Wbrew pozorom niezależny. Adama Schaffa droga od totalitaryzmu do ekumenicznego socjalizmu

• Authors: Konstańczak Stefan

Title variants

RU

Независимый, вопреки видимости. Путь Адама Шаффа от тоталитаризма к экуменическому социализму

EN

Independent Anyway Philosophical and Ideological Dilemmas of Adam Schaff

• Languages of publication: PL

Abstracts

RU

Адам Шафф является одним из наиболее известных философов ХХ века. Идеологическая ангажированность ввела мыслителя в узкий круг лиц, принимавших политические решения, что, в свою очередь, позволило ему оказать огромное влияние на всю польскую науку. Адам Шафф явился отцом институциональных изменений в польской социологии и философии, связанных с попыткой их повсеместной подмены кафедрами исторического материализма. В то же время период этих изменений оказался непродолжительным: уже в 1956 году стал возможен быстрый возврат социологии и философии их прежнего научного статуса. Сама оценка активного участия Адама Шаффа в этом процессе не представляется однозначной, поскольку он, будучи ревностным исполнителем партийных приказов, сумел не только уберечь польские научные учреждения от идеологического доминирования, но также поддержать международные научные контакты. За свою относительную независимость философ заплатил высокую цену, теряя в 1968 году как все руководящие должности, так и влияние на польскую науку. В настоящее время в публикациях по истории польской науки он представлен исключительно в негативном свете в качестве реализатора программы сталинизации польской науки, что фактически деформирует его действительные достижения в послевоенной Польше.

EN

Adam Schaff is one of the best-known Polish philosophers of the 20th century. Due to his ideological commitment, he was also a member of the circle of political decision makers, who had a huge influence on the entire Polish science. His work also included institutional changes in Polish sociology and philosophy related to the attempt to replace them by departments of historical materialism. However, these changes were made to a limited extent, thanks to which in 1956 it was possible to quickly restore the sociology and philosophy to their current scientific status. The very evaluation of Schaff’s activity in this process is not obvious, because apart from the keen implementation of party´s tasks, he was able not only to protect the institutions of Polish science from ideological dominance but also maintain contact with the world science. He paid the highest price for his relative independence, losing all posts and influences in Polish science in 1968. Nowadays, he appears in publications on the history of Polish science almost exclusively in the negative light, as the executor of the Stalinization programme of Polish science, which actually deforms his real achievements in post-war Poland.

Keywords

PL

marksizm; ideologia; socjalizm; humanizm ekumeniczny

RU

марксизм; идеология; социализм; экуменический гуманизм

EN

marxsism; ideology; socialism; ecumenical humanism

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich
• Journal: ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich
• Year: 2018
• Volume: 18
• Pages: 199-226

Contributors

author

Konstańczak Stefan

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Ajdukiewicz Kazimierz. 1984. „Co to jest wolność nauki?”. Życie Nauki 6.
• Ajdukiewicz Kazimierz. 1985. Język i poznanie, tom 2. Warszawa: PWN.
• Barcikowski Kazimierz. 1998. U szczytów władzy. Warszawa: Wydawnictwo Projekt.
• Buczyńska-Garewicz Hanna, Jan Garewicz. 2015. Listy: Warszawa – Paryż – Boston, tom 2. Warszawa IFiS PAN.
• Chałasiński Józef. 1968. Kultura i naród. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Chudoba Wiesław. 2014. Leszek Kołakowski: Kronika życia i dzieła. Warszawa: IFiS PAN.
• Czeżowski Tadeusz. 1958. Odczyty filozoficzne. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• Dekret z dnia 28 października 1947 r. o organizacji nauki i szkolnictwa wyższego (Dz. U. z 1947, nr 66, poz. 415).
• Елкин А. 1956. Степан Тудор. Критико-биографический очерк. Москва: Издательство „Советский писатель”.
• Giedroyć Jerzy, Czesław Miłosz. 2008. Listy 1952–1963. Warszawa: Czytelnik.
• Herczyński Ryszard. 2008. Spętana nauka. Opozycja intelektualna w Polsce 1945–1970. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Jabłoński Henryk. 1948. „Nauka – zapalny odcinek frontu kultury”. Dziennik Polski 278.
• Kołakowski Leszek, Andrzej Walicki. 2018. Listy 1957–2007. Warszawa: Czytelnik.
• Kołakowski Leszek, Zbigniew Mentzel. 2007. Czas ciekawy, czas niespokojny; z Leszkiem Kołakowskim rozmawia Zbigniew Mentzel, część I. Kraków: Znak.
• Kołakowski Leszek. 1959. „Karol Marks i klasyczna definicja prawdy”. Studia Filozoficzne 2.
• Kuliniak Radosław, Mariusz Pandura, Łukasz Ratajczak. 2018. Filozofia po ciemnej stronie mocy. Krucjaty marksistów i komunistów polskich przeciwko Lwowskiej Szkole Filozoficznej Kazimierza Twardowskiego, część I: Lata 1045–1951. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Łubnicki Narcyz. 1947. „Zagadnienia teoriopoznawcze materializmu dialektycznego”. Przegląd Filozoficzny 1–4: 60–86.
• Łukasiewicz Jan. 1915. Poradnik dla samouków. Wskazówki metodyczne dla studiujących poszczególne nauki. Warszawa: Wydawnictwo A. Heflicha i St. Michalskiego.
• Ossowska Maria, Stanisław Ossowski. 2002. Intymny portret uczonych. Korespondencja Marii i Stanisława Ossowskich, wybór i oprac. E. Neyman. Warszawa: Wydawnictwo „Sic”.
• Ponzio Augusto. 1974. Persona umana: linguaggio e conoscenza in Adam Schaff. Bari: De-dalo libri.
• Rakowski Mieczysław. 1998. Dzienniki polityczne 1958–1962. Warszawa: Iskry.
• Rakowski Mieczysław. 1998. Dzienniki polityczne 1963–1966. Warszawa: Iskry.
• Rakowski Mieczysław F. 1999. Dzienniki polityczne 1967–1968 Warszawa: Iskry.
• Schaff Adam 1998. Perspektywy współczesnego socjalizmu. Szczecin: Wydawnictwo Glob.
• Schaff Adam. 1949. „Posiedzenie Komisji Filozoficznej”. Sprawozdania z Czynności i Po-siedzeń PAU w Krakowie 10.
• Schaff Adam. 1957. „Co się dzieje na froncie ideologicznym?”. Przegląd Kulturalny 8.
• Schaff Adam. 1957. „Wolność nauki a polityka kulturalna”. Trybuna Ludu 17.10.1957.
• Schaff Adam. 1959. „O studiach nad młodym Marksem i istotnych wypaczeniach (Na margi-nesie artykułu L. Kołakowskiego pt. „Karol Marks i klasyczna definicja prawdy”)”. Nowe Drogi 12.
• Schaff Adam. 1965. Aktualne zagadnienia polityki kulturalnej w dziedzinie filozofii i socjologii. Warszawa: PWN.
• Schaff Adam. 1983. „Jak propagować marksizm?”. Tu i Teraz 34.
• Schaff Adam. 1989. Ruch komunistyczny na rozstaju dróg. Warszawa: Iskry.
• Schaff Adam. 1990. „El Comunofascismo. Genesis y funcion social”. El socialismo del Futuro 2.
• Schaff Adam. 1993. Pora na spowiedź. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”.
• Schaff Adam. 1997. Moje spotkania z nauką polską. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”.
• Schaff Adam. 2012. Humanizm ekumeniczny. Warszawa: Wydawnictwo „Kto jest Kim”.
• Skarga Barbara. 2015. Pisma rozproszone z lat 1989–2000. Warszawa: Wydawnictwo Stentor.
• Skolimowski Henryk. 1967. Polish analytical philosophy: a survey and a comparison with British analytical philosophy. London.
• Twardowski Kazimierz. 1997. Dzienniki, tom 2, opracowanie R. Jadczak. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Walenciak Robert. 2017. Modzelewski – Werblan: Polska Ludowa. Warszawa: Iskry.
• Walicki Andrzej. 1993. Zniewolony umysł po latach. Warszawa: Czytelnik.
• Walicki Andrzej. 2013. Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii. Kraków: Universitas.
• „Warszawskie spotkanie filozofów spełniło pokładane w nim nadzieje. Opinie prof. Szyszkina, Cornfortha i Schaffa”. Trybuna Ludu 21.06.1957.
• Zachariasz Andrzej L. 2013. Adama Schaffa socjalizm chrześcijański. „ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich” 13: 183–204.

Identifiers

DOI

10.15584/sofia.2018.18.14