Uwarunkowania rozprzestrzenienia i właściwości serii organicznej zawierającej szczątki lasu z młodszego dryasu w Kotlinie Kolskiej

• Authors: Joanna Petera-Zganiacz , Karol Andrzejak

Title variants

EN

Determinants of the spread and properties of the organic series containing remains of the Younger Dryas forest

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy zasięgu serii organicznej stanowiącej element budowy geologicznej terasy niskiej doliny Warty. Istotną cechą serii organicznej jest obecność szczątków lasu datowanego na młodszy dryas. Celem badań było stwierdzenie czy obserwowana dotychczas znaczna ciągłość i duże rozprzestrzenienie serii w odkrywkach KWB „Adamów” stanowią regułę. Wykazano, że analizowana seria zajmowała pierwotnie obszar o powierzchni przynajmniej 18 km2 oraz potwierdzono przyjmowane wcześniej założenie, że teren występowania serii organicznej pokrywa się z wydzieloną morfologicznie terasą niską doliny Warty. Kolejny aspekt badań odnosił się do cech serii organicznej takich jak np. jej miąższość oraz sposób wykształcenia. Określenie parametrów hipsometrycznych stropu serii pozwoliło na obliczenie spadku jej powierzchni oraz porównanie ze spadkami współczesnych elementów morfologicznych doliny Warty. Wskazano przyczyny miejscowej utraty ciągłości serii i powiązano je z funkcjonowaniem systemu wielokorytowego w dolinie Warty u schyłku późnego vistulianu. Przeprowadzone badania pozwalają sądzić, że seria organiczna była rozprzestrzeniona w obrębie niemal całego dna doliny Warty w młodszym dryasie, kiedy to osiągnęła największy zasięg. Holoceńskie procesy erozyjne doprowadziły do uprzątnię-cia serii w osi doliny. Istotnym czynnikiem wpływającym na obecny, nieciągły charakter serii w obszarze badań są także prace górnicze.

EN

The study concerns the extent of the organic series, which is characteristic element of geology of the Warta val-ley low terrace. The series contains trees remnants of the Younger Dryas forest. The purpose of the study was to establish if the continuity and significant extent of the series observed previously in the walls of the open pits of the “Adamów” Lignite Mine is the rule. Results of investigations indicate that organic series has covered the area at least of 18 km2 and have con-firmed the thesis that the occurrence of the series coincides with the low terrace of the Warta valley. The properties of the organic series as thickness and texture were recognized. On the base of the altitude of the top of the series, the gradient of the top was counted and compared with gradients of present morphological elements of the valley. The causes of local breaks in continuity of the series were identified and connected with the functioning of the multichannel system in the Warta River valley at the end of the Late Vistulian. The study results suggest that the organic series was spread almost within the entire valley bottom during the Younger Dryas, when it reached the greatest extent. The erosion during the Holocene led to removal of the series from the axis of the valley. The anthropopressure is an important factor which causes discontinuity of the series in the study area.

Keywords

PL

osady organiczne; system wielokorytowy; młodszy dryas; dolina Warty

EN

organic deposits; multichannel system; Younger Dryas; Warta River valley

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2014
• Volume: 102
• Pages: 39-50

Dates

published

2014

Contributors

author

Joanna Petera-Zganiacz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Karol Andrzejak

References

• Andrzejak K., 2012 – Rozprzestrzenienie i uwarunkowania rozwoju późnovistuliańskich osadów organicznych w Koźminie. Maszynopis pracy magisterskiej, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UŁ: 98 s.
• Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., 2010 – Lithologic and petrographic features of tills in the Koźmin region and their value for stratigraphical interpretation of the deposits of the Koźmin glacial lake, central Poland. Geolo-gija, 52 (1-4): 1-8.
• Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M., 2013 – Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ). Przegląd Geologiczny, 61 (2): 120-126.
• Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J., 2012 – Paleogeograficzne elementy rozwoju doliny Warty w Kotlinie Kolskiej w świetle badań w stanowisku „Koźmin Las”. Acta Geographica Lodziensia, 100: 35-49.
• Dzieduszyńska D.A., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Brooks S.J., Korzeń K., Krąpiec M., Pawłowski D., Płaza D.K., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Twardy J., 2014 – Environmental influence on forest development and decline in the War-ta River valley (Central Poland) during the La-te Weichselian. Quaternary International, 324: 99-114.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Krąpiec M., 2011 – The age of the subfossil trunk horizon in deposits of the Warta River valley (central Poland) based on 14C datings. Geochronometria, 38 (4): 334-340.
• Dzieduszyńska D., Twardy J., 2014 – Ogólna charakterystyka stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 11-21.
• Forysiak J., 2005 – Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia, 90: 116 s.
• Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Petera J., 1999 – Geologic setting and palynologic ex-amination of the Vistulian sediments at Koźmin near Turek, central Poland. Kwartalnik Geologiczny, 43 (1): 85–98.
• Gębica P., 1995 – Evolution of the Vistula valley and of alluvial fans of the Raba and Uszwica rivers between Uście Dolne and Szczurowa in the Vistulian and Holocene. W: L. Starkel (ed.), Evolution of the Vistula River valley during the last 15 000 years. Part V. Geographical Studies, Special Issue, 8: 31-50.
• Gębica P., 2004 – Przebieg akumulacji rzecznej w górnym vistulianie w Kotlinie Sandomierskiej. Prace Geograficzne IG PAN, 193: 229 s.
• Kalicki T., Zernickaya V., 1995 – Paleogeography of the Vistula valley near Cracow based on sediments and palynology of the Alleröd paleo-channel fill. W: L. Starkel (ed.), Evolution of the Vistula River valley during the last 15 000 years. Part V. Geographical Studies, Special Issue, 8: 9-18.
• Kamiński J., 1989 – Wpływ holoceńskich procesów eolicznych na kształtowanie dna doliny Moszczenicy. Acta Geographica Lodziensia, 59: 11-19.
• Klatkowa H., Załoba M., Forysiak J.,1996 – Nowy profil osadów plejstoceńskich i holoceńskich w środkowej Polsce. III Konferencja „Stratygrafia plejstocenu Polski”, Wigry 2-4 września 1996 r.: 17.
• Kobojek E., 2000 – Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia, 77: 157 s.
• Kozarski S., 1983 – River channel changes in the middle reach of the Warta Valley, Great Po-land Lowland. Quaternary Studies in Poland, 4: 159-169.
• Kozarski S., Gonera P., Antczak B., 1988 – Valley floor development and palaeohy- drological changes: The Late Vistulian and Holocene. History of the Warta River (Poland). W: G. Lang, Ch. Schlüchter (eds), Lake, Mire and River Environments. AA. Balkema: 185-203.
• Mańkowska A., 1974 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, arkusz Konin, A. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Meyer Z., Kozłowski T., 2007 – Badania właściwości sprężystych i plastycznych torfu w procesie konsolidacji. Inżynieria i budownictwo, 7-8/2007: 414-415.
• Meyer Z., Kowalów M., Plucińska A., 2008 – Modelowanie osiadań podłoża słabego w oparciu o badania in situ. Inżynieria Morska i Geotechnika, 5/2008: 268.
• Nanson G.C., Knighton A.D., 1996 – Anabranching rivers: their cause, character and classification. Earth Surface Processes and Landforms, 21: 217-239.
• Petera J., 2002 – Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia, 83: 164 s.
• Petera-Zganiacz J., 2007 – Osady rzeki plenivistuliańskiej w Koźminie. Acta Geographica Lodziensia, 93: 43-56.
• Petera-Zganiacz J., 2010 – Raport Końcowy. N N306 2840 33. Geneza, wiek oraz warunki sedymentacji osadów w zastoisku koźmińskim (Kotlina Kolska, środkowa Polska). Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Uniwersytet Łódzki.
• Petera-Zganiacz J., Adamiec G., 2010 – The age of the Warta river valley deposits based on 14C, TL, OSL dating methods (Kotlina Kolska, Middle Poland). 10th International Conference “Methods of Absolute Chronology”. 22-25 kwietnia 2010, Gliwice, Poland: 112.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., 2007 – Wymowa paleogeograficzna horyzontu kopalnych pni w osadach późnego vistulianu. Acta Geographica Lodziensia, 93: 57-66.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P., w druku – Younger Dryas flood events: A case study from the middle Warta River valley (Central Poland). Quaternary International
• http://doi.org/10.1016/j.quaint.2014.09.074
• Rotnicki K., Latałowa M., 1986 – Palaeohydrol-ogy and fossilization of a meandering channel of Younger Dryas age in the middle Prosna river valley. Quaternary Studies in Poland, 7: 73-90.
• Starkel L., 1995 – New data on the Late Vistulian and Holocene evolution of the Wisłoka valley near Dębica. W: L. Starkel (ed.), Evolution of the Vistula River valley during the last 15 000 years. Part V. Geographical Studies, Special Issue, 8: 73-90.
• Tobolski K., 1995 – Genetyczna i niegenetyczna klasyfikacja czwartorzędowych osadów biogenicznych. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego: 267-293.
• Tobolski K., 2000 – Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobotanicum, PWN, Warszawa: 508 s.
• Trzmiel B., 2001 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Turek. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Turkowska K., Petera J., Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., 2000 – Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia, 78: 89-134.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., 2004 – A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae, 23: 83-107.
• Twardy J., 2014 – Litologiczna charakterystyka osadów w stanowisku Koźmin Las i ich interpretacja paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia, 102: 23-38.
• Vandenberghe J., 1988 – Cryoturbations. W: Clark M.J. (ed.), Advances in Periglacial Geomorphology. Wiley, Chichester: 179-198.
• Wachecka-Kotkowska L., 2004 – Ewolucja doliny Luciąży – uwarunkowania klimatyczne a lokalne. Acta Geographica Lodziensia, 86: 161 s.

Identifiers

ISSN

0065-1249