Ingerencje Wydziału do Spraw Wyznań w Zielonej Górze w funkcjonowanie seminariów duchownych Kościoła gorzowskiego w latach 1946-1972

• Authors: Mazurkiewicz Dariusz

Title variants

EN

Interventions of the Department of Religious Affairs in Zielona Góra to the functioning of the seminaries of the Gorzów Church in 1946-1972

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Twórcy powojennego ustroju społeczno-politycznego zmierzali do osłabienia, a w dalszej kolejności wyeliminowania Kościoła katolickiego z życia publicznego. Do realizacji tego celu służyła między innymi administracja wyznaniowa. W związku z tym w 1950 r. został powołany do życia Urząd do Spraw Wyznań oraz jego terenowe referaty, przemianowane następnie na wydziały. Jeden z nich powstał w Zielonej Górze i obejmował swoim nadzorem część administracji kościelnej ze stolicą w Gorzowie Wlkp. Kluczowym elementem jego działań była próba objęcia nadzorem Wyższego Seminarium Duchownego formującego kandydatów do kapłaństwa oraz niższych seminariów duchownych kształcących młodzież męską. W wyniku podejmowanych czynności udało mu się doprowadzić do likwidacji Niższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wlkp. oraz przeniesienia Wyższego Seminarium Duchownego z Gorzowa Wlkp. do oddalonej o 60 km od miasta wsi Gościkowo-Paradyż. Wydział do Spraw Wyznań w Zielonej Górze starał się również utrudniać formację do kapłaństwa poprzez wizytowanie wykładów i próbę wpływania na ich treść oraz nadzorowanie powoływania alumnów do odbycia służby wojskowej, w trakcie której byli oni nakłaniani do porzucenia drogi powołania. Polityka Wydziału nie była jednak, co trzeba wyraźnie zaznaczyć - samodzielna, ale inspirowana wytycznymi Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie i aktualnymi wskazaniami partyjnymi. Nie doprowadziła jednak do uzyskania pełnego nadzoru nad przygotowaniem alumnów do kapłaństwa, w czym duża zasługa władz kościelnych i samych alumnów.

EN

The creators of the post-war social and political system aimed at weakening and then eliminating the Catholic Church from public life. To this goal served the religious departament of administration. Therefore, in 1950 The Office for Religious Affairs was established and its field offices, later renamed as faculties. One of them was established in Zielona Góra and supervised a part of the church administration with the capital in Gorzów Wlkp. The main element of its activities was an attempt to supervise the Major Theological Seminary forming candidates for the priesthood and the minor seminaries educating male youth. As a result of its actions, it managed to liquidate the Minor Theological Seminary in Gorzów Wielkopolski and transfer the Major Theological Seminary from Gorzów Wielkopolski to the village in Gościkowo-Paradyż, 60 km away from this city. The Department of Religious Affairs in Zielona Góra also tried to hinder formation for the priesthood by supervising lecture classes and attempting to influence their content and overseeing the recruitment of the alumni to the military service, during which they were urged to abandon the path of calling to the priesthood. However The Faculty‘s Policy was not – what needs to be clearly stated – independent, but inspired by the guidelines of The Office for Religious Affairs in Warsaw and current Party guidelines. However, it did not lead to full supervision over the preparation of the alumni for priesthood, which was largely due to the church authorities and the alumni themselves.

Keywords

PL

Seminarium Duchowne w Gorzowie Wlkp. i Paradyżu; Niższe Seminarium Duchowne w Gorzowie Wkp.; Wydział do Spraw Wyznań w Zielonej Górze; służba wojskowa alumnów

EN

Theological Seminary in Gorzów Wielkopolski and Paradyż; Minor Theological; Seminary in Gorzów Wkp.; Department of Religious Affairs in Zielona Góra; military service of alumni

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Gościkowie-Paradyżu
• Journal: Studia Paradyskie
• Year: 2019
• Issue: 29
• Pages: 75-100

Contributors

author

Mazurkiewicz Dariusz

• Instytut Nauk Teologicznych Uniwersytetu Szczecińskiego

References

• Konwencja Paryska z dnia 15 września 1960 r. w Sprawie Zwalczania Dyskryminacji w Dziedzinie Oświaty, Dz. U. z 1964 r., Nr 40 poz. 268.
• Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o prywatnych szkołach oraz zakładach naukowych i wychowawczych, Dz. U. z 1932 r., Nr 33 poz. 343.
• Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, Dz. U. z 1961 r., Nr 32 poz. 160.
• Ustawa z dnia 19 kwietnia 1950 r. o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej, Dz. U. z 1950 r., Nr 19 poz. 156.
• Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL, Dz. U. z 1967 r., Nr 44 poz. 220.
• Ustawa z dnia 22 lutego 1937 r. o prywatnych szkołach wyższych, Dz. U. z 1937 r., Nr 13 poz. 89.
• Ustawa z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, Dz. U. z 1959 r., Nr 14 poz. 75.
• Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, Dz. U. z 1950 r., Nr 6 poz. 46.
• Uchwała Rady Ministrów nr 399 z dnia 4 czerwca 1955 r. w sprawie wojskowej rejestracji duchownych i zakonników, M. P. z 1956 r., Nr 51 poz. 573.
• Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 czerwca 1958 r. o poborze z 1958 r., M. P. z 1958 r., Nr 48 poz. 282.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 26 lutego 1965 r. w sprawie zasad i warunków prowadzenia niepaństwowych szkół i innych placówek oświatowo – wychowawczych, M. P. z 1965 r., Nr 13 poz. 48.
• Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, teczki Wydziału do Spraw Wyznań, sygn. 2898, 2899, 2901, 2936, 2951, 2953, 2974, 2976, 2994, 3206, 3207, 3208, 3215.
• Archiwum Akt Nowych, teczki Urzędu do spraw Wyznań, sygn. 97/1, 125/597, 125/642, 125/646, 125/655, 125/658, 125/659, 138/53, 138/56.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 1 lata 1945–1959, Poznań 1994.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 2 lata 1950–1975, Poznań 1995.
• Dzwonkowski T., Wydarzenia zielonogórskie w 1960 r., Zielona Góra 2017.
• Fitych T., Służba wojskowa alumnów w PRL, „Chrześcijanin w świecie” 24 (1994) nr 1, s. 119-135.
• Jabłoński K., Organizacja i kompetencje państwowej administracji wyznaniowej w PRL, „Zeszyty naukowe UJ, Studia Religiologica” 8 (1984) z. 12, s. 31-46.
• Kowalczuk Z., Nadzór państwowy nad wyższymi seminariami duchownymi w Polsce w latach 1960-1961 na przykładzie Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wielkopolskim, „Studia Zachodnie” 15 (2006) nr 6, s. 243-250.
• Lesiński A., Służba wojskowa kleryków w PRL 1959-1980, Olsztyn 1995. 100
• Lesiński A., Wojskowa służba alumnów w PRL, „Czasy Nowożytne” 4 (1999) t. 6, s. 323-332.
• Mezglewski A., Akcja likwidacyjna niższych zakonnych seminariów duchownych w dniu 3 lipca 1952 r., [w]: Divina et humana. Księga Jubileuszowa w 65. rocznicę urodzin Księdza Profesora
• Henryka Misztala, A. Dębiński, W. Bar, P. Stanisz [red.], Lublin 2001, s. 145-157.
• Mezglewski A., Nadzór państwowy nad katolickimi seminariami duchownymi w okresie Polski Ludowej, „Studia z prawa wyznaniowego” 7 (2005), s. 63-94.
• Mezglewski A., Proces likwidacji seminariów duchownych w latach 1959-1963, „Studia z prawa wyznaniowego” 4 (2002), s. 31-57.
• Mezglewski A., Szkolnictwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944-1980. Studium historyczno – prawne, Lublin 2004.
• Sikorski J., Niższe Seminarium Duchowne w Gorzowie (1946-1960). Powstanie i likwidacja, „Nadwarciański Rocznik Historyczno – Archiwalny” 13 (2006), s. 169-179.
• Śmierzchalski-Wachocz D., Dzieje Seminarium Duchownego w Gorzowie-Paradyżu w latach 1947-2017, [w:] Księga Jubileuszowa 70-lecie Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wlkp. i Paradyżu, D. Mazurkiewicz [red.], Paradyż 2017, s. 25-49.
• Wejman G. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnich i Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1972, Szczecin 2007.
• Zygner L., Katolickie szkolnictwo wyższe w Polsce w latach 1948–1956 (zarys problematyki badawczej), „Czasy Nowożytne” 4 (1999) t. 6, s. 311-321.