Niepełnosprawni. Ukryty segment polskiego rynku pracy

• Authors: Ewa Giermanowska

Title variants

EN

Disabled People. A Hidden Segment of the Polish Labour Market

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stawia tezę o splocie ekonomicznych, instytucjonalnych i kulturowych uwarunkowań wpływających na postawy pracodawców i osób niepełnosprawnych w kwestii zatrudniania i podejmowania pracy przez osoby niepełnosprawne. W rezultacie pracodawcy unikają zatrudniania niepełnosprawnych pracowników, starają się nie dostrzegać tego segmentu rynku pracy. Większość pracodawców woli wpłacać obligatoryjne składki na specjalnie wydzielony fundusz (PFRON) z tytułu niezatrudniania wymaganej przez prawo kwoty pracowników niepełnosprawnych (w Polsce to 6 procent). Osoby niepełnosprawne często podejmują pracę w formach nietypowych, jakimi są umowy cywilnoprawne lub unikają legalnego zatrudnienia, wykonując prace nieformalne w szarej strefie. Część z nich angażuje się w różnego typu działania opiekuńcze i prace domowe na rzecz rodziny. Ich praca nie jest wykazywana w statystykach zatrudnienia. Niepełnosprawni stanowią ukryty segment rynku pracy. Materiał prezentowany w artykule odwoływać się będzie m.in. do wyników badań empirycznych prowadzonych przez autorkę oraz danych statystycznych.

EN

This article proposes a thesis about the economic, institutional and cultural conditions that affect the attitudes of employers and disabled persons toward employment and work. Employers avoid hiring disabled workers. This segment of the labour market is outside employers’ field of view. Most of them prefer to pay obligatory contributions to a specially dedicated fund (PFRON) rather than employ the legally required number (in Poland, 6 per cent of the workforce) of disabled workers. People with disabilities often work in atypical forms of employment governed by civil contracts or avoid legal employment and take undeclared work in the informal sector. Some of them are engaged in various types of housework activities aimed at family support. Their work is not recognized in employment statistics. The disabled are the hidden segment of the labour market. This paper refers to the results of empirical research conducted by the author, and to statistical data.

Keywords

PL

niepełnosprawni; rynek pracy; segmentacja; praca nieformalna; polityka społeczna

EN

disabled people; labour market; segmentation; informal work; social policy

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2016
• Volume: 158/1
• Pages: 275-298

Contributors

author

Ewa Giermanowska

• Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Nowy Świat 69, 00-001 Warszawa

References

• Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2014 r. 2015. Warszawa: GUS.
• Barnes C., Mercer G., 2008, Niepełnosprawność. Tłum. P. Morawski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
• Barnes C., Roulstone A., 2005, „Work” is a four-letter word: disability, work and welfare. W: A. Roulstone, C. Barnes (red.), Working futures? Disabled people, policy and social inclusion. Bristol: The Policy Press University of Bristol.
• Bednarski M., Rutkowski W., 2009, Praca w „szarej strefie” – droga do społecznego wykluczenia?. W: S. Golinowska, J. Wilkin, M. Bednarski, U. Sztanderska, M.W. Socha, B. Balcerzak-Paradowska (red.), Więzi społeczne i przemiany gospodarcze. Polska i inne kraje europejskie. Zbiór esejów przygotowanych na jubileusz profesor Zofii Moreckiej. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 229–241.
• Garbat M., 2013, Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnością – bariery i koszty. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Garbat M., 2012, Zatrudnianie i rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnością w Europie. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Gąciarz B., 2014, W kierunku nowego modelu polityki społecznej. W: B. Gąciarz, S. Rudnicki (red.), Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. Kraków: Wydawnictwa AGH, s. 377–391.
• Gąciarz B., 2010, Wprowadzenie. Wykształcenie i przygotowanie zawodowe jako sposób na niepełnosprawność. W: B. Gąciarz (red.), Niepełnosprawni studenci w społeczności akademickiej. Źródła sukcesów i porażek w integracji społecznej i aktywności zawodowej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 7–32.
• Gąciarz B., Giermanowska E., 2009, Zatrudniając niepełnosprawnych. Wiedza, opinie i doświadczenia pracodawców. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Giermanowska E., Kumaniecka-Wiśniewska A., Racław M., Zakrzewska-Manterys E., 2015, Niedokończona emancypacja. Wejście niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych na rynek pracy. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Giermanowska E. (red.), 2014, Zatrudniając niepełnosprawnych. Dobre praktyki w Polsce i innych krajach Europy. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica.
• Giermanowska E., 2007, Rynek pracy i elastyczne zatrudnienie. W: E. Giermanowska (red.), Młodzi niepełnosprawni o sobie. Rodzina, edukacja, praca. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, s. 111–136.
• Giermanowska E., 2007a, Młodzi niepełnosprawni – aktywizacja zawodowa i nietypowe formy zatrudnienia. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Giermanowska E., 2007b, Młodzi niepełnosprawni o sobie. Rodzina, edukacja, praca. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Golinowska S., 2012, Instytucjonalne, zdrowotne i społeczne determinanty niepełnosprawności. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
• Golinowska S., Sowa A., 2012, Determinanty niepełnosprawności. W: S. Golinowska (red.), In-stytucjonalne, zdrowotne i społeczne determinanty niepełnosprawności. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 68–98.
• Finkelstein V., 1980, Attitudes and Disabled People. New York: Work Rehabilitation Found.
• Łapiński K., Peterlik M., Wyżnikiewicz B., 2015, Szara strefa w polskiej gospodarce w 2015 roku. Warszawa: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów 2010. Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010–2020: Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier, KOM (2010)636 wersja ostateczna.
• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169).
• Kryńska E., 2013, Dyskryminacja i segmentacja rynku pracy. W: Kryńska E., Kwiatkowski E., Podstawy wiedzy o rynku pracy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 199–224.
• Kryńska E., 2003, Deregulacja a segmentacja rynku pracy. W: K. W. Frieske (red.), Deregulacja polskiego rynku pracy. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 93–102.
• Kryńska E., Pater K., 2013, Zatrudnienie osób niepełnosprawnych – perspektywy wzrostu. Raport syntetyczny (projekt). Warszawa: IPiSS, CBOS, PFRON, https://www.ipiss.com.pl/?pro¬jekt-badawczy=publikacje-8 [dostęp 23.05.2016].
• Kozek W., 2013, Rynek pracy. Perspektywa instytucjonalna. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kukulak-Dolata I., Poliwczak I., 2015, Profile społeczno-demograficzne osób niepełnosprawnych a ich aktywność zawodowa. „Polityka Społeczna”, nr 3, s. 5–12.
• Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015. 2015. Warszawa: GUS.
• Michalczuk J., 2008, Opinie osób niepełnosprawnych o rodzajach zatrudnienia. W: W. Łukowski (red.), Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy – portret środowiska. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”, s. 141–145.
• Ostrowska A., 2015, Niepełnosprawni w społeczeństwie 1993–2013. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Prokuratura zarzuca zarządowi fundacji wyłudzenie 1,3 mln zł z PFRON, PAP, 23.01.2015, http://wyborcza.pl/1,91446,17300243,Prokuratura_zarzuca_zarzadowi_fundacji_wy-ludzenie.html (dostęp 24.10.2015)
• Paszkowicz M., 2009, Wybrane aspekty funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Piechota S. Rozmowa z Posłem Sławomirem Piechotą Przewodniczącym Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w sprawie ostatnich zmian w ustawie o rehabilitacji, http://www.popon.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=29548:wywiad-z-posem-sawomirem-piechot-przewodniczcym-komisji-polityki-spoecznej-20.10.2015, [dostęp 26.01.2016].
• Rędziak B., 2015, Zmiany w kodeksie pracy - szkodliwe dla pracowników z niepełnosprawnością?, http://niepelnosprawni.pl/ledge/x/272475;jsessionid=FF111ACF043ECDE32F1B69B¬264BEC93A [dostęp 17.10.2015].
• Rudnicki S., 2014, Niepełnosprawność i złożoność, numer pod red. nauk. B. Gąciarz, Niepełnosprawność. Wyzwania teorii i praktyki, „Studia Socjologiczne” 2, s. 41–61.
• Schur L., Kruse D., Blanck P., 2015, People with Disabilities. Sidelined or Mainstreamed? New York: Cambridge University Press.
• Sickness, disability and work: breaking the barriers. A synthesis of findings across OECD countries 2010. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Słomczyński T., Rybak M., 2013, Niepełnosprawny źródłem zysku? Co się dzieje z milionami z dotacji PFRON?, „Dziennik Bałtycki” (28 listopada 2013), http://www.dziennikbaltycki.pl/artykul/1053574,niepelnosprawny-zrodlem-zysku-co-sie-dzieje-z-milionami-z-dotacji-pfron,id,t.html?cookie=1 [dostęp 23.05.2016].
• Szymczuk E., 2015, Dekalog pracującego rencisty, http://www.niepelnosprawni.pl/ledge-/x/251593 [dostęp 24.10.2015].
• World report on disability 2011, 2011, Malta: World Health Organization.