Protesty kibiców piłkarskich w Polsce w XXI wieku. Analiza ruchu społecznego.

• Authors: Rafał Chwedoruk

Title variants

EN

The Polish Football Supporters’ Protests in the 21st Century. A Social Movement Analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst podejmuje problematykę protestów społecznych kibiców piłkarskich w Polsce w XXI wieku, koncentrując się na zagadnieniu, czy te działania można uznać za działania ruchu społecznego. Protesty, skierowane przeciw właścicielom klubów sportowych, komercjalizacji sportu i potem przeciw polityce państwa, miały szeroki zasięg, a ich cele obejmowały problemy wolności obywatelskich. Organizacja protestów osiągnęła wysoki poziom, jej istnienie poprzedzało początek protestu, miała też charakter sieciowy, komponowała czynnik formalny i nieformalny. Panika moralna w mediach wokół problemu przemocy stadionowej zdeterminowała tożsamość ruchu. Tworzyły ją imperatyw solidarności wewnętrznej, retoryka ofiary i samogloryfikacja ruchu. Protesty kibiców podległy procesom upolitycznienia, zwłaszcza gdy zbiegały się w czasie z kampaniami wyborczymi. Działania ruchu podczas protestów były niekonwencjonalne. Istotną rolę odegrały w nich happeningi, a także logika osobistego świadectwa. Ruchy kibicowskie musiały także przeciwstawić się próbom kreowania kontrruchów. Najważniejsze protesty kibiców zakończyły się ich sukcesami.

EN

This article focuses on the question whether the football supporters’ protests in Poland in the 21st century can be consider a social movement. Those protests were turned against football clubs owners, against New Football Economy, and later—against the state policy regarding stadium security. The organization of the protests at hand reached high and complicated level. Its base was the network structure. Formal and informal organizations were mixed in practice of the movement. The moral panic in mass-media about the hooligans and stadium violence determinated the identity of football supporters’ movement. This identity was composed of inner-movement solidarity, the rhetoric of stigma and discrimination, and later—the rhetoric of self-glorification. All protests were submitted to the processes of politization. The activity in questionin can be described as non-powerful, non-wealthy, and non-famous. During the protests, the football supporters must oppose the counter-movements, created by the football clubs owners.

Keywords

PL

ruch społeczny; protest; kibice; działanie społeczne; tożsamość; organizacja sieciowa

EN

Social Movement; Protest; Football Supporters; Social Activity; Identity; Network

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2015
• Volume: 11
• Issue: 2
• Pages: 84-114

Contributors

author

Rafał Chwedoruk

• Uniwersytet Warszawski

References

• McAdam Doug (2008) Model procesu politycznego [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życia społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 19-42.
• Alchimowicz Tomasz (2007) Nasz człowiek, rozmowa z Tomaszem Alchimowiczem. Rozmawiał Maciej Dobrowolski. „Nasza Legia” nr 26 (533), s. 14-15.
• Antonowicz Dominik (2011) To nie ma nic wspólnego z kibicowaniem. Rozmowa z doktorem Dominikiem Antonowiczem. Rozmawiał Marcin Jałoszewski. „Metro”, 4 października, s. 1-2.
• Antonowicz Dominik, Kossakowski Radosław, Szlendak Tomasz (2011) Ostatni bastion antykonsumeryzmu? Kibice industrialni w dobie komercjalizacji sportu. „Studia Socjologiczne”, nr 3 (202), s. 113-139.
• Auclair Philippe (2014) Un mouvement paneuropéen. „France Football” Avril 8, s. 44-47.
• Biliński Tomasz (2011) Legioniści lepsi od mistrzów. „Polska The Times-Sport” nr 70, s. II.
• Bińczyk Jarosław, Walczak Jacek (2007) Zakaz, którego nie ma. „Gazeta Wyborcza” 11 sierpnia, s. 28.
• Blumsztajn Seweryn (2008) Nie budujcie takiej Legii. „Gazeta Stołeczna”, 18 września, s. 1.
• Blumsztajn Seweryn (2010) Komentarz [w:] Piotr Machajski, Bez selekcji. Bez sensu, „Gazeta Stołeczna”, 6 września, s. 3.
• Castells Manuel (2013) Sieci nadziei i oburzenia: ruchy społeczne w erze Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chlebowicz Piotr (2009) Chuligaństwo stadionowe. Studium kryminologiczne. Warszawa: Wolters Kluwer.
• „Czas na fikcję” czyli film o zabójcy Przemka (2003) „To My Kibice” nr 2 (17), s. 6.
• Czy wiesz że (2011) ulotka, brak miejsca wydania, zbiory autora.
• Dąbrowska Zuzanna (2011) Ustawka z rządem Tuska. „Uważam Rze”, nr 12, s. 32-35.
• Della Porta Donatella, Diani Mario (2009) Ruchy społeczne. Wprowadzenie, przekład Agata Sadza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Diani Mario (2008) Analiza sieciowa [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życie społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 191-214.
• Dudała Jerzy (2004) Fani-chuligani. Rzecz o polskich kibolach. Studium socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Dudała Jerzy (2012) Kibol to brzmi dumnie. Z Jerzym Dudałą rozmawia Rafał Kotomski, „Nowe Państwo”, nr 5, s. 21-27.
• Dybalski Kuba (2010) Herb dobrej woli. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 6 maja, s. 24.
• Dziesięć lat „To My Kibice”. Rozmowa z redaktorem naczelnym TMK (2011). „To My Kibice” nr 7 (118), s. 18-20.
• Dziewulski Stefan (2007) Krok po kroku. Rozmawiała Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia” nr 36 (543), s. 6–8.
• Dziewulski Stefan (2011) Wojnę z kibolami można wygrać. Ze Stefanem Dziewulskim rozmawia Robert Małolepszy. „Polska The Times – Sport”, 23 maja, s. XII.
• Filar Marian (2008) Zróbmy z kibiców obywateli. Z prof. Marianem Filarem, prawnikiem-karnistą i posłem Partii Demokratycznej, rozmawia Marek Pielach. „Polska The Times”, 9 września, s. 27.
• Foryś Grzegorz (2008) Dynamika sporu. Protesty rolników w III RP. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Garner Roberta (1996) Contemporary movements and ideologies. New York: McGraw Hill.
• Gońda Marcin (2013) Supporters Movement: „Against Modern Football” and Sport Mega Events: European and Polish Contexts. „Przegląd Socjologiczny”, t. 62, nr 3, s. 85-106.
• Hutnik Nowa Huta (2012) Wywiad z kibicami Hutnika. Rozmawiał Kuba Olkiewicz. „To My Kibice” nr 6 (129), s. 46–48.
• Ignasiewicz Marek (2005) Konflikt trwa. „Nasza Legia” nr 46 (429), s. 4–5.
• Jędrzejewski Mariusz (2011) Wspólna sprawa kibiców. „Kibol” nr 1, s. 4.
• Karpiko (2008) Sukces czy słabość? „Tylko Legia”, nr 5, s. 1.
• Klandermans Bert, Tarrow Sidney (2008) Mobilizacja w ruchach społecznych: o syntezie koncepcji europejskich i amerykańskich [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życie społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 64-97.
• Kołodziejczyk Michał (2011) Legia cierpliwa jest. „Rzeczpospolita”, 11 kwietnia, s. A22.
• Kosmala Paweł (2007) Nie ma odwrotu. Z Pawłem Kosmalą, prezesem KP Legia rozmawia Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia” nr 37 (544), s. 6-9.
• Kucza Piotr (2004) Kibice przerwali. „Nasza Legia” nr 28 (379), s. 13.
• Kuczyński Paweł (1994), Początki socjologii ruchów społecznych w Polsce [w:] Paweł Kuczyński, Marcin Frybes, red., W poszukiwaniu ruchu społecznego. Wokół socjologii Alaina Touraine’a. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 156-184.
• Kuczyński Paweł (2002) Powrót ruchu społecznego [w:] Paweł Kuczyński, Marcin Frybes, red., Panorama ruchów społecznych w Polsce. „Zeszyty Naukowe Collegium Civitas”, nr 4, s. 8-18.
• Kuhn Gabriel (2011) Soccer vs. the State. Tackling Football and Radical Politics Oakland: PM Press.
• Latkowski Sylwester (2004) To nie jest film o kibicach. Rozmowa z Sylwestrem Latkowskim. „To My Kibice” nr 2 (29), s. 14-15.
• Lebiedziński Rafał (2010) Taka jest kibiców wola. „Magazyn Futbol” nr 5 (44), s. 14–22.
• Leniarski Radosław, Szadkowski Michał, Żytnicki Piotr (2011) Kto w kibolu widzi partnera. „Gazeta Wyborcza”, 11 maja, s. 39.
• Lisiewicz Piotr (2011a) Kibice wyśmiewają rząd Tuska. „Gazeta Polska”, 27 kwietnia, s. 15.
• Lisiewicz Piotr (2011b) Przeciwko Tuskowi: od Radzionkowa po Belgrad. „Gazeta Polska”, 15 czerwca, s. 19.
• Lisiewicz Piotr (2011c) Matołowi nie podawaj! „Gazeta Polska”, 29 czerwca, s. 21.
• Lisiewicz Piotr (2011d), Dodruk kibolskiego „Nowego Państwa”. „Gazeta Polska”, 15 czerwca, s. 18.
• Lofland John (1993) Theory-bashing and Answer-improving in the Study of Social Movements, „The American Sociologist”, no. 24, s. 37-58 [dostęp: 21 wrzesień 2014]. Dostępny w Internecie: ‹http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF02691960#page-1›.
• Malz Arié, Rohdewald Stefan, Wiederkehr Stefan (2007) Sport zwischen Ost und West. Eine kurze Einführung [w:] Arié Malz, Stefan Rohdewald, Stefan Wiederkehr Sport zwischen Ost und West. Beitrage zur Sportgeschichte Osteuropas im 19 und 20. Jahrhunderts Osnabrück 2007: fibre Verlag, s. 11-39.
• Mannheim Karl (1986) Myśl konserwatywna, przełożył Sławomir Magala, Warszawa 1986: Kolegium Otryckie.
• Markowicz Krzysztof (2011) Byliśmy wzorem, jesteśmy wrogiem nr 1. Z Krzysztofem Markowiczem rozmawiali Jarosław Stróżyk i Wojciech Wybranowski. „Rzeczpospolita”, 31 maja, s. A8.
• Mielczarek Adam (2012) Ruch „Solidarności” w świetle teorii ruchów społecznych [dostęp 10 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.civitas.edu.pl/pub/nasza_uczelnia/seminarium_solidarnosc/Mielczarek-tekst-9.01.pdf›.
• Miklas Leszek (2010) Na nowym stadionie nie będzie ciszy. Rozmowa z Leszkiem Miklasem, prezesem Legii, „Gazeta Stołeczna”, 7 kwietnia, s. 20.
• Miklas Leszek (2007) Nie ma żadnej wojny. Rozmowa z Leszkiem Miklasem, rozmawiał Rafał Błoński. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 30 sierpnia, s. 20.
• Mikołajewska Blanka (2008) Na ostrzu żylety. „Polityka” nr 3 (2653), s. 8.
• Millward Peter (2012) Reclaiming the Kop? Analysing Liverpool Supporters, Twenty-First Century Mobilisations [dostęp 27 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.academia.edu/1298425/Millward_P._2012_Reclaiming_the_Kop_Analysing_Liverpool_supporters_twenty-first_century_mobilisations_Sociology›
• Niesiołowski Stefan (2011) Kłamstwo nie wygra. Rozmowa z wicemarszałkiem Sejmu Stefanem Niesiołowskim. Rozmawia Monika Olejnik. „Angora” 9 października, s. 16-18.
• Nowakowski Krzysztof (2008) Czy ITI to zbawcy Legii. „Tylko Legia”, nr 3, s. 3.
• Nowosielski Michał (2011) Socjologiczna refleksja na temat ruchów społecznych, „Przegląd Zachodni”, nr 4, s. 3-28.
• Novikova Kateryna (2013) Networks and Social Movement Mobilisation. Theoretical Framework for theIinternet-baded protest and Activism Reasearch, „Transformacje”, nr 3–4 (78–79), s. 109-126.
• Oleszek Kazimierz (2013) Angielskie drenowanie kieszeni. „Piłka Nożna” nr 39, s. 28–29.
• Olkiewicz Kuba (2012a) Wojtek „Kelner”. „To My Kibice” nr 10 (133), s. 53–54.
• Olkiewicz Kuba (2012b) A nie mówiłem? „To My Kibice” nr 3 (126), s. 19.
• Opp Karl-Dieter (2009) Theories of Political Protest and Social Movements: A Multidisciplinary Introduction, Critique, and Synthesis. London Taylor & Francis.
• Orłowski Witold (2011) W futbolu jak w gospodarce, fundamenty to podstawa. Rozmawiali Jakub Ciastoń, Michał Szadkowski. „Gazeta Wyborcza”, 22–23 października, s. 43.
• Ostrowski Jarosław (2007) Kultura musi być. Z Jarosławem Ostrowskim rozmawiają Robert Piątek i Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia” nr 42 (549), s. 8-9.
• Otta Mateusz (2006) Nie zapomnijmy o Zawiszy [dostęp: 29 styczeń 2012]. Dostępny w Internecie ‹www.tylkolech.pl›.
• Pałaszewski Piotr (2012) Polscy ultrasi-artyści, czy stadionowi bandyci [w:] Emil Pływaczewski i Bernard Wiśniewski, red., Przestępczość stadionowa. Diagnoza i przeciwdziałanie zjawisku. Szczytno: WSPol, s. 59–63.
• Piątek Marcin (2012) Racje i race. „Polityka”, 28 listopada, s. 108-110.
• Piątek Robert (2004) Bilety niezgody. „Nasza Legia” nr 28 (379), s. 8.
• Pietraszewski Marcin, Szadkowski Michał (2011) Mafiosi i kibole Ruchu Chorzów. „Gazeta Wyborcza“ 18 lutego, s. 1, 5.
• Pytlakowski Piotr (2011a) Kopanina z kibicami. „Polityka”, 11 maja, s. 14-16.
• Pytlakowski Piotr (2011b) Polska Partia Kibolska. „Polityka”, 5 października, s. 28-30.
• Ryciak Igor (2011) Teddy Boy. „Newsweek”, 22 maja, s. 32-33 .
• Sakiewicz Tomasz (2012) Mamy takie same cele. Wywiad z Tomaszem Sakiewiczem, redaktorem naczelnym „Gazety Polskiej”, rozmawiał Kuba Olkiewicz. „To My Kibice” nr 2 (125), s. 38-39.
• Saunders Clare (2013) Enviromental Networks and Social Movement Theory. London: Bloomsbury Academic.
• Spaaij Rámon (2006) Understanding Football Hooliganism. A Comparison of Six Western European Football Clubs. Amsterdam: Amsterdam University Press [dostęp 1 lipca 2012 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=544979›
• Stadion Wembley „zamknięty” (2011) „To My Kibice” nr 7 (118), s. 15.
• Stankiewicz Andrzej (2009) Sponsorowanie sponsorów. „Newsweek”, 7 czerwca, s. 6.
• Staruchowicz Piotr (2011) Ich nie będzie, my będziemy. Rozmowa z Piotrem Staruchowiczem. „Polityka”, 18 maja, s. 26.
• Staruchowicz Piotr (2013) Wywiad, „Staruch” Legia Warszawa. „To My Kibice” nr 5 (140), s. 48–50.
• Stanek Tomasz, Ślaski Rafał (2005) Bezpieczeństwo przede wszystkim? „Nasza Legia” nr 21 (424), s. 20–21.
• Stec Rafał (2011) Czy wreszcie przestaniemy klęczeć przed kibolem. „Gazeta Wyborcza”, 5 kwietnia, s. 32.
• Stec Rafał (2007) Szalik zobowiązuje. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 5 listopada, s. 4.
• Stróżyk Jarosław, Wybranowski Wojciech (2011) Donald m…ole, czyli kogo popierają kibole. „Rzeczpospolita”, 24 maja, s. A8.
• Szadkowski Michał (2010) Kto zwinął transparent? Rywale Laty oskarżają PZPN i kiboli. „Gazeta Wyborcza”, 8 stycznia, s. 31.
• Tarrow Sidney (1998) Power in Movement: social movements and contentious politics. New York : Cambridge University Press.
• Testa Alberto (2009) The Ultras: An Emergency Social Movement? „Review of European Studies”, vol. 1, no. 2 [dostęp 11 maja 2011 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://scholar.google.pl/scholar_url?hl=pl&q=http://www.ccsenet.org/journal/index.php/res/article/download/4574/3908&sa=X&scisig=AAGBfm1whyMG8hq9lnm5whIz5rf2d01D-g&oi=scholarr&ei=ZDGXU9uCHKXm7AbVrIDYAQ&ved=0CCQQgAMoADAA›.
• Tomczak Jacek, O angażowaniu się w politykę. „To My Kibice” nr 2 (137), s. 50.
• Wąsowicz Jarosław (2007) „Solidarność” – Lechia Gdańsk – rozmowa z ks. Jarosławem Wąsowiczem. Rozmawia JasiuP. „To My Kibice” nr 1 (63), s. 15.
• Walter Mariusz (2007) Nie oddamy Legii. Rozmowa z Mariuszem Walterem. Rozmawiał Jerzy Baczyński. „Polityka”, 28 lipca, s. 84-85.
• Wawrzynowski Marek (2008) Legia zapamięta Odrę. „Dziennik”, 20–21 października, s. 28.
• Wejchert Jan (2005) Legia będzie wielka. Rozmawiał Łukasz Cielemęcki, „Piłka Nożna”, nr 28, s. 17-18.
• Wiśniewski Wojciech (2011a) Kto nie skacze, ten za Tuskiem, rozmawiał Piotr Pytlakowski. „Polityka”, 18 maja, s. 27.
• Wiśniewski Wojciech (2011b) Ludzie przestaną nas postrzegać jako bandytów. Rozmowa z Wojciechem Wiśniewskim. „To My Kibice” nr 11 (122), s. 44-45.
• Woźniak Tomasz (2008) Albo dialog albo pat. Tomasz Woźniak, członek zarządu SKLW, mówi o przyczynach protestu, zajściach w Bełchatowie i perspektywach na rozwiązanie konfliktu. „Tylko Legia”, nr 3, s. 1–2.
• Wróblewski Bogdan (2008) Kibice Legii oskarżają policję. „Gazeta Wyborcza”, 10 września, s. 8.
• Wybranowski Wojciech (2011) Co wolno skandować i pisać na transparentach. „Rzeczpospolita”, 16 maja, s. A5.
• Zieliński Roman (1997) Liga chuliganów. Wrocław: Croma
• Zirakzadeh Cyrus Ernesto (1997) Social movements in Politics: A Comparative Study. London–New York: Longman.
• Żytnicki Piotr (2013) Wszyscy kumple Lecha Poznań. „Gazeta Wyborcza”, 17–18 sierpnia, s. 14–15.