Opposition als Elite und Gegen-Elite. Die liberale Gruppierung in der Provinz Preußen in der ersten Hälfte des 19. Jh. (bis 1871)

• Authors: Magdalena Niedzielska

Title variants

PL

Opozycja jako elita i kontrelita. Ugrupowanie liberalne w prowincji pruskiej w pierwszej połowie XIX w. (do roku 1871)

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Słabością projektu liberalnego przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX w. było to, że jego głównym oparciem były w prowincji pruskiej te warstwy społeczne, które w gruncie rzeczy pozostawały zawsze w pewnej opozycji wobec instytucji państwa. Z jednej strony pozostawały one, głównie warstwa kupiecko-przemysłowa, poza bezpośrednim oddziaływaniem aparatu państwa, co w okresie reakcji politycznej miało olbrzymie znaczenie, ale z drugiej strony na sam aparat miały niewielki wpływ. Naturalny rozwój społeczny, przynoszący powstanie nowej struktury klasowej, rysował także nowe napięcia na tym tle; wzrastała odległość społeczna pomiędzy liderami obozu opozycji liberalnej a innymi warstwami społecznymi. Napięcia te były widoczne także w prowincji pruskiej; opozycja różnych celów politycznych ujawniła się w odmiennej stratyfikacji społecznej nurtów konserwatywnego i liberalnego. Dyferencjacji politycznej towarzyszył także dystans przestrzenny; środowiska polityczne niechętnie mieszały się z sobą w tych samych miejscach, a jeśli to tolerowały, to z trudem. Można sądzić, że w oczach konserwatystów sam fakt bycia w opozycji wobec władzy, monarchy i utożsamianego z nim państwa stawiał liberała czy demokratę poza kategorią ludzi honoru. Zmiana konstelacji politycznej czyniła z kolei niehonorowymi postawy i działania, w poprzedniej epoce uchodzące z punktu widzenia władzy za właściwe. W oczach opozycji zresztą każde przypuszczenie o jakichkolwiek związkach z obozem władzy było traktowane jako pomówienie. Umasowienie życia politycznego, jakie było związane już po zjednoczeniu Rzeszy z nową ordynacją wyborczą do Reichstagu, oznaczało kres programu liberalnego w tej wersji, jaka wyrosła z opozycyjności elit politycznych dawnego porządku społecznego i przetrwała poprzez okres reakcji politycznej po rewolucji 1848 r. aż po lata sześćdziesiąte. Wschodniopruska opozycyjność mająca podstawę w przynależności do elity społecznej stanowiła czynnik utrudniający kształtowanie się nowoczesnego programu politycznego i społecznego i pozwala na postawienie pytania o znaczenie tego faktu dla powstania swoistej anty-elity wobec konserwatywnej władzy.

Keywords

PL

Prusy Wschodnie; opozycja liberalna; niemieckie elity społeczne i polityczne

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2010
• Volume: 75
• Issue: 4
• Pages: 51-65

Contributors

author

Magdalena Niedzielska

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika