Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w An Invasion of Tricksters Michała Kaczmarczyka

• Authors: Afeltowicz Łukasz , Pietrowicz Krzysztof , Sojak Radosław

Title variants

EN

The Dance of a Straw Man. On Criticism of Actor-Network Theory in Michał Kaczmarczyk’s An Invasion of Tricksters

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W polskiej socjologii panuje szereg nieporozumień wokół teorii aktora-sieci (ANT). Świetnie obrazuje to tekst An Invasion of Tricksters. Niniejszy artykuł jest odpowiedzią na jego zarzuty. Ambicje naszego tekstu wykraczają poza ukazanie błędów interpretacyjnych i innych niedostatków tego artykułu. Przede wszystkim konfrontujemy tu rożne strategie korzystania przez socjologów z ustaleń filozoficznych i omawiamy ich przydatność naukową. Dodatkowo oferujemy własną, wewnętrzną krytykę ANT.

EN

In Polish sociology, there are many misunderstandings about actor-network theory (ANT). This is well illustrated by Michał Kaczmarczyk’s article entitled An Invasion of Tricksters. We respond to his criticism. Our ambitions, however, go beyond an exposition of Kaczmarczyk’s interpretative errors and other deficiencies of his argumentation. Primarily, we confront various strategies for the use of philosophical findings in social research and discuss their scientific utility. Also, we offer an alternative, internal criticism of ANT.

Keywords

PL

teoria aktora-sieci; konstruktywizm; wojny o naukę; filozofia nauki

EN

actor-network theory; constructivism; science wars; philosophy of science

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2020
• Issue: 2(237)
• Pages: 5-28

Contributors

author

Afeltowicz Łukasz

• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

author

Pietrowicz Krzysztof

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

author

Sojak Radosław

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Abriszewski, Krzysztof. 2008. Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza Teorii Aktora-Sieci Bruno Latoura. Kraków: Universitas.
• Afeltowicz, Łukasz. 2016. Performatywność: w jaki sposób ekonomia współtworzy przedmiot swoich badań. Studia Metodologiczne, 36: 199–232. DOI: 10.14746/sm.2016.36.10.
• Afeltowicz, Łukasz, Krzysztof Pietrowicz. 2013. Maszyny społeczne. Wszystko ujdzie, o ile działa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Afeltowicz, Łukasz, Krzysztof Pietrowicz. 2018. Solutionist Interventions and Their Unforeseen Consequences: a Preliminary Catalogue of Often Committed Errors. TechSpo’18: Power of Algorithms, IEEE Explore. DOI:10.1109/TechSpo.2018.8584619.
• Afeltowicz, Łukasz, Radosław Sojak. 2013. Od teorii sprawstwa do sprawstwa wcielonego, czyli dlaczego nie warto parać się socjologiczną teorią podmiotowości. W: A. Mrozowicki, O. Nowaczyk, I. Szlachcicowa, red. Sprawstwo: teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 59–75.
• Afeltowicz, Łukasz, Radosław Sojak. 2015. Arystokraci i rzemieślnicy. Synergia stylów badawczych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Amsterdamska, Olga. 1990. Review: Surely You Are Joking, Monsieur Latour! ‘Science in Action’ by Bruno Latour. Science, Technology, & Human Values, 15, 4: 495–504.
• Berryman, Sylvia. 1997. Horror Vacui in the Third Century BC: When Is a Theory Not a Theory? Bulletin of the Institute of Classical Studies. Supplement, 68: 147–157.
• Bińczyk, Ewa. 2010. Inwazja ANT na „rynek” Polski. Teksty Drugie, 1–2: 329–337.
• Callon, Michel. 1991. Techno-economic networks and irreversibility. W: J. Law, ed. A Sociology of Monsters: Essays on Power, Technology and Domination. London: Routledge, 132–165.
• Callon, Michel, Jean-Pierre Courtial, William A. Turner, Serge Bauin. 1983. From Translations to Problematic Networks: An Introduction to Co-word Analysis. Social Science Information, 22, 2: 191–235.
• Callon, Michel, ed. 1998. The Laws of the Markets. London: Blackwell Publishers.
• Callon, Michel, Pierre Lascoumes, Yannick Barthe. 2009. Acting in an Uncertain World: An Essay on Technical Democracy. Trans. by G. Burchell. Cambridge, Mass.: The MIT Press.
• Chmielewski, Adam. 1997. Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
• Collins, Harry M. 1974. The TEA Set: Tacit Knowledge and Scientific Networks. Science Studies, 4, 2: 165–185.
• Collins, Harry M. 1983. An Empirical Relativist Programme in the Sociology of Scientific Knowledge. W: K. Knorr-Cetina, M. Mulkay, eds. Science Observed: Perspectives on the Social Study of Science. London: SAGE Publications, 85–114.
• Collins, Harry M., Steven Yearley. 1992. Epistemological chicken. W: A. Pickering, ed. Science as Practice and Culture. Chicago, IL: University of Chicago Press, 301–326.
• Edwards, Paul N. 2010. A Vast Machine: Computer Models, Climate Data, and the Politics of Global Warming. Cambridge, MA: The MIT Press.
• French, Steven, Juha Saatsi, eds. 2011. The Continuum Companion to the Philosophy of Science. London: Continuum.
• Gross, Paul R., Norman Levitt. 1994. Higher Superstition: The Academic Left and Its Quarrels With Science. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Hacking, Ian. 1999. The Social Construction of What? Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Kaczmarczyk, Michał. 2019. An Invasion of Tricksters. Critical Remarks on Bruno Latour’s Social Theory and Its Polish Reception. Studia Socjologiczne 4: 5–44. DOI:10.24425/sts.2019.130277.
• Knorr-Cetina, Karin. 1999. Epistemic Cultures: How the Sciences Make Knowledge. Cambridge, MA.: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 1987. Science in Action: How to Follow Scientists and Engineers Through Society. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 1988. The Pasteurization of France. Translated by Alan Sheridan and John Law. Cambridge Mass.: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 1992. Where Are the Missing Masses? Sociology of a Few Mundane Artefacts. In: W. Bijker, J. Law, eds. Shaping Technology/Building Society: Studies in Sociotechnical Change. Cambridge, Mass: MIT Press, 225–258.
• Latour, Bruno. 1992a. One More Turn after the Social Turn: Easing Science Studies into the Non-Modern World. In: E. McMullin, ed. The Social Dimensions of Science. Notre Dame: Notre Dame University Press, 272–292.
• Latour, Bruno. 1993. We Have Never Been Modern. Translated by Catherine Porter. Cambridge Mass.: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 2007. Prolog w formie dialogu pomiędzy studentem i (cokolwiek) sokratycznym Profesorem. Przekład Krzysztof Abriszewski i in. Teksty Drugie, 1-2: 127–143.
• Latour, Bruno. 2000. When Things Strike Back: a Possible Contribution of ‘Science Studies’ to the Social Sciences. The British Journal of Sociology, 51, 1: 107–123.
• Latour, Bruno. 2009. Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji. Przekład Agata Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Latour, Bruno. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Przekład Andrzej Derra, Krzysztof Abriszewski. Kraków: Universitas.
• Latour, Bruno. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej. Przekład Maciej Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Latour, Bruno. 2013. Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Redakcja naukowa i przekład Krzysztof Abriszewski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Latour, Bruno. 2013a. Technologia jako utrwalone społeczeństwo. Przekład Łukasz Afeltowicz. Avant, 1: 17–48. DOI: 10.12849/40102013.0106.000.
• Latour, Bruno. 2014. Dajcie mi laboratorium a poruszę świat. Przekład Krzysztof Abriszewski, Łukasz Afeltowicz. W: E. Bińczyk, A. Derra, red. Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 139–178.
• Latour, Bruno. 2018. Down to Earth: Politics in the New Climatic Regime. Cambridge: Polity Press.
• Latour, Bruno, Philippe Mauguin, Geneviève Teil. 1992. A Note on Socio-technical Graphs. Social Studies of Science, 22, 1: 33–57.
• Law, John. 2004. After Method: Mess in Social Science Research. London: Routledge.
• Leighton, Alexander H. 1949. Human Relations in a Changing World: Observations on the Use of the Social Sciences. New York: E.P. Dutton.
• Luhmann, Niklas. 1990. The Cognitive Program of Constructivism and a Reality that Remains Unknown. In: W. Krohn, G. Küppers, H. Nowotny, eds. Selforganization: Portrait of a Scientific Revolution. Dordrecht: Kluwert Acedemic Publishers, 64–85.
• Luhmann, Niklas. 1998. Observations on Modernity. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Miłkowski, Marcin, Witold M. Hensel, Mateusz Hohol. 2018. Replicability or Reproducibility? On the Replication Crisis in Computational Neuroscience and Sharing Only Relevant Detail. Journal of Computational Neuroscience, 45: 163–172. DOI: 10.1007/s10827-018-0702-z.
• Mokrzycki, Edmund. 1980. Filozofia nauki a socjologia. Od doktryny metodologicznej do praktyki badawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Open Science Collaboration. 2015. Estimating the Reproducibility of Psychological Science. Science, 349, 6251: aac4716. DOI:10.1126/science.aac4716.
• Ossowski, Stanisław. 1967. O osobliwościach nauk społecznych. W: tenże, Dzieła, Tom IV, O nauce. Warszawa: PWN, 125–316.
• Pietrowicz, Krzysztof. 2016. Podejścia sieciowe w socjologii. Przyczółki, splecenia i przeobrażenia dyscypliny. Bydgoszcz: Epigram.
• Pietrowicz, Krzysztof. 2019. Dlaczego klasycy? Krótkie rozważania na marginesie lektury C. Wrighta Millsa. W: Ł. Krzyżowski, K. Leszczyńska, M. Szmeja, red. Wyobrażone, przeżyte i przedstawione: księga jubileuszowa dla profesora Janusza Muchy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 80–93.
• Pigliucci, Massimo, Maarten Boudry, ed. 2013. Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem. Chicago: University of Chicago Press.
• Radder, Hans. 1996. In and About the World: Philosophical Studies of Science and Technology. Albany, N.Y.: State University of New York Press.
• Shapin, Steven, Simon Schaffer. 1985. Leviathan and the Air-Pump: Hobbes, Boyle and the Experimental Life. Princeton: Princeton University Press.
• Sojak, Radosław. 2000. Konsekwentna niewspółmierność. Uwagi na marginesie „sprawy Alana Sokala”. Przegląd Filozoficzny, 1: 109–31.
• Sojak, Radosław. 2004. Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Sojak, Radosław. 2014. Spełniona obietnica. Szkic do stylów badawczych na przykładzie socjologii wiedzy. Bydgoszcz: Epigram.
• Sojak, Radosław, Łukasz Afeltowicz, Krzysztof Pietrowicz. 2019. Let it Fly High! On the Need for ANT with a Positivistic Inclination. Polish Sociological Review, 3: 255–269. DOI: 10.26412/psr207.01.
• Sokal, Alan, Jean Bricmont. 2004. Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów. Przekład Piotr Amsterdamski, Ariadna Lewańska. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Toruńska szkoła konstruktywizmu. Manifest. 2013. Przegląd Kulturoznawczy, 1, 15: 6–7. DOI: 10.4467/20843860PK.13.002.1267.
• Tuchańska, Barbara. 2006. O Sokalu z Bricmontem, Latourze i o tym, co z tego (nie) wynika. Nauka, 1: 93–111.
• Van Noorden, Richard. 2014. Publishers Withdraw More Than 120 Gibberish Papers. Nature, 24. DOI:10.1038/nature.2014.14763.
• Walton, Douglas. 1996. The Straw Man Fallacy. In: J. van Bentham, F.H. van Eemeren, R. Grootendorst, F. Veltman, eds. Logic and Argumentation. Amsterdam: Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, North-Holland, 115–128.
• Zybertowicz, Andrzej. 1995. Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Zybertowicz, Andrzej. 1999. Konstruktywizm jako orientacja metodologiczna w badaniach społecznych. ASK, 8: 7–28.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2020.132459