Element niepożądany na swojej ziemi. Radzieckie służby specjalne a polska ludność cywilna we Lwowie (1944–1946)

• Authors: Olechowski Piotr

Title variants

EN

The Undesirable Element on Own Land. Soviet Special Services and Polish Civilians in Lviv (1944–1946)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej w lipcu 1944 r. radziecka służba specjalna (NKGB) przystąpiła do natychmiastowej rozprawy z ludnością polską, w tym także z cywilami. Polacy stanowili wówczes najlicznejszą grupę narodowościową na terenie miasta. Mimo postępujących zmian traktowali oni Lwów jako polski ośrodek i nie zamierzali z niego wyjeżdżać. Artykuł przedstawia stosunek NKGB do cywilnej ludności polskiej we Lwowie w dwuletnim okresie przejściowym (1944–1946) i działania polegające na jej zastraszeniu w celu opuszczenia miasta. Tekst oparty został w dużej mierze na materiałach proweniencji radzieckiej, nieznanych dotąd nauce polskiej.

EN

When the Red Army entered Lviv in July 1944, the Soviet special service (NKGB) proceeded to immediately deal with the Polish population, including civilians. At that time, Poles were the most numerous national group in the city. Despite the progressive changes, they treated Lviv as a Polish centre and did not intend to leave it. The article presents the attitude of the NKGB towards Polish civilian population in Lviv during the two-year transition period (1944–1946) and the actions to intimidate them and force them to leave the city. The text was based to a large extent on materials of the Soviet provenance, not known to Polish science so far.

Keywords

PL

Lwów; Polacy; ZSRR; służby specjalne; NKGB; II wojna światowa

EN

Lviv; Poles; USSR; special services; NKGB; World War II

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2018
• Issue: 32
• Pages: 143-156

Contributors

author

Olechowski Piotr

• Uniwerystet Rzeszowski

References

• Bodnar H., Żyttja jak tjahar i prywilej: do pytannia pro sproby radjanizacji Lvova u druhij polowymi 1940-ch rokiw [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura, t. 9, red.
• K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2014.
• Czerniakiewicz J., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1944–1948, Warszawa 1987.
• Fastnacht-Stupnicka A., Zostali we Lwowie, Wrocław 2010.
• Hryciuk G., „Ciężkie dni Lwowa”. Akcja masowych aresztowań we Lwowie w styczniu 1945 r. [w:] Studia z historii najnowszej, red. K. Ruchniewicz, B. Szaynok, J. Tyszkiewicz, Wrocław 1999.
• Hryciuk G., Dwa dokumenty radzieckie z roku 1944. Spojrzenie na polską inteligencję we Lwowie. Jak zukrainizować „stare ukraińskie miasto”?, „Wrocławskie Studia Wschodnie” 1998, nr 2.
• Hryciuk G., „Sprawa Lwowa właściwie wciąż otwarta”. Między nadzieją a zwątpieniem – Polacy we Lwowie w 1945 r., „Dzieje Najnowsze” 2005, nr 4.
• Hryciuk G., Ukrainizacja Lwowa, „Odra” 1997, nr 6.
• Hryciuk G., Wielka wymiana ludności Lwowa w latach 1944–1946 [w:] Polska leży na Zachodzie. Studia z dziejów Polski i Europy dedykowane Pani Profesor Teresie Kulak, red. W. Wrzesiński, M. Masnyk, K. Kawalec, Toruń 2001.
• Markowski D., Lwów. Dekonstrukcja 1944–1946, „Pamięć.pl” 2014, nr 7/8.
• Markowski D., Za drugiego Sowieta. Pierwszy rok powojennego Lwowa (sierpień 1944 r. – wrzesień 1945 r.), „Przeszłość i Pamięć” 2012, nr 40.
• Olechowski P., Między ołtarzem a gabinetem partyjnym. Kościół rzymskokatolicki w sowieckim Lwowie w latach 1953–1959 w świetle raportów pełnomocnika Rady ds. Kultów Religijnych w obwodzie lwowskim, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 29.
• Olechowski P., „Miękkie formy represji” komunistycznych wobec struktury Kościoła rzymskokatolickiego we Lwowie w drugiej połowie lat czterdziestych XX wieku [w:] Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2016. Referaty, red. Ł. Kamiński, M. Przeperski, Warszawa 2017.
• Polska i Ukraina w latach trzydziestych–czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych, t. 6: Operacja „Sejm” 1944–1946, Warszawa–Kijów 2007.
• Sowieci a polskie podziemie 1943–1946. Wybrane aspekty stalinowskiej polityki represji, red. Ł. Adamski, G. Hryciuk, G. Motyka, Warszawa 2017.
• Politechnika Lwowska 1844–1945, Wrocław 1993.
• Szetelnicki W., Arcybiskup-wygnaniec. Eugeniusz Baziak metropolita lwowski, Kraków 1989.
• Waligóra J., Cierpiący pasterz. Ks. arcybiskup – metropolita lwowski Eugeniusz Baziak (1890–1962), Rzeszów 2013.
• Wołczański J., „Aktywny polski nacjonalista”. Sowieckie represje wobec ks. Ignacego Chwiruta na Ukrainie Sowieckiej po II wojnie światowej [w:] Kościół na drogach historii. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Doktorowi Tadeuszowi Śliwie, red. ks. J. Wołczański, Lwów–Kraków 1999.
• Wołczański J., Represje sowieckie wobec księdza podpułkownika Zygmunta Truszkowskiego we Lwowie po II wojnie światowej [w:] Kościół katolicki w Europie Środkowo--Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. 1, red. M. Krzysztofiński, ks. J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015.