Ortodoksja refleksyjna. Problem postsekularyzmu w świetle teorii systemów społecznych

• Authors: Matuszek Krzysztof C.

Title variants

EN

Reflexive Orthodoxy. The Problem of Postsecularism in the Light of Social Systems Theory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czy ortodoksja religijna i refleksyjność wykluczają się nawzajem? W pracy niniejszej zadaję pytanie o postsekularną refleksyjność wiary. W tym kontekście kluczowa okazuje się kwestia funkcjonowania wiary jako symbolicznie zgeneralizowanego medium komunikacji. Analizuję związane z tym problemy teoretyczne oraz dylematy religijności: ortodoksja a heterodoksja, spójna tożsamość osobowa a komplementarna rola społeczna. Artykuł rozpoczyna się od zdefiniowania postsekularyzmu na podstawie analiz Habermasa, Bergera i Casanovy jako zmiany świadomości społecznej polegającej na przejściu od postaw naiwnych w odniesieniu do religii do postaw refleksyjnych. Następnie referuję główne tezy teorii sekularyzacji na gruncie Luhmannowskiej teorii systemów społecznych, wyodrębniając dwa powiązane ze sobą poziomy: dyferencjacji funkcjonalnej nowoczesnego społeczeństwa oraz indywidualizmu. Na koniec przedstawiam kilka uwag na temat stosunku Luhmanna do religii.

EN

Does religious orthodoxy and reflexivity exclude each other? In this article I discuss the question of a postsecular reflexivity of belief. The key issue in this context appears to be the functioning of belief as a symbolically generalized communication medium. With respect to this I consider some theoretical problems and dilemmas of religiosity: orthodoxy vs. heterodoxy, coherent personal identity vs. complementary social role. The article starts with a definition of postsecularism, based on the reflections of Habermas, Berger and Casanova, as a change in social consciousness consisting in a conversion of attitudes towards religion from naïve to reflexive. Then I present main arguments of the secularization theory on the grounds of Luhmann’s social systems theory, distinguishing two interconnected levels: functional differentiation of modern society and individualism. Finally I make some remarks on Luhmann’s attitude towards religion.

Keywords

PL

postsekularyzm; Luhmann; refleksyjność; ortodoksja; medium wiary

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2013
• Issue: 2(5)
• Pages: 234-253

Contributors

author

Matuszek Krzysztof C.

• Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Politologii

References

• Benedykt XVI. 2006. Glaube, Vernunft und Universität. Erinnerungen und Reflexionen. http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2006/september/documents; dostęp: 21.02.2013.
• Benedykt XVI. 2012. Serce rozumne. Refleksje na temat podstaw prawa, „Horyzonty Polityki” 2012, nr 3(4), s. 13–20.
• Berger P.L. 1999. The Desecularization of the World: A Global Overview, [w:] The Desecularization of the World. Resurgent Religion and World Politics, red. P.L. Berger, Ethics and Public Policy Centre, Washington, D.C., s. 1–18.
• Berger P.L. 2005. Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, NOMOS, Kraków.
• Casanova J. 1984. The Politics of the Religious Revival, „Telos” 1984, nr 59, s. 3–33.
• Casanova J. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie, NOMOS, Kraków.
• Davie G. 1994. Religion in Britain since 1945: Believing without Belonging, Oxford University Press, Oxford.
• Davie G. 1999. Europe: The Exception That Proves the Rule?, [w:] The Desecularization of the World. Resurgent Religion and World Politics, red. P.L. Berger, Ethics and Public Policy Centre, Washington, D.C., s. 65–84.
• Habermas J., Luhmann N. red. 1971, Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
• Habermas J. 2000. Filozoficzny dyskurs nowoczesności, Universitas, Kraków.
• Habermas J. 2002. Glauben und Wissen. „Dialog” 2002, nr 1, s. 63–74.
• Habermas J. 2008. Notes on a Post-Secular Society. http://print.signandsight.com/features/ 1714.html; dostęp: 17.01.2013.
• Ingelhart R., Pippa N. 2006. Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, NOMOS, Kraków.
• Jan Paweł II. 1981. Laborem exercens, Watykan.
• Jan Paweł II. 1987. Sollicitudo rei socialis, Watykan.
• Kepel G. 1991. La Revanche de Dieu. Chrétiens, juifs et musulmans à la reconquête du monde, Seuil, Paris.
• Kurowski M. 2011. Socjologiczne opętanie, „Stan Rzeczy” 2011, nr 1(1), s. 48–63.
• Luckmann T. 1996. Niewidzialna religia, NOMOS, Kraków.
• Luhmann N. 1977. Funktion der Religion, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
• Luhmann N. 1984. Soziale Systeme. Grundriß einer allgemeinen Theorie, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
• Luhmann N. 1997. Die Gesellschaft der Gesellschaft, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
• Luhmann N. 2000. Die Religion der Gesellschaft, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
• Luhmann N. 2000b. Das Medium der Religion. Eine soziologische Betrachtung űber Gott und die Seelen, „Soziale Systeme“ 2000, nr 6, s. 39–51.
• Luhmann N. 2008. Soziologische Aufklärung 6. Die Soziologie und der Mensch, VS Verlag, Wiesbaden.
• Mariański J. 2011. Katolicyzm polski – ciągłość i zmiana. Studium socjologiczne, WAM, Kraków.
• Olearnik P. 2012. Poland: a Case-Study in Secularization, „Horyzonty Polityki” 2012, nr 3(5), s. 103–130.
• Taylor Ch. 2007. A Secular Age, Harvard University Press, Harvard.
• Weigel G. 1999. Roman Catholicism in the Age of John Paul II, [w:] The Desecularization of the World. Resurgent Religion and World Politics, red. P.L. Berger, Ethics and Public Policy Centre, Washington, D.C., s. 19–36.
• Weigel G. 2013. Evangelical Catholicism: Deep Reform in the 21st Century Church, Basic Books, New York."