed sometime earlier, with the dead. Kantor’s leaning towards death, his way of looking at the man from the perspective of a cemetery, hints at spiritual aspects of his art, revealing oft-times hidden theological tracks. The Cracow artist insisted in his last creative years that when death puts an end to life, love does not stop; Eros can become the only worthy opponent of Thanatos.

Keywords

EN

theatre studies; theatre history; Polish theatre; Tadeusz Kantor; theology

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2015
• Volume: 64
• Issue: 2(254)
• Pages: 97-121

Contributors

author

Flader-Rzeszowska Katarzyna

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

References

• G. Bataille, Łzy Erosa, przekł. i posł. T. Swoboda, Gdańsk 2009.
• Z. Bauman, Śmierć i nieśmiertelność. O wielości strategii życia, przekł. N. Leśniewski, Warszawa 1998.
• J. Białostocki, Płeć śmierci, przekł. J. Białostocka, Gdańsk 2007.
• C. Coutin, Maszyna miłości i śmierci Tadeusza Kantora, przekł. K. Czerska, [w:] „Dziś” Tadeusz Kantor! Metamorfozy śmierci, pamięci i obecności, pod red. M. Bryś, A. R. Burzyńskiej i K. Fazan, Kraków 2014.
• D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej, hasło Księga, przekł. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, wybór ilustracji i komentarz T. Łozińska, Warszawa 1990.
• J. Frederiksen, Taniec śmierci w zaczarowanym zamku królewskim, [w:] Sztuka jest przestępstwem. Tadeusz Kantor a Niemcy i Szwajcaria, red. U. Schorlemmer, Kraków 2007.
• A. Halczak, Ostatnie cricotages Tadeusza Kantora, „Didaskalia” 2000 nr 40, s. 41.
• V. Jankélévitch, To, co nieuchronne: rozmowy o śmierci, przekł. i wstępem opatrzył M. Kwaterko, Warszawa 2005.
• W. Juszczak, Sztuka a „kryzys”, [w:] idem, Wędrówka do źródeł, Gdańsk 2009.
• T. Kantor, Między świętą abstrakcją a wyklętym symbolizmem. Cricotage „Maszyna Miłości i Śmierci”, [w:] idem, Dalej już nic… Teksty z lat 1985–1990, wybrał i oprac. K. Pleśniarowicz, Wrocław-Kraków 2005.
• Tadeusz Kantor. Ostatnie dziesięciolecie 1980-1990, red. J. Chrobak, J. Michalik, Kraków 2013.
• T. Kantor, Rozmowa. Metody klisz, „Dialog”1980 nr 12.
• P. Kowalski, Kultura magiczna: omen, przesąd, znaczenie, hasło Koło, Warszawa 2007.
• J. Kraupe-Świderska, Zodiakalne Wrota Śmierci, [w:] „Zostawiam światło, bo zaraz wrócę”. Tadeusz Kantor we wspomnieniach swoich aktorów, red. J. Kunowska, Kraków 2005.
• E. Morin, Antropologia śmierci, [w:] Antropologia śmierci: myśl francuska, wybór i przekł. S. Cichowicz, J. M. Godzimirski, Warszawa 1993,.
• G. Niziołek, Polski teatr Zagłady, Warszawa 2013.
• M. Pieniążek, Sztuka to miłość powtórzona. Miłosne epifanie Tadeusza Kantora, „Dekada Literacka” 2004 nr 4.
• K. Pleśniarowicz, Kantor. Artysta końca wieku, Wrocław 1997.
• W. Preisner, Szkic dziejów Wielopola Skrzyńskiego, Jasło 1995.
• M. Scheller, Cierpienie, śmierć, dalsze życie. Pisma wybrane, przekł. A. Węgrzecki, Warszawa 1994.
• J. Sieradzki, Kantor w teatrze Tomaszuka, czyli ostatnia linka ciągłości, „Dialog” 2008 nr 1.
• T. Špidlík, Różne typy eschatologii, [w:] idem, Życie po śmierci. Maranathà, przekł. P. Mikulska, Kraków 2009.
• J. D. Urbain, Rzeźba/Grób: przedmiot graniczny, przeł. M. L. Kalinowski, [w:] Wymiary śmierci, wybór i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002.
• M. Waszkiel, Dzieje teatru lalek w Polsce do 1945 roku, „Pamiętnik Teatralny” 1987 z. 1– 2.
• E. Wąchocka, Obrazy śmierci we współczesnym dramacie, [w:] Ikony niewidzialnego, red. M. Lis, Z. Solski, Opole 2003.