O traktorze pędzącym w rytm Kalinki. Folklor w filmach animowanych Europy Środkowo-Wschodniej powstałych w latach 1949–1984

• Authors: BABULEWICZ Katarzyna

Title variants

EN

On a tractor speeding to the rhythm of Kalinka. Folklore in Central and Eastern European animated films produced between 1949 and 1984

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Filmy animowane dla dzieci zasługują na uwagę nie tylko jako utwory ukierunkowane na prze- kazywanie treści dydaktycznych, czy też mające zapewnić najmłodszym widzom rozrywkę – nieraz dokumentują rzeczywistość, utrwalają modę i detale architektoniczne. W przypadku zaś, gdy pojawiają się w nich nawiązania do tradycji ludowych, pozwalają obserwować proces prze- kształcania werbalnych form kultury w formy audiowizualne; jako jeden z tekstów kultury maso- wej wpływają również na to, jak kształtowane są wyobrażenia na temat kultury ludowej. Przedmiotem analizy są wybrane filmy animowane powstałe w ZSRR, Czechosłowacji i w Pol- sce w latach 1949–1984, a zatem w czasie panowania w Europie Środkowo-Wschodniej socjali- zmu. Pod uwagę wzięto jedynie produkcje adresowane do odbiorcy dziecięcego. Folklor muzycz- ny pojawia się w tychże filmach w różnorodnej postaci: opracowywany bywa zgodnie z tradycja- mi muzyki klasycznej, łączony z muzyką estradową, masową, współczesną muzyką rozrywkową, albo wręcz przeciwnie – wykorzystywane są nagrania terenowe tradycyjnych pieśni. Zmienia się rola nawiązań folklorystycznych. W artykule szczególna uwaga poświęcona zostaje wydźwiękowi ideologicznemu, z jakim wiąże się wykorzystywanie muzyki ludowej w poszczególnych produk- cjach; w filmach powstałych do „odwilży” założenia realizmu socjalistycznego wdrażane są zwy- kle dość pieczołowicie, kolejne dekady ukazują natomiast stopniowe wychodzenie poza narzucone dyrektywy, co zaowocowało dużą różnorodnością widoczną w odniesieniu do wszystkich kompo- nentów filmu animowanego, w tym również – podejścia do tematyki ludowej. Zaobserwować można też różnice w podejściu do repertuaru tradycyjnego w poszczególnych krajach – uwarun- kowane nie tylko presją ideologiczną, ale również odmiennymi tradycjami muzycznymi.

EN

Animated films for children deserve attention not only as works designed to transfer a didactic content, or to keep the youngest audience entertained – sometimes they document reality, perpetu- ate the fashion and architectural details. Similarly, when they refer to folk traditions, one can observe the conversion process of verbal forms of culture into audiovisual forms; as one of mass culture texts, they influence the way in which are shaped ideas about folk culture. The subject matter of the analysis is focused on the music for animated films produced in the USSR, Czechoslovakia and Poland between 1949 and 1984, that is during the rule of socialism in the Central and Eastern Europe. Only productions designed for children have been taken into consideration. Music folklore appears in these films in various forms: sometimes developed in accordance with the traditions of classical music, combined with the live music performing, mod- ern mass pop music, or on the contrary – they use field recordings of traditional songs. The func- tion of folk references is changing. The article pays particular attention to the ideological signifi- cance associated with the use of folk music in different productions; in the films created till “the Thaw” the postulates of socialist realism were usually implemented quite thoroughly, while the films of the next decades were gradually going beyond the imposed directives, which resulted in a great diversity perceptible in all the components of the animated film, including the approach to the folklore subjects. There are observable differences in the approach to the traditional repertoire in different countries – determined not only by the ideological pressure, but also by different musi- cal traditions.

Keywords

PL

twórczość artystyczna krajów socjalistycznych; muzyka filmowa; film animowany; folklor muzyczny; formy audiowizualne

EN

artistic creativity of the socialist countries; film music; animated film; music folklore; audiovisual forms

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2016
• Issue: 11
• Pages: 61-80

Dates

published

2016

Contributors

author

BABULEWICZ Katarzyna

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

References

• 40 lat Studia Filmów Rysunkowych, Bielsko-Biała 1987.
• Asafjew Borys, Muzykalnaja forma kak process. Kniga wtoraja. Intonacja, Izdatielstwo Muzyka, Leningradskoje otdielienije, Leningrad 1971.
• Burszta Józef, Kultura ludowa – folkloryzm – kultura narodowa, „Kultura i Społeczeństwo” 1969, t. 13, nr 4, s. 69–90.
• Burszta Józef, Kultura ludowa – kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1974.
• Kapkov Sergey, Entsiklopediya otchestvennoy multiplikatsiyi, Algoritm, Moskwa 2007.
• Karpilova Antonina, Muzykalnyi folklor w animatsionom iskusstwie, [w:] Ekran i kulturnoie nasledie Bielarusi, Belarusskaya Nawuka, Mińsk 2011, s. 373–379.
• Kotionoczkin Wiaczesław, Nu, Kotionoczkin, pogodi!, Algoritm, Moskwa 1999.
• Lissa Zofia, O obiektywności praw w historii i teorii muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1954.
• Lissa Zofia, Problemy stylu narodowego w twórczości Chopina, [w:] Materiały dyskusyjne Komisji Naukowej Obchodu Roku Mickiewiczowskiego PAN, Warszawa, listopad 1955 (na prawach rękopisu).
• Łobaczewska Stefania, Style muzyczne, t. 1, cz. 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1960, s. 17.
• Pietrova N[?], Transformacja obrazów ludowych w kulturze mediów XX wieku, [w:] Folklor i postfolklor: struktura, tipologija, semiotyka, online, źródło: http://www.ruthenia.ru/folklore/ls09_program_petrova.htm [stan z 15.11.2016].
• Razmachnin Anton, Tajnaja missija sowietskoj multiplikacji, artykuł opubliko- wany 05.09.2006 na stronie www.utro.ru, źródło: https://utro.ru/articles/ 2006/09/05/580611.shtml [stan z 10.11.2016].

Identifiers

ISSN

1895-8079