Prawo jako centrum życia. Uwagi historyczno-filozoficzne na tle przemian konstytucjonalizmu

• Authors: Peno Michał

Title variants

EN

Law as the center of life. Historical and philosophical remarks against the background of changes in constitutionalism

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zasadniczym celem artykułu jest analiza koncepcji konstytucji wyłaniających się z fi-lozofii politycznej starożytnej Grecji, wczesnej nowoczesności oraz nowoczesności. Na gruncie tak zwanego konstytucjonalizmu, grecka polis może być rozpatrywana jako pierwsza z całościowych wizji sfery publicznej. Artykuł podejmuje próbę refleksji nad myślą konstytucyjną w perspektywie historycznej, strukturą i podstawowymi za-łożeniami nowoczesnych koncepcji konstytucyjnych, właśnie w kontekście filozoficz-nej rzeczywistości i doświadczenia polis. Głównym twierdzeniem artykułu jest myśl, że ujmowana szeroko idea konstytucji wyłoniła się z kategorii prawno-naturalnych i za-kłada autonomię obywateli oraz ich praw. Deliberatywny model państwa-miasta oraz duch-wizja politei wydają się o wiele ważniejsze, aniżeli prawo pozytywne oraz spisa-na konstytucja. Tymczasem myśl oświeceniowa, która współcześnie zdaje się wyzna-czać główny kierunek refleksji nad państwem i prawem, wiąże zbyt wielkie nadzieje w samoregulującym się prawie pozytywnym. Również autorytet dzisiejszego państwa oraz konstytucji zdaje się w dużym stopniu zależeć od naszej zdolności do ponowne-go odkrycia wartości tworzących polis.

EN

The main purpose of the article is to analyze the conception of constitution emerg-ing from the ancient, early modern and modern political philosophy. On the ground of the so called constitutionalism, polis can be seen as the first holistic vision of the public sphere. It can be said that the idea of polis constitutes ethical relationship be-tween the citizen and the state. The paper attempts to examine constitutional thought in a historical perspective and to penetrate the structure of the fundamental premises and theses of the modern concepts of constitution and constitutionalism, in the con-text of the idea and the ethical philosophy of polis. The main thesis is that the idea of constitution (in broad sense) is derived from natural law categories, and there is an essential connection between the idea of constitution and the autonomy of citizens and their rights. In the post-enlightenment era we attach too much hope to the writ-ten constitution, whereas the most important are public virtues and common values. The deliberative model of the state and the soul of politea – polis is much more import-ant than written law and written constitution. It can be assumed that the authority of modern constitution (and the role of modern constitutionalism) depends on our abil-ity to re-discover the values (the soul) of polis.

Keywords

PL

konstytucja, polis, prawo naturalne, oświecenie, wartości i cnoty oby-watelskie

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2019
• Issue: 1(47)
• Pages: 11-32

Dates

published

2019-02-28

Contributors

author

Peno Michał

• Uniwersytet Szczeciński

References

• A Treatise of Legal Philosophy and General Jurisprudence. Volume 6. A History of the Philosophy of Law from the Ancient Greeks to the Scholastics, red. F.D. Miller, Dordrecht 2007.
• Allen R.E., Socrates and Legal Obligation, Minneapolis 1980.
• Alvarez-Caperochi J.A., Protestant Reformation and Modern Law, Madrid 1985.
• Arendt H., Kondycja ludzka, Warszawa 2000.
• Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 2012.
• Bauman Z, Nowoczesność i zagłada, Kraków 2009.
• Beccaria C, On Crimes and Punishments, [w:] Cesare Beccaria: On Crimes and Punishments and Other Writings, red. R. Bellamy, Cambridge 1995.
• Bell D., Communitarianism and its critics, Oxford 1993.
• Bernard J., The Philosophy of Positive Law. Foundations of Jurisprudence, New Haven 2005.
• Birmingham P., Hannah Arendt&Human Rights. The Predicament of Common Responsibility, Bloomington & Indianapolis 2006.
• Burke E., Thoughts on the Cause of the Present Discontents, [w:] The Writings and Speeches of Edmund Burke, vol. II: Party, Parliament and the American Crisis, 1776–1774, red. P. Langford, Oxford 1981.
• Burns R., Hannah A.S. Constitutional Thought, [w:] Amor Mundi. Boston College Studies in Philosophy, vol 26 red. S.J. James, W. Bernauer, Dordrecht 1987.
• Carey Ch., Nomos in Athenian Rhetoric and Oratory, „Journal of Hellenic Studies” 1996, nr 116.
• Carvalho H., Liberty and Insecurity in the Criminal Law: Lessons from Thomas Hobbes, „Criminal Law and Philsophy” 2017, nr 11.
• Cicero M.T., The Political Works of Marcus Tullius Cicero: Comprising his Treatise on the Commonwealth; and his Treatise on the Laws. Translated from the original, with Dissertations and Notes, vol. 1, London 1842, http://oll.libertyfund.org/titles/546.
• Connanus (Connan) F., Commentariorum iuris civilis, libri X, Basle 1562.
• Copleston F., Historia filozofii, t. 1: Grecja i Rzym, Warszawa 1998.
• Cudd A., Eftekhari S., Contractarianism, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. E.N. Zalta, https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/contractarianism/.
• Dwan D., Modernism and Rousseau, „Textual Practice” 2013, vol. 27, No. 4.
• Gagarin M., Writing Greek Law, New York 2008.
• Gładzik N., Co po Grekach. Archetyp polis w twórczości Hannah Arendt, Warszawa 1991.
• Goldoni M., Two internal critiques of political constitutionalism, „International Journal of Constitutional Law” 2012, nr 4.
• Harcourt B.E., The Illusion of Free Markets: Punishment and the Myth of Natural Order, MA 2011.
• Hitchems Ch., Thomas Paine. Prawa człowieka. Biografia, Warszawa 2008.
• Hochstrasser T., Natural Law Theories In The Early Enlightenment, Cambridge 2000.
• Irving H., A nation built on words: the constitution and national identity in America and Australia, „Journal of Australian Studies” 2009, nr 2.
• Jones E., Edmund Burke and the Invention of Modern Conservatism, 1830–1914. An In tellectual History, Oxford 2017.
• Kalwin J., Institutio christianae religionis, Księga II.
• Kelly P.J., Utilitarianism and Distributive Justice: The Civil Law and the Foundations of
• Bentham’s Economic Thought, „Utilitas” 1989, nr 1.
• Krąpiec M., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1986.
• Kraus J.S., The Limits of Hobbesian Contractarianism, Cambridge 2002.
• Kymlicka W., Współczesna filozofia polityczna, Warszawa 2009.
• Loughlin M., Burke on Law, Revolution and Constitution, „Giornale di Storia Costituzionale, Journal of Constitutional History” 2015, nr 29.
• Lyotard J.-F., Postmodernizm dla dzieci. Korespondencja 1982–1985, Warszawa 1998.
• McIlwain Ch.H., Constitutionalism. Ancient and Modern, Ithaca, New York 1947.
• Melosik Z., „Epistemologia” postmodernizmu, [w:] Nieobecne dyskursy. Część III, red. Z. Kwieciński, Toruń 1993.
• Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 1999.
• Morawski L., Państwo prawa, filozofia publiczna i odpowiedzialność moralna naukowców, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2014, nr 2.
• Natural Law and Laws Of Nature In Early Modern Europe, red. L. Daston, M. Stolleis, Farnham 2008.
• Nozick R., Anarchia, państwo i utopia, Warszawa 2010.
• Nozick R., Philosophical Explanations, Cambridge, MA. 1982.
• Oniszczuk J, Koncepcje prawa, Warszawa 2004.
• Peczenik A., Scientia Juris. Legal Doctrine as Knowledge of Law and as a Source of Law, Dordrecht 2005.
• Peno M., Demokracja, państwo i prawo – podstawy, wartości i wyzwania, „Zeszyty Na ukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2016, nr 94.
• Reginald E.A., Socrates and Legal Obligation, Minneapolis 1980.
• Roth J.K., Holocaust Business, „Annals of AAPSS” 1980, nr 7.
• Salmonowicz S., Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 2004.
• Salmonowicz S., Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII wieku, Toruń 2001.
• Schneidewin J. (Oinotomos), In quatuor Institutionum Imperialium D. Iustiniani libros commentarii, Strasbourg 1575.
• Shapiro, I, The Moral Foundations of Politics, New Haven-London 2003.
• Siemek M., Wykłady z filozofii nowoczesnej, Warszawa 2012.
• Sieroń J., Status jednostki i państwa w greckiej polis w świetle filozofii Sokratesa, Platona i Arystotelesa, Katowice 2003.
• Weinrib L.L., Natural Law and Justice, Mass.–London 1958.
• Welzel H., Naturrecht und materiale Gerechtigkeit, Vandenhoeck & Ruprecht, Gottingen 1962.
• Wesenbeck M., In Pandectas iuris civilis et Codicis Iustinianei lib. IIX. commentarii, Basle 1582.
• Whitelocke J., [w:] Parliamentary Debates in 1610, red. S.R. Awson Gardiner, Westminster 1862.
• Witte J., The Legacy Of The Protestant Reformation In Modern Law, „Political Theology Today”, http://www.politicaltheology.com/blog/the-legacy-of-the-protestant-refor-mation-in-modern-law. Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001.
• Young A., Constitution Safe Arthur Young, The Constitution Safe without Reform: Containing Some Remarks on a Book Entitled the Commonwealth in Danger, England 1795.
• Zuckert M., Natural Rights and Modern Constitutionalism, „Northwestern Journal of International Human Rights” 2004, nr 1.

Identifiers

ISSN

2082-1212